Microsoft Word yusifova ulduz doc
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
67
sabitdirsə, onda (3.19) differensial tənliyinin həlli aşağıdakı üstlü funksiya şəklində olacaqdır:
k o Q C V ⋅ =
(3.20) burada o C – inteqral sabitidir. Qiymətlər vergi daxilolmalarının artımına səbəb olan əsas amil olduğuna görə sonrakı təhlil zamanı inflyasiya təşkiledicisindən təmizlənmiş (deflyasiya edilmiş) Q V V o / = real vergi daxilolmalarına baxılacaqdır. nflyasiyalı mühitdə bu cür yanaşma daha məzmunlu və korrektdir. Ona görə də (3.21) ifadəsi əvəzinə
1 − ⋅ =
o o Q C V
(3.21)
asılılığından istifadə edək. Bu asılılığın alınması zamanı istifadə olunan deskriptiv ideologiyanın əsas mahiyyətini qısa şəkildə izah etməyə çalışaq. Məsələ burasındadır ki, ənənəvi optimallaşdırma modellərində vergi dərəcələrinin artmasından alınan fiskal effekt iki alteffektə ayrılır: birinci alteffekt vergi dərəcələrinin iqtisadiyyatın istehsal fəallığına, ikincisi isə istehsal həcminin artımının fiskal yığımların həcminə təsirini əks etdirir. Birinci alteffektin qiymətləndirilməsi xüsusi çətinlik törədir. Baxılan halda hər iki alteffekt birləşdirilir və birbaşa qiymətləndirilir. stehsalın iqtisadi şəraitin dəyişməsinə reaksiyası bu halda modifikasiya olunmuş, gizli halda mövcud olur və ε , µ , ϖ və
π elastiklik göstəriciləri ilə xarakterizə olunur. Beləliklə, əvvəlcədən nəzərdə tutulur ki, müəssisələrin istehsal strategiyasına vergi dərəcələrinin dəyişməsi deyil, ilk növbədə qiymət dəyişiklikləri təsir göstərir. Həqiqətən də vergi dərəcələrinin artması, yaxud azalması nəticəsində bir qayda olaraq, iqtisadi bazarlarda qiymətlərin səviyyəsi dəyişilir, bu səbəbdən də məhsul buraxılışı və istehsal məsrəflərinin həcm göstəricilərində dəyişikliklər baş verir. Bunun nəticəsi olaraq fiskal təsir bilavasitə qiymət effekti vasitəsilə istehsal parametrlərində dəyişikliklər yaradır. Bu cür yanaşma, fikrimizcə, ənənəvi yanaşmadan fərqli olaraq, daxilən daha “dinamik” olduğuna görə üstün mövqeyə malikdir. Lakin açıq-aydın görünür ki, ümumi halda vergi mühitinin dəyişməsi təkcə vergilərin səviyyəsində deyil, eyni zamanda ε , µ , ϖ və
π elastiklik göstəricilərinin kəmiyyətində də müəyyən dəyişikliklər 68
yaradır. Bu fakt tədqiqatda nəzərə alınmamışdır və fiskal effektlərin təhlilinin təklif olunan metodikasında nəzərə alınmayan yeganə cəhətdir. Bununla yanaşı, fikrimizcə, formalaşdırılmış bu postulat ciddi şəkildə abstrakt da deyildir. Belə ki, real iqtisadiyyat üçün həmişə qiymətlərin artımına reaksiyanın formalaşmasında müəyyən ətalətlilik və konservatizm xarakterikdir. Bundan başqa, məhsul buraxılışının qiymət dəyişikliklərinə reaksiyasının özü tələb reaksiyasına münasibətdə ikinci dərəcəlidir. Ona görə ki, tələb istehsalın artımı üçün daha yüksək amil sayılır. Bütün dəyişənlərin ani dəyişməsini nəzərdə tutan müqayisəli statika metodu da daxil olmaqla, statik təhlil üçün irəli sürülən mühakimə daha məqsədəuyğun hesab edilə bilər.
Beləliklə, aparılan tədqiqatda hər bir zaman anında daim dəyişən qiymət impulsları mövcud olan iqtisadi sistemə baxılır. Vergitutma şəraitinin sərtləşdirilməsi yalnız inflyasiyanı artırır, bu da öz növbəsində bütün istehsal xarakteristikalarını müəyyən edir. Təhlilin nisbətən sadələşdirilməsi üçün nəzərdə tutulur ki, inflyasiya tendensiyası avtonom xarakter daşıyır və dövlətin monetar siyasəti ilə şərtləndirilir. Laffer nöqtələrinin yaranması xüsusiyyətini aydınlaşdırmaq üçün əvvəlcə (13) asılılığında yalnız bir vergi parametrinin dəyişməsinin sadə halına baxaq. Müəyyənlik üçün fərz edək ki, bu əlavə dəyər vergisidir. (13) asılılığında 1 > k halı üçün 0 /
∂ ∂
o t V şərtini müəyyən edək:
( ) ′ − ⋅ ⋅ ⋅ = ∂ ∂ − 1 ln / 1 k Q Q C t V k о
о
(3.22) Alınan asılılığın sağ tərəfinin ilk üç vuruğu müsbət işarəli olduğuna görə 0 / > ∂ ∂ d o t V
şə rtinin ödənilməsi üçün 0 > ′ k olmalıdır. Buradan da aşağıdakı şərti almış oluruq:
) [ ] ( ) ( ) [ ] ( ) [ ] ε π π µ ξ ϕ ϖ ε µ ϖ ξ ψ ϖ ε µ ϖ ξ ψ − + − − − + − + − + − < s s m t t t 1 ; (3.23)
Anoloci situasiya mənfəət vergisinin dərəcəsi üçün də xarakterikdir. Bu vergi üçün 0 / > ∂ ∂ m o t V şərti aşağıdakı halda mümkündür:
) ( ) [ ] ( )( ) ( ) ξψϖ
ξ ϕπ ψ ϕ ε ξµ ϖ µ ξ π ϖ ϕ ϖ ε ψ − − + + − + − − + − < 1
t t d
(3.24) Alınan (3.23) və (3.24) bərabərsizliklərindən göründüyü kimi, sabit qiymət mühitində klassik Laffer effekti yaranmır və müvafiq olaraq Laffer nöqtəsi mövcud olmur. Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|