MiRZƏLİyev zaur natiQ
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
67
Parçanın sortu əksər hallarda, ancaq xarici görünüş nöqsanlarına görə təyin edilir. Parçanın xarici görünüşündə qaba nöqsanların olması yolverilməzdir. Belə nöqsanlara deşiklər, əriş üzrə süzülmələr, 2 sm-dən böyük olan ləkələr; 1 sm məsafədə əriş sapının çatışmaması və s. daxildir [5].
Parçaların keyfiyyət göstəricilərinin namenklaturası standarta uyğun olaraq müəyyən edilir. Dövlət standartlarına uyğun olaraq parçaların bütün göstəriciləri ümumi və əlavə göstəricilərə ayriyir.
Bütün parçalar üçün ümumi göstəricilərə xammalın tərkibi, ipliyin yoğunluğu, parçanın sıxlığı, parçanın eni 1m 2 -nin çəkisi, cırılma yükü, boyağın sabitliyi, bədii estetik göstəriciləri və s. daxildir. Bu göstəricilərin hər biri üçün standart metodlarında istifadə edilir.
Əlavə nomenklatura göstəricilərinə parçaların təyinatı ilə əlaqədar olan daha mühüm göstəricilər daxildir. Bunlar gigiyenik xassələr (hava keçirmə, su çəkmə, suya davamlılıq və s.), uzun ömürlülük (yuyulmadan sonra qısalma,sürtünməyə qarşı davamlılıq, əzilməmək) və estetik xassələr (ağlıq, perserizasiya dərəcəsi, aparatlaşdırma səviyyəsi) və s. aid edilir.
Parçaların keyfiyyət səviyyəsini qiymətləndirərkən yalnız təsdiq olunmuş normalara uyğunduq deyil, habelə parçaların keyfiyyət göstəricilərinin ən yaxşı dünya nümunələri ilə müqayisəsinə də fikir verilir.
Toxuculuq məmulatlarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi və növlərinin təyini zamanı onların xassələrini və xarici görünüşü pisləşdirən xarici qüsurlar nəzərə alınır. Bundan başqa məmulatın rənginin möhkəmliyində olan çatışmamazlıq onun növünü aşağı salır.
Parçanın növü ümumi cərimə balının(B ü ) həddinə görə təyin edilir. Bu hədd xarici qüsurların olmasıbalı (B x.q.
) və fiziki-mexaniki xassələrə görə nəzərdə tutulmuş normaya uyğunluq balının (B f.m. ) cəmi ilə hesablanır: B ü =B x.q. +B f.m.
Parçanın xarici görünüşünün qüsurları onun istehsalında olan ayrı-ayrı mərhələlərdə və tamamlama prosesinin verdiyi xarakterindən asılı olaraq əmələ gəlir və mənşəyinə görə aşağıdakı qruplara bölünür [6]. 68
1.Xammalın qüsuru. Ayrı-ayrı növ xammallar üçün bu qüsurlar fərqli olur. Pambıq xammalında buna misal olaraq xəstə və yetişməyən lifləri göstərmək olar ki, bunlar da sonrakı texnoloji proseslərdə (tamamlama prosesində), rənglənmədə çətinlik törədir, liflərdə isə çiyid qabığıdır ki, bu da xam parçanın zibillənməsinə səbəb olmaqla onun ağardılması zamanı tamamlama əməliyyatının daha intensiv aparılmasını tələb edir.
Yun xammalının qüsurları isə ölü liflərdir ki, yaxşı rənglənmədiyi üçün parçalarda ağ ləkələr əmələ gətirir. Kətan xammalında isə bu qüsurlara bitki qrıntılarını aid edirlər.
2.Sapların və ipliklərin qüsurları. Bu qüsurlar müqayisəcə qısa uzunluqda kəskin qalınlaşma,yaxud nazikləşmə və yaxud böyük uzunluqda qalınlığına görə qeyri-bərabərlikdir. Qalınlaşma və nazikləşmə kimi qüsuru olan ipliklərdən istehsal olunan parçalarda qalınlaşma halında yerli qüsurlar, böyük uzunluqda qalınlığına görə qeyri-bərabərlik qüsurları olan ipliklərdən istehsal olunan parçalarda isə zolaqların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Ipliklərin istehsalı zamanı liflərin pis daranması, yaxud onlara tiftiyin düşməsi nəticəsində əmələ gələn şişmələr,yaxud düyünlər istehsal olunan parçalarda şişlər olan hissələrin alınmasına gətiribçıxarır. Çox burulmuş arğac sapları parçada burulmuş ilmələr yaradır. Zəkələnmiş, çirklənmiş saplar parçalarda böyük ləkələr əmələgətirir ki, hətta tamamlama prosesindən sonra da qalır.
3.Toxunmanın qüsurları. Ayrı-ayrı lif növlərindən istehsal olunan bütün parçalar üçün bu qüsurlar əsasən eynidir. Bunlar hazırlıq söbəsinin maşınlarının və toxucu dəzgahlarının iş prosesində nasazlığına görə,həmçinin maşınlara xidmət edən işçilərin öz vəzifələrini məşuliyyətsiz yerinə yetirmələrin nəticəsində əmələ gəlir. Toxunmada yaranan əsas qüsurlara aşagıdakılar aiddir.
Ağarma-parça istehsalında əriş sapların qırılması nəticəsində əriş sapı istiqamətində ağ xətlərin görünməsidir. Bu qüsurlar əsasən açıq naxışlı toxunmada nəzərə çarpır.
Arğacın çörülməsi-arğac sapı parçadan çıxdıgına görə böyük, yaxud kiçik haddə qalınlaşma yaranır. 69
Deşiklər və kəsiklər-alətlərdən istifadə zamanı məsuliyyətsizlik nəticəsində əmələ gəlir.
Çirkli yaxud yağlı saplar-dəzgahda sapların çirklənməsi nəticəsində və çirkli düyünləmə zamanı olur.
Toxunan naxışın pozulması-toxucu dəzgahının remizini qaldıran mexanizmin sıradan çıxması nəticəsində toxunma naxışlarının əyilməsidir.
Parçanın ərişinə görə zolaqlar - əriş üçün ayrı- ayrı partiyalardan sapların istifadəsi zamanı,habelə bir partiyadan olan saplar qalınlığına, burulmasına və s. xassələrinə görə qeyri-bərabər olan halda əmələ gəlir.
4.Tamamlama prosesinin qüsuralrı. Bu qüsurlara aid olanlar çoxsaylı və çoxşaxəlidir. Onlardan bir neçəsi ayrı-ayrı parçalar üçün eynidir. Tamamlama prosesinin tez-tez rast gəlinən qüsurlarına aşağıdakılar aiddir:
Ütülənmənin qüsurları-tam ütülənməyən və qırışlı hissələrdir. Yanmış hissələr-parçanın möhkəmliyini azaldan sarı ləkələrdir
Ağardılmanın qüsuru-pambıq, kətan
və ipək
parçalarında tam
qaynadılmayan hissələri, qaynadılma məhlulunun tərkibinin düzgün
hazırlanmamasını, yaxud onun tam dörd etməməsini göstərmək olar. Bunların nəticəsində parçalarda əmələ qələn qüsurlu hissələr sonrakı prosesdə yaxşı rənglənmir.
Əhəng ləkəsi-məmulatlarda emaldan sonra qayda üzrə düzgün yuyulmaması nəticəsində sarı ləkələrin olmasıdır.
Hamar rənglənməmənin qüsuru- məmulatların rənglənməsindən əvvəl qeyri- bərabər qaynadılmışı, avadanlığın nasazlığı və ona xidmət edən işçilərin məsuliyyətsizliyi nəticəsində ortaya cıxır.
Bərabər rənglənməmə-məmulatların bütün səthi boyunca açıq və tutqun zolaqların və ləkələrin olmasıdır.
Eni boyunca fərqli rənglər-məmulatın atğac sapının qalınlığının qeyri- bərabər olduğu üçün onun eni üzrə böyük uzunluqda açıq və tutqun zolaqların olmasıdır. 70
Məmulatın xarici görünüşünə görə qüsurlar yerlı və yayılmış qüsurlara bölünür. Yerli qüsurlara parçanın konkret hissələrində yerləşən qüsurlar aiddir. Məsələn, ləkələr, rənglənməyən hissələr, ilmələnmə və s. yayılmış qüsurlara isə məmulatın bütün hissəsində olan qüsurlar aiddir: məsələn, ərişə görə zolaqlar arğacın zibillənməsi, qeyri-bərabər rənglənmə və s. bu qüsurlar həmin məmulatlar üçün həddindən asılı olaraqhec biri ayrı-ayrı cərimə balı ilə qiymətləndirilir. Məsələn, eyni qüsur (yağ ləkəsi) donluq üçün pambıq parçada hər bir santimetri üç cərimə balı ilə, pambıq lifindən istehsal olunmuş yataq ağları üçün isə ancaq iki balla qiymətləndirilir. Bununla əlaqədar olaraq bütün pambıq lifindən istehsal olunmuş parçaların çeşidləri dörd qrupa bölünür. Yun lifindən istehsal olunmuş parçalar isə qruplara bölünmür. Dövlət standartlarında hər bir qrup parçalar üçün ayrı-ayrı yerli qüsurlara görə cərimə ballarının hədləri verilmişdir.
Dövlət standartlarında minimal normadan kənaraçıxma parçanın eninə əriş və arğac saplarına görə xətti sıxlığına, qırılma yükünə, cırılma zamanı uzanmaya, 1m 2 parçanın çəkisinə və s. göstəricilərə görə normalaşdırılır. Bunlardan başqa pambıq lifindən istehsal olunmuş parçalar üçün yuyulmadan sonrakı qısalmanın faizi, yun lifindən istehsal olunmuş parçalarda piy tərkibinin faizi bitki və kimyəvi liflərdən istehsal olunmuş parçalar üçün isə islanmadan sonrakı qısalmanın faizi və s. ilə normalaşdırılır [6].
Əsas kimi nəzərə alınan bu göstəricilərə görə ayrı-ayrı parçalar üçün kənaraçıxma bir-birindən fərqli olaraq qiymətləndirilir. Pambıq və kətan liflərindən istehsal olunmuş parçalar üçün minimal norma 11 balla qiymətləndirilir. Yun liflərində istehsal olunmuş parçalar üçün minimal normadan kənaraçıxma nəzərdə tutulmuş standartlardan 0,5 kənaraçıxma ölçüsündən çox olmazsa və 50x100 mm ölçüsündə hissənin qırılma yükü 12 kq/q-dan çoxdursa, onda 16 cərimə balı ilə qiymətləndirilir. Qırılma yükü 12 kq/q-dan az olan parçalar üçün göstərilən normadan kənaraçıxma nəzərdə tutulmur. İpək parçalara gəldikdə isə normadan kənara çıxma standartda nəzərdə tutulan intervalda olarsa, onda onlar 8-dən 31-ə gədər cərimə balları ilə qiymətləndirilir. Standartda nəzərdə tutulan normadan
71
maksimal kənaraçıxma yüksək olarsa, bu zaman həmin parçalar çıxdaş hesab olunur.
İxtiyarı növ parçalarda bir neçə fiziki-mexaniki xassələrinə görə standart normalardan kənaraçıxma olarsa onda ancaq bir kənaraçıxma nəzərə alınır ki, bu da maksımal balla qiymətləndirilir.
Müxtəlif növ liflərdən istehsal olunmuş parçalar üçün cərimə balının həddi cədvəl 3-də göstərilmişdir [6].
Cədvəl 3. Parcalar Növlərə görə parçalar üçün ümumi cərimə balları I II
III Pambıq
10 30
- Kətan
10 40
- Yun
12 36
- İpək
10 20
40
Rəngin möhkəmlıyınə görə pambıq, yun və ipək liflərindən istehsal olunmuş parçalar standarta görə üç qrupa (adi, möhkəm və xüsusi möhkəm), kətan liflərdən istehsal olunmuş parçalar isə iki qrupa (möhkəm və xüsusi möhkəm) bölünür.
Rəngin möhkəmliyinə görə uyğunluq norması standartlarda fiziki-mexaniki təsirlərə görə ayrı-ayrı parçalar üçün fərqli qiymətləndirilir.
Pambıq və kətan liflərindən istehsal olunmuş parçalar rəngin möhkəmlik normasının heç olmazsa bir göstəricisinə görə uyğun olmadığı halda, rəngin aşağı möhkəmlik quruluşuna keçirilir. Yun liflərindən istehsal olunmuş parçalarda rənglərin möhkəmliyinə görə standart norma göstəricilərindən bir, yaxud iki göstəriciyəm körə 1 bal kənaraçıxma olduğu zaman onlar II növbə qiymətləndirilir. Bu zaman rənglərin ixtiyarı təsirlərə görə qiymətləndirilməsi 3 baldan az olmamalıdır.
Rənglərin möhkəmliyinin normasının qarantiyası olmalı və parçaların təhvil və təslimi zamanı onun yoxlanması vacib deyildir. 72
Buraxılış işinin mövzusu üzrə araşdırmalardan sonra bu nəticələrə çatdım ki; 1) yüksək keyfiyyətli məhsul istehsalı üçün məhsuldar qüvvələrin səmərəli inkişaf səviyyəsini artırmaq lazımdır. 2) kombinatda istifadə edilən maşın və avadanlıqlar müasir dövrün tələblərinə tam cavab verməlidir. 3) texnoloji proseslərin yerinə yetrilməsinə nəzarət diaqinostika üsülları və kompüter texnikasının tətbiqi ilə həyata keçirilməlidir. 4) toxuculuq mallarının keyfiyyətinə nəzarət edən laboratoriyalarda istifadə edilən ölçmə vasitələri və tətbiq edilən standartlar daha da təkmilləşdirilməlidir. 5) istifadə edilən standartlar İSO nun tələblərinə uyğun yaradılmalı, ölçü cihazlarının dəqiqlik sinifləri artırılmalıdır. 6) bütün istehsal prosesində keyfiyyətə nəzarət edilməli, qüsurların əmələqəlmə səbəbləri araşdırmalı vəmüvafiq tədbirlər görülməlidir. 7) parca və trikotajin növləri və təsnifatının şərhi və onun yaxşılaşdırılması yolları araşdırılmışdır. Parca və trikotajin sınaq üsulları və xassələrinin yeni üsül izohi barədə yeni fikirlər alınmışdır. Müasir ədəbiyyatlardan istifadə edilmişdir.
73
1.Məmmədov N.R. Standartlarşdırmanın əsasları. Dərs vəsaiti:-Bakı: Çaşıoğlu, 2002-388s. 2.Vəliməmmədov C.M., Həsənov Ə.P. İstehlak mallarının ekspertizasının nəzəri əsasları. Dərs vəsaiti. Bakı. İqtisad universiteti. 2003-443s. 3.Швандaр В.А., Попов В.П., Купряков Е.М. и др. Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов.-М: Юнита-Дана, 1999- 487 с.
4.Əkbərov R.S. Toxuculuq istehsalatının əsasları. Dərs vəsaiti. – Bakı: iqtisad universiteti, 2003-213s. 5.Paşayev B.S. Parca və geyim məmulatlarının bədii layihələndirilməsi. Dərs vəsaiti: Bakı: Təhsil NPM, 2004-352s. 6.Тюсвцев Н.И и др. Технология и оборудование текстильного производства – М.: легкая индустрия, 1975г. 7.Гуськова Н.А., Юцковский И.М. Новая редакция Устава и правил поцедуры МЭК стандарты и качество. – 2002.-№3.
74
Giriş...............................................................................................................4 1.Malın keyfiyyəti haqqında anlayış.............................................................7 2. Malın keyfiyyətinə verilən tələblər...........................................................11 3.Malın keyfiyyətinə təsir edən amillər və şərait..........................................17 4.Toxuculuq istehsalatı.................................................................................22 5.Sapların toxuculuqda hazırlanması. Əriş saplarının təkrar sarınması........26 6.Sapkeçirmə və ucdüyünləmə......................................................................51 7. Arğac saplarının toxuculuya hazırlanması................................................53 8.Parçanın gurluşu və analizi........................................................................58 9.Parça istehsal prosesində yol verilən nöqsanlar və onların aradan qaldırılması üsulları.......................................................................65 Nəticə və təkliflər..........................................................................................71 Ədəbiyyat......................................................................................................72
75
АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ
Ихтисас: 050647“Metrologiya, standartlaşdırma və sertifikasiya mühəndisliyi”
Груп: __ 318
__________________________________________________________
Б У Р А Х Ы Л Ы Ш И Ш И
МЮВЗУ: “Respublikada istehlak bazarına daxil olan toxuculuq mallarının keyfiyyətinə təsir edən amillərin təhlili” ____________
Тялябя: _Z.N.Mirzəliyev_________________________________________
Рящбяр: dos.Z.Y.ASLANOV _______________________________ Кафедра мцдири: dos.Z.Y.ASLANOV _
Б А К Ы – 201
76
АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ
Факцлтя ”Əmtəəşünaslıq”
Кафедра _”Standartlaşdırma və sertifikasiya __
Ихтисас 050647“Metrologiya, standartlaşdırma və sertifikasiya mühəndisliyi”
Тясдиг едирям:
Кафедра мцдири
«____» _________________ 201 __
БУРАХЫЛЫШ ИШИ ЦЗРЯ Т А П Ш Ы Р Ы Г
Гр.№ ___318____________ Mirzəliyev Zaur Natiq oğlu _________________ (фамилийасы, ады, атасынын ады) Мювзунун ады “Respublikada istehlak bazarına daxil olan toxuculuq mallarının keyfiyyətinə təsir edən amillərin təhlili” _ __
2. Мювзу цзря тапшырыг Mövzuya aid materialların və ədəbiyyatın toplanması ___
___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 3. Щесабат – изащат йазысынын мязмуну (ишляняжяк суалларын сийащысы)
1. Malın keyfiyyəti haqqında anlayış. 2. Malın keyfiyyətinə verilən tələblər. 3.Malın keyfiyyətinə təsir edən amillər və şərait. 4.Toxuculuq istehsalatı. 5.Sapların toxuculuqda hazırlanması. Əriş saplarının təkrar sarınması. 6.Sapkeçirmə və ucdüyünləmə. 7. Arğac saplarının toxuculuya hazırlanması. 8.Parçanın gurluşu və analizi. 9.Parça istehsal prosesində yol verilən nöqsanlar və onların aradan qaldırılması üsulları ______________
4. Графики материаллар____________ 3 cədvəl və 17 şəkil ____________________ 5. Тапшырыьын верилмя тарихи ____________________________________________________ 6. Ишин верилмя мцддяти ________________________________________________________
ТЯЛЯБЯ _______________________________________________________
(имза)
РЯЩБЯР _________________________________________
(имза)
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|