MiRZƏLİyev zaur natiQ

57 

 

 

Təkrar  sarınan  sapın  növündən  asılı  olaraq  babandən  vəziyyətini  istər 

hündürlüyü  boyunca,  istərsə  də  üfiqi  müstəviyə  nəzərən  müəyyən  bucaq  altında 

tənzimləmək  mümkündür.  aröac  sapının  qırılması,  yaxud  çağlamadan  sürüçməsi 

zamanı onun fırlanması özüsaxlayan mexanizmin köməkliyi ilə dayandırılır. 

 

ATR-290 arğac-sarıtıcı avtomatı 

 

 

  Böyük  xətti sıxlığa  malik arğac saplarını  daha  böyük  uzunluqda daölamaya 

yerləşdirmək  məqsədilə  onalrı  ATP-290  arğac-sarıyıcı  avtomatlarında  təkrar 

sarıyırlar.  Bu  avtomatlardan  alınan  bağlanmalarda  böyük  uzunluğa  malik  saplar 

yerləşdirilirş bunlara saplar birbaşa patronsuz iy üzərinə sarınır. ATP-290 avtomatı 

iyləri  birtərəfli  yerləşən  üç  seksiyadan  ibarətdir.  Hər  bir  seksiya  dörd  sarıyıcı 

başlığa malikdir. Avtomatın iylərinin fırlanma tezliyi 3000 dəq

-1

-ə qədərdir. 

 

Arğac – sarıyıcı avtomatın sürəti və məhsuldarlığı 

 

 

Arğac-sarıyıcı avtomatlarda sarınma sürəti, m/dəq: 

,

2

2

2

1











s

 

burada   

1



 - sarınan bağlamanın xətti sürəti; 

 

             

2



  - sapın sarınana bağılmanın üzünlüğü boyunca nisbi sürətidir.  

 

Bu sürətlər aşağıdakı formulalarla təyin edilir: 

iy

Dn







1

            və                 

h

n

eks



2



 

burada    D-sarınan sapın arta diametri, m; 

               

     n

iy

 - iyin fırlanma tezliyi, dəq

-1

; 

     

 

     n

eks

 - eksentrikin, yaxud eksentrikli valın fırlanma tezliyi, dəq

-1

; 

    

 

     h - sapgəzdiricinion hərəkət yolu, m. 

Arğac-sarıyıcı avtomatın məhsuldarlığı, kq/s: 

,

1000

1000

60













m

c



 

burada      

c



 - sarınma sürəti, m/dəq; 

         

       m - maşındakı başlıqların, yaxud iylərin sayı; 

         

       T  - sapın xətti sıxlığı, teks; 

---

58 

 

          

       K - faydalı vaxt əmsalı (0,7-0,85). 

 

Arğac saplarının nəmləşdirilməsi və emulsiyalaşdırılması 

 

 

Arağac  sapları  kifayət  qədər  hiqroskopik  xassəyə  malik  olduqlarından 

şəraitin  dəyişçəsi  ilə  (daşınması  və  saxlanması  zamanı)  nəmlik  saxlaması  dərhal 

dəyişir. Ona görə də bunları əlavə olaraq nəmləşdirirlər, yaxud emulsiyalaşdırırlar. 

Arğac sapları üç üsulla nəmləşdırılır: 

1.Kamera üsulu; 

2.Buxarla emal üsulu; 

3.Emulsiyalaşdırma üsulu. 

Kamera üsulu ilə nəmləşdırmə zamanı saplar kameralarda (xüsusi otaqlarda, 

yaxud  zirzəmilərdə)  yüksək  nisbi  nəmlikdə  saxlanılır.  Belə  kameralarda  havanın 

nisbi  nəmliyinin  artması  bunlarda  yerləşdirilmiş  fitillərlə  buxarın  yüksək  təzyiqlə 

vurulması  hesabına  əldə  edilir.  Sapların  nəmləşdirilməsi  dərəcəsi  onların 

kameralarda  saxlanması  meddəti  ilə  müəyyən  edilir.  Bu  üsul  böyük  sahə  və  sap 

eytiyatı tələb etdiyi üçün əlverişli deyildir.  

 

Buxarla  nəmləşdirmə  üsulu  yun  sapları  üçün  tətbiq  edilir,  bu  üsulla 

nəmləşdirmə zamanı  içərisindəki  havanın temperaturu 40-50

0

S olan kameralardan 

istifadə edilir.  

 

Arğac  saplarının  emulsiyalaşdırılması  isladıcıların  köməkliyi  ilə  aparılır. 

İsaldıcı maddələri soyuq suya əlavə etməklə sapları burada emal edirlər. Bu emalla 

nəmlik bağlanmanın daxilinə sürətlə və bərabər müqdarda keçərək onlardan nəmlik 

ayrılmasının  qarşısını  almaqla  elastikliyini  artirir.  Emulsiyalaşdırma  ilə  sapların 

kütləsi  3%-ə  qədər  artir.  Bu  üsulla  əsasən  pambıq-parça,  kətan  və  yun  saplarını 

nəmləşdirirlər. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

59 

 

 

 

 

8. PARÇANIN  QURULUŞU   VƏ ANALİZİ 

 

 

Toxunma növlərindən asılı olaraq parçalar dörd qrupa bölünür: 

1.Əsas (sadə) toxunmalı parçalar-parçanın səthi hamar və saya olur; 

2.Xırda  naxışlı  parçalar-əsas  toxunmaların  daha  geniş  çəkildəyişməsi  və 

mürəkkəbləşdirilməsi nəticəsində alınır. Parçanın səthində xırda naxışlar yaradılır; 

3.Mürəkkəb  toxunmalı  parçalar-bir  neçə sistem əriş  və arğac saplarından 

yaranır; 

4.Iri  naxışlı  (jakkard)  parçaklar-yuxarıda  göstərilən  toxunmaların 

müxtəlif variantlarda birləşdirilməsi nəticəsində alınır. 

 

Əsas (sadə) toxunmalar 

 

 

Əsas  toxumalar  elə  toxumalara  deyilir  ki,  onlarda  əriş  və  arğac  sapları 

daxilində rapport daxilində əks sistemli tək sapı yalnız bir dəfə örtür və ya onunla 

bir  dəfə  örtülür,  yəni  rapport  daxilində  yalnız  bir  ədəd  tək  saplı  örtüyə  malik 

olur.Onlardan əriş üzrə rapport həmişə arğac üzrə rapportan bərabər olur. 

R

ə

=R

a

=R. 

 

Toxunmaların təsvir edərkən, həmçinin,  örtük suruşməsi göstəricisindən də 

istifadə  olunur.  Örtüyün  sürüşməsi  (S)  nəzərdən  keçirilən  sapın  təksaplı  örtüyü 

ondan  əvvəlki  sapın  təksaplı  örtüyünə  nisbətən  neçə  sap  (örtük)  aralı  olmasını 

göstərən  rəqəmlə  təyin  edilir.Müəyyən  rapporta  malik  olan  sadə  toxunma  üçün 

sürüşmə  sabit  kəmiyyətdir.Sürüşməni  yalnız  ondan  əvvəlki  sapa  görə  deyil, 

həmçinin başlanğıc kimi qəbul edilmiş hər hansı sapa görə də təyin etmək olar. 

Şaquli  istiqamətdə  sürüşmə,  yəni  iki  əriş  sapı  örtüyünün  bir-birinə  nəzərən 

sürüşmə əriş  üzrə sürüşmə  (S

ə

) adlanır. Üfüqi  isitqamətdə sürüşmə, yəni  iki arğac 

sapı örtüyündən bir-birinə  nəzərən sürüşməsi arğac  üzrə sürüşmə (S

a

) adlanir.Əriş 

üzrə  sürüşmə    üçün  aşağıdan    yuxarı  hesablama  müsbət,  yuxarıdan  aşağı 

hesablama  mənfi  istiqamətdə  qəbul  edilir.  Arğac  üzrə  sürüşmə  üçün  soldan  sağa 

hesablama müsbət, sağdan səla hesablama isə mənfi istiqamətdə qəbul edilir (şəkil 

13). 

---