Mühazirə Kursa giriş Quyuların geofiziki tədqiqatı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Stintiliyasiya sayğacı
NQK işlərinin nəticəsinə həmçinin istilik neytronlarını udmaq üçün anomal yüksək en kəsiyinə malik elementlər təsir göstərir. Bu cür elementlərə xlor, bor, litium və s. daxildir. Neft yataqları kəsilişlərini öyrənərkən kollektor laylar olan ən böyük təsiri xlor göstərir.
Neytron karotaj üsulları ilə kəsilişin litologiyası, neft-qaz, neft-su əlaqələri, süxurun nəmlilik dərəcəsi, hidrogenin miqdarı, məsaməlik və s. öyrənilir.
Şəkil 3.2. Neytron üsullarının göstəricilərinin ) (
n I su ilə tam doymuş əhəngdaşının
məsaməliyindən ) ( ,n m K aslılığı [4]. Lay sularının və gil məhlulunun 15
l q / . (NQK-60, DRST-3 quyu divarında,
0
l p C C , əyrinin şifri - ,
).
NQK-nın tətbiq sahələri NQK
məlumatlarından istifadə etməklə
layların sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsində, qalınlığının təyin edilməsində, kəsilişin litologiyaya ayrılmasında, qaz-doyumluluq əmsalının təyinində su-neft, qaz-maye kontaktlarının yerinin təyinində ələlxüsus kollektorların məsaməliyinin təyinində istifadə edilir. Litologiyanın təyinində NQK göstəriciləri mühitin hidrogenliyindən asılı olur. Hidrogenin miqdarı az olan mühitdə NQK-nın göstəricisi yüksək, çox olan mühitdə isə NQK göstəricisi minimum olur. Məsələn: bərk süxurlar qarşısında
NQK maksimum , gillər qarşısında minimum , kollektor laylar qarşısında isə orta yüksək göstərici ilə səciyyələnir. NQK-nın göstəriciləri həmçinin mühitdəki Cl elementinin miqdarından da asılıdır. Bu cəhətinə görə NQK-dan su-neft, qaz-maye əlaqələrinin yerinin təyinində istifadə edilir.Duzluluq %-i aşağı olan laylarda sulu və neftli kollektorları bir-birindən ayırmaq çətin olur. Çünki belə laylar qarşısında Nqk-nın göstəricisi hər ikisində eyni olur. Lakin lay sularının duzluluğu yüksək olan laylarda NQK-nın göstəricisi neftli-laylarla müqayisədə yüksək olur. Bu xüsusiyyətlərinə görə su-neft əlaqəsinin yerini müəyyən etmək olar. Radioaktiv karotaj cihazlarının əsas elementləri. Quyu kəsilişinin öyrənilməsində istifadə edilən radioaktiv karotaj cihazlarının əsas elementləri mənbə və sayğacdan ibarət olur (şək.2).
Şəkil 2. RK cihazının sxematik quruluşu
Mənbələrin özüdə iki yerə ayrılır: ampula şəkilli və generatorlar. Ampula şəkilli mənbə alfa şüalandran toz şəkilli qatışığın (Be, B) hermetik ampula şəklində hazırlanmasıdır və latun tərkibli slindir formalı qabda yerləşdirilir. Polonium elementinin parçalanması nəticəsində alınan alfa hissəcikləri berillium nüvəsi ilə reaksiyaya girir və nəticədə sürətli neytron alınır:
n C C He Be 1 0 12 6 13 6 4 2 9 4 (2.1) Nüvə reaksiyasının ilkin məhsulu dayanaqsız karbon elementinin izatopu olur ki, o da öz növbəsində parçalanaraq dayanaqlı karbon atomunun alçaq kütləli izatopunu yaratmaqla neytron və qamma-şüaları buraxır. Quyu neytron generatoruda nüvə reaksiyasından istifadə edilir, bu da hədəfi bombalamaqla yaranır (şək.3).
Şəkil 3. Generatorun sxematik quruluşu. 1 – spirial; 2 – katod; 3 – sarğı; 4 – anod; 5 – elektrod; 6 - hədəf Hədəf yüngül elementdən (deyterium, berilium) ibarətdir və sürətli deytronlar axımı ilə bombalanır, nəticədə qaz şəkilli hidrogen alınır:
n He H d n He H d 1 0 3 2 2 1 0 4 3 2 (2.2) Birinci nüvə reaksiyasında alınan neytron selinin enerjisi 14.5 MeV, ikinci halda isə 2.45 MeV olur. Stintiliyasiya sayğacı Bu sayğac ən zəif şüaları belə ölcə bilir. Sayğac əsasən iki hissədən ibarət olur (şək.4): 1) lüminator; 2) fotoelektron vurucusu.
Şəkil 4. Stiltilyasiya sayğacının sxemi. 1 – lüminofor; 2 – korpus; 3 – əks etdirici; 4 – fotonlar; 5 – 6 – fotokatod; 7 – fokuslaşdırıcı dinod; 8 – dinodlar; 9 – toplayan elektrod (anod); n R R 1 - gərginliyin bölgüsü; a R - anod ağırlığı; C - bölücü tutum Radiokativ şüaların xassələrindən gördük ki, onlar bəzi kristallarla qarşılıqlı əlaqədə olduqda soyuq işıqlanma yaradırlar. Hissəciyin təsirindən işıqlanma ani müddətdə baş verirsə, buna lüminisensiya deyilir. Müəyyən andan sonra işıqlanma baş verdikdə isə bu hadisə fosforsesiya adlanır. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|