29
olunaraq nazil olunmuş həqiqi Quranı təmsil edən
Quranların mövcudluğudur. Təbii ki, bu mərhələdə
təhrif, qiraətlərin fərqlilik mənasında mümkündür.
Eləcə də Quranın bu mərhələdə azaltma və ya
çoxaltma yolu ilə təhrif olunması ehtimal oluna bilər.
Bizim mübahisə obyektimizə daxil olan Quran bütün
zamanlarda mütəvatir şəkildə nəql olunaraq mövcud
olmuş və olacaq vahid həqiqət, Allahın nazil etdiyi
kəlamdır. ﴾ َنﻮُﻈِﻓﺎَﺤَﻟ ُﻪَﻟ ﺎﱠﻧِإَو ﴿
“Sözsüz ki, Biz onu (hər cür
təhrifdən;
artırıb‐əskiltmədən)
qoruyub
saxlayacağıq!”
1
ayəsində
özünə yer alan
“
ﻩ” əvəzliyi
Qurana aiddir və o, bir Quran, vahid həqiqətdir. Digər
yazılı Quranlar isə onu təmsil edir. Şübhəsiz ki,
Quranın ayrı‐ayrı çaplarında təhrif baş verə bilər.
Yuxarıda qeyd etdiklərimizdən aydın olur ki, bir
çox mühəddislərin: “Qorumaqda məqsəd, Allahın öz
kitabını nazil etməzdən öncə qoruduğu kimi, nazil
etdikdən sonra da qoruyacağıdır və burada Quranın
səhifələr üzərində qorunması nəzərdə tutulmur”
2
‐
deyə irəli sürdükləri fikir heç bir dəlili olmayan
yanlış müddəadır. Quranın ecazkarlığı bu müddəaya
qarşıdır. Çünki Quranın heç bir təhrif olunma
qabiliyyətinə malik olmayan belə bir yazılı
mərhələdə qalması möcüzə olması fikrini inkar edir.
1
Hicr, 9.
2
Fəslül‐xitab, səh. 360.
30
SƏKKİZİNCİ MƏQAM
QURANIN TƏHRİFİNİN ƏQLİ BAXIMDAN
MÜMKÜNLÜYÜ, LAKİN TƏHRİF OLUNMAMASI
“
ﻆﻔﺣ
” (qoruma) ayəsindən məlum olur ki, Quran
əqli baxımdan təhrif olunma qabiliyyətinə malikdir.
Lakin Allah‐təala onu bu təhlükədən qoruyur. Əgər
onun təhrif olunması əqli baxımdan mümkün
olmasaydı, Allah‐təalanın onu qorumasına ehtiyac
yox idi. Allah‐təala bu sırf əqli mümkünlüyü heç bir
zaman dönməyəcəyi qəti vədəsi ilə qeyri‐mümkün
etmişdir.
31
DOQQUZUNCU MƏQAM
TƏHRİFİ İNKAR ETMƏK ÜÇÜN QURANA
ƏSASLANDIQDA “ƏBƏS DAİRƏ” (DÖVREDİCİLİK)
YARANMIRMI?
Bir çox tədqiqatçılar Quranın təhrif olunmadığını
sübut etmək üçün Quranın özünə əsaslanırlar.
Burada aydınlaşdırmaq istədiyimiz məsələ, təhrif
müddəasının yanlışlığını sübut etmək üçün Qurana
əsaslandıqda “əbəs dairə” yaranıb‐yaranmamasıdır.
Bir çoxları belə bir şəraitdə “əbəs dairə” yarandığı
qənaətindədirlər və bu qənaətlərini aşağıdakı şəkildə
əsaslandırırlar.
Birincisi, Quranın təhrif olunmamasının sübutu,
onun ayələrinin bizim üçün etibarlı dəlil ola
bilməsindən asılıdır. Bir halda ki, bu ayələrin
etibarlılığı özü də Quranın təhrif olunmamasının
sübutundan
asılıdır.
Deməli,
Quranın
təhrif
olunmamasınin
sübutu
təhrif
olunmamasının
sübutundan asılıdır.
İkincisi,
bu
müddəanın
sübutu
üçün
əsaslandığımız ayələrin bizim üçün etibarlı dəlil ola
bilməsi Quranın təhrif olunmamasının sübutuna
bağlıdır. Bir halda ki, Quranın təhrif olunmamasının
sübutu da həmin ayələrin etibarlı dəlil ola bilməsinə
bağlıdır. Nəticə etibarilə, məlum ayələrin etibarlı
dəlil olması, həmin ayələrin etibarlı dəlil olmasından
asılıdır və bu “səbəbiyyət” qanununda “əbəs dairə”,
“dövredicilik”dir.
32
Bu irada fərqli cavablar verilmişdir. İndi isə həmin
cavabları diqqətinizə çatdırırıq.
Birinci cavab: Mərhum Ayətullah Xoyi “əl‐Bəyan”
əsərində belə cavab verir:
“Məsum imamların (ə) ilahi xəlifələr olduqlarına
əqidə bəsləməyənlər bu irada cavab verə bilməzlər.
Lakin onların ilahi xəlifələr, Quranın şərhçiləri
olduqlarını qəbul edənlər üçün, artıq bu problem öz
həllini tapmış olur. Çünki onlar özləri mövcud
Qurana
əsaslanmış,
səhabələrinin
Qurana
əsaslanmalarını da təsdiqedici rəftarla qarşılamışlar.
Deməli, mövcud Quran təhrif olunmuş olsa belə,
imamların (ə) ona əsaslandıqlarına görə bizim də
əsaslanmağımız üçün yetərlidir.
Bu cavab, özündə əks etdirdiyi iki yanlışlığa görə
tutarlı sayıla bilməz.
Birincisi, bu cavab, yalnız məsum imamların (ə)
vilayətini qəbul edənlər üçün faydalı ola bilər. Bu
kimi irada bütün məzhəblər üçün faydalı ola biləcək
cavab vermək zəruridir.
İkincisi, bu cavab əslində iradın özünü qəbul etmək
deməkdir. Çünki bu fikrə əsasən, artıq Quranın
təhrif olunmadığını sübut etmək üçün bilavasitə
həmin ayələrə əsaslanmırıq. Əksinə, bu ayələrə
məsumların (ə) təsdiqi ilə əsaslanırıq və bu, bizim
müddəamıza ziddir. Bundan başqa, “Səqəleyn”
hədisi də bu fikri qəti şəkildə rədd edir. Çünki
sözügedən hədisdə Quran özlüyündə müstəqil dəlil
kimi təqdim olunmuşdur.