Microsoft Word yusifova ulduz doc
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
73
Beləliklə, qurulmuş (10) modeli kifayət qədər tam şəkildə Laffer effektlərini özündə cəmləyir və ümumi halda vergi nəzəriyyəsinin optimallaşdırma modellərindən heç də geri qalmır. Elastiklik göstəriciləri artım templərinin nisbəti kimi təyin olunur. Belə ki, məsələn ε üçün aşağıdakı düsturdan istifadə olunur:
( ) ( ) 1 1 − − = J I ε ,
(3.35) burada
I – cari qiymətlərlə istehsal həcminin artım indeksi, J – qiymətlərin artım tempidir (bu göstərici kimi istehlak qiymətlərinin toplu indeksi götürülmüşdür). Laffer nöqtələrinin müəyyən edilməsinin təklif olunan alqoritminə müvafiq olaraq ə vvəlcə fiskal daxilolmaların vergi dərəcələrinin dəyişməsinə reaksiyasını qiymətləndirək. Araşdırmanın əlavə dəyər vergisi üzərində davam etdirək. (10) düsturuna uyğun olaraq 1 > k situasiyası üçün aşağıdakı düsturla təhlil aparaq:
( ) 1 ln 0 0 − ⋅ ∂ ∂ ⋅ = ∂ ∂
t k V t V d d
(3.36) Təəssüf ki, Azərbaycan iqtisadiyyatının makroiqtisadi göstəriciləri yuxarıda qeyd olunan hesablama sxemində təklif olunan imkanlardan tam şəkildə istifadə etməyə imkan vermir. Bu da əsasən ayrı-ayrı illər üzrə respublika iqtisadiyyatının makroiqtisadi göstəricilərində kəskin sıçrayışların müşahidə edilməsi ilə bağlıdır. Ona görə də 1996- 2003-cü illər üzrə respublika iqtisadiyyatının iqtisadi parametrlərin orta qiymətlərindən istifadə edilməklə konkret hesablamalar aparılmışdır. Cədvəl məlumatlarından göyündüyü kimi, hər iki ssenari üzrə aparılmış hesablamalar nəticəsində k əmsalının qiyməti 2-yə yaxın olmaqla bir-birindən fərqlənməmişdir. Birinci halda onun kəmiyyəti 1,96, ikinci halda isə 1,94 olmuşdur. Bu o deməkdir ki, mövcud olan inflyasiyanın hər bir faizi real fiskal daxilolmaların həcminin uyğun olaraq 1,96 və 1,94 faiz artımına gətirib çıxarmışdır. Göründüyü kimi, vergi dərəcələrinin variasiyası fiskal-qiymət mühitinin kardinal dəyişilməsinə gətirib çıxarmamışdır. Beləliklə, belə nəticəyə gəlirik ki, istehsal xərclərinin mövcud olan strukturu və istehsalın qiymət dəyişikliklərinə olan reaksiyası zamanı dövlət büdcəsinin daxilolmaları qiymətlərin artımını üstələdiyinə görə baxılan dövr ərzində hiss olunmayacaq dərəcədə səviyyəsi aşağı olan inflyasiya respublika büdcəsi üçün səmərəli 74
olmuşdur. Bu şəraitdə hər iki ssenari üzrə d t k ∂ ∂ effekti müsbət işarəli (1,98 və 2,06), ( ) 1 ln −
k ifadəsi mənfi işarəli (-0,038 və -0,061) olmuş və uyğun olaraq 0 0
∂ ∂
t V şərti
alınmışdır. Beləliklə, aparılan təhlil nəticəsində məlum olur ki, baxılan dövr üçün mövcud olan şə raitdə Laffer nöqtələri mövcud olmuşdur. 1 >
olduğuna görə əlavə dəyər vergisi üçün Laffer nöqtəsini (3.35) düsturunun köməyi ilə təyin edə bilərik: birinci ssenari üzrə 6 ,
= ′
t , ikinci ssenari üzrə isə 9 ,
= ′
t %. Buradan belə nəticəyə gəlirik ki, 1996-2009- cu illərdə orta illik inflyasiya səviyyəsinin 2-5% olduğu şəraitdə ′
t əyilmə nöqtəsi fiskal maksimum nöqtəsidir. Qeyd olunanlardan aşağıdakı nəticəni almış oluruq: təhlil olunan dövr ərzində respublika iqtisadiyyatı fiskal əyrinin artan hissəsində yerləşmiş və vergilərin dərəcələrində kəskin kəmiyyət dəyişikliyinin aparılması vergi sisteminin digər trayektoriya üzrə inkişafına səbəb olmamışdır. Bu da onu göstərir ki, mövcud olan monetar-qiymət mühitini və iqtisadi şəraiti, yəni aparılan iqtisadi siyasəti kəskin dəyişməyə heç bir zərurət yoxdur.
Laffer nöqtələrinin müəyyən edilməsinin təklif olunan alqoritminin praktiki tətbiqi ilə bağlı bir sıra metodoloci aspektləri geniş şəkildə nəzərdən keçirək. Ilk növbədə hesablama metodunun informasiya təminatının xüsusiyyətlərinə toxunaq. Birincisi, xərc göstəricilərinin strukturunun və elastikliyinin nisbi qiymətlərini hesablamaq üçün sahələrarası balans hesabatlarının üçüncü kvadrantının vergi ödənişlərindən təmizlənmiş göstəriciləri tələb olunur. kincisi, inflyasiya tempi barədə məlumatlar əldə olunmalıdır. Bu məqsədlə də hesablamarda istifadə edilmək üçün deflyator göstəricisi müəyyən edilməlidir. Qeyd olunan məsələ çox vacibdir, belə ki, qeyri-dəqiq deflyatorlar göstəricilərin, qiymətlərin və eləcə də bütün prosesin əsil mahiyyətinin təhrif edilməsinə gətirib çıxara bilər. lkin informasiyalar hazırlanarkən göstəricilərin uyğunluğuna diqqət yetirilməlidir. Məsələn, hesablama sxeminin bütün göstəriciləri orta aylıq, orta rüblük, yaxud orta illik verilənlər bazası əsasında qiymətləndirilməlidir. Elastiklik və inflyasiya tempi göstəricilərinin hesablanması zamanı onların eyni bir dövrə aid olduğuna xüsusi diqqət Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|