Microsoft Word yusifova ulduz doc
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
75
yetirilməlidir. Fikrimizcə, daha reprezentativ və vaxt müddətinə görə dayanıqlı olan illik hesabat məlumatlarına üstünlük verilməlidir. Elastiklik göstəricilərinin hesablanması metodlarına münasibətdə iki yanaşma mövcuddur. Birinci yanaşma istehsal xərclərinin və qiymətlərin artım templəri arasındakı ekonometrik asılılıqların qurulmasına əsaslanır. Bu cür yanaşma kifayət qədər uzun dinamiki sıraların qurulmasını nəzərdə tutur və reqressiya asılılıqlarının zəruri statistik parametrləri olduqda yaxşı nəticələr verir. Lakin bir sıra hallarda retrospektiv sıralar kifayət etməyə bilər (bu hal keçid iqtisadiyyatlı ölkələr üçün xarakterikdir) və müxtəlif dövrləri əhatə edən göstəricilərdə kəskin sıçrayışlar ola bilər. Bu halda diskret formada müvafiq artım templərinin nisbəti şəklində hesablanılması nəzərdə tutulan elastikliyin qiymətləndirilməsinin ikinci yanaşmasından istifadə edilməlidir. Hesablamalarda bu yanaşmadan da istifadə olunmuşdur. Belə “interval” üsul nisbətən kobud olsa da, praktiki hesablamalarda əsasən onun köməyi ilə hesablanan qiymətlərin mümkün orta kəmiyyətləri götürülür. ndi isə təklif olunan metodun bir sıra əlavə nəzəri aspektlərini təhlil edək. Avtonom Laffer nöqtələri (3.34) şərtindən alınır və yalnız bir vergi növünün dəyişməsini nəzərdə tutur. Lakin praktikada bir neçə verginin eyni vaxtda dəyişməsi situasiyası mümkün ola bilər. Onda, məsələn, əlavə dəyər vergisi və mənfəət vergisi üçün Laffer nöqtələrinin müəyyən edilməsi şərti aşağıdakı şəklə düşəcəkdir: ( ) ( ) d m m m d d t V t t t V k V x t t ∂ ∂ − ″ ∂ ∂ + − ⋅ − = ″ / / 1 0 0 0
(3.37) Bu halda ″
t Laffer nöqtələri m t mənfəət vergisinin dərəcəsindən asılıdır və şərti Laffer nöqtələri adlandırıla bilər. Belə Laffer nöqtələri yalnız tədqiqatın əvvəlində seçdiyimiz deskriptiv təhlil modeli əsasında aparılan araşdırma zamanı yaranır. Umumiyyətlə, seçilmiş təhlil metodologiyası ənənəvi statik optimallaşdırma modellərindən fərqli olaraq deskriptiv-kvazidinamik model kimi xarakterizə oluna bilər. Yuxarıda göstərildiyi kimi, deskriptiv-kvazidinamik ideologiyanın imkanları daha genişdir. Xüsusilə də onun tətbiqi nəticəsində (1) tipli şərti Laffer nöqtələri alınır. Bununla yanaşı, fikrimizcə, makrosəviyyədə fiskal tənzimləmə siyasətinin işlənməsi zamanı ilk növbədə şərti Laffer nöqtələri böyük praktiki əhəmiyyətə malik ola bilər. Bundan başqa, 76
(3.35) tipli hesablanma sxemi makroproqnozlaşdırma sahəsində və dövlətin fiskal və monetar strategiyalarının razılaşdırılması üzrə variant hesablamalarının aparılması istiqamətində maraqlı imkanlar açır. Avtonom və şərti Laffer nöqtələri arasındakı asılılıq (3.7) və (1) düsturlarından alınır və aşağıdakı kimidir:
− ″ − ′ = ″ m m d d t t E t t ,
(3.38)
burada m d dt dt E / = - fiskal daxilolmaların kəmiyyətinin sabitliyi şəraitində mənfəət vergisinin əlavə dəyər vergisi ilə əvəz olunmasının son normasıdır. Beləliklə, (3.36) düsturunun sağ tərəfində ikinci komponent adi avtonom Laffer nöqtəsinə münasibətdə şə rti Laffer nöqtələrinə düzəlişi əks etdirir. ndi isə alınan (3.38) fiskal asılılığının əvvəlcədən qəbul olunan bir sıra aprior şə rtlərə uyğunluğu nöqteyi-nəzərindən təhlilini aparaq. Belə ki, Lafferin klassik əyrisi ciddi sərhəd şərtlərinin mövcudluğu kimi xüsusiyyətə malikdir, yəni ( )
0 0 =
V , ( ) 0 1 =
V . Bununla bağlı iki qarşılıqlı əlaqəli sual meydana çıxır. Birincisi, (3.38) fiskal əyirisi aprior sərhəd şərtlərinə «riayət edirmi» və son nəticədə həmin əyri nə dərəcədə klassik fiskal təhlil metodologiyasına uyğun gəlir? kincisi, Laffer əyrisinin hər iki tərəfində bu cür ciddi təhkim olunma nə dərəcədə realdır və yerinə yetirilir? (3.38) düsturuna uyğun olaraq bütün vergi parametrlərinin sıfra və vahidə yaxınlaşması halı üçün aşağıdakı ifadələri alırıq:
( ) ( )
( ) [ ] ( ) [ ] ϕ ξ ϕπ ξµ ε − − − − ⋅ = = → → → 1 2 0 2 lim lim lim
, 0 0 , ,
C V V s t t m t s t s t t t d d m
(3.39)
( ) ( ) ( ) ϕ ψ ξ ψπ ϕπ ξµ ε − − − − − − → ⋅ = 1 1 , , 0 lim
Q C V s t t m t d
(3.40) Beləliklə, (3.37) deskriptiv modeli üçün heç bir aprior sərhəd şərti yerinə yetirilmir ki, bu da onun ciddi çatışmazlıqlarından biri hesab edilə bilər. Belə ki, (3.38) düsturu fiskal polyuslarda vergi daxilolmalarının sıfır olmayan kəmiyyətini generasiya etdiyinə görə, fikrimizcə, hesablanma prosedurasının özü yalnız o vaxt yaxşı nəticələr verə bilər ki, fiskal parametrlər arqument şkalasının ortasına yaxın hissəsində yerləşmiş olsunlar. Parametrlərin sərhəd qiymətlərinə yaxınlaşması zamanı bu metod yüksək xəta verə bilər.
Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|