Microsoft Word S. C. Salayeva, Avtoreferat doc
Nəşrlər: Dissertasiya işinə aid 22 elmi əsər nəşr olunmuşdur
Yüklə 487,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. TƏDQİQATIN MATERİALI VƏ METODİKASI
- 4. Üzüm nümunələrinin genetik müxtəlifliyinin molekulyar-genetik markerlər əsasında tədqiqi
- Praymerlər Zolaqların sayı Analiz edilmiş zolaqlar
- Total
7
Dissertasiyanın quruluşu və həcmi: Dissertasiya işi ümumi həcmi 185 səhifə olmaqla, giriş, 5 fəsil, yekun, nəticələr, tövsiyələr, istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı və əlavələrdən ibarətdir. Dissertasiya işində 33 cədvəl və 31 şəkildən istifadə olunmuş, 212 ədəbiyyat mənbəyinə istinad edilmişdir.
Tədqiqat obyekti kimi Abşeron yarımadasına, Şabran, Quba və Nabran bölgələrinə məxsus, Vitis vinifera növünə aid 65 yerli üzüm nümunəsindən (31 mədəni və 34 yabanı) istifadə olunmuşdur. Bu üzüm genotipləri AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun və Az. ET Üzümçülük və Şərabçılıq İnstitutunun üzüm kolleksiyalarına aiddirlər. Üzüm nümunələrinin biomorfoloji-kəmiyyət əlamətləri beynəlxalq deskriptorlar [1983] əsasında tədqiq edilmiş, korrelyasiya, “path”, “principle component” (əsas komponent) və klaster kimi çoxölçülü statistik proqramlar əsasında analiz olunmuşdur. Üzüm nümunələrinin nüvələrindəki genetik müxtəlifliyi 27 RAPD (Random Amplified Polymorphic DNA - təsadüfi amplifikasiya olunmuş polimorf DNT) və 15 SSR (Simple Sequence Repeats - sadə ardıcıllığın təkrarları) praymeri, xloroplastlarındakı genetik müxtəlifliyi isə 3 ccmp (consensus chloroplast microsatellite primers - konsensus xloroplast mikrosatellit praymerləri) ilə tədqiq etmək üçün total DNT S.Decroocq tərəfindən modifikasiya edilmiş Doyle və Doyle-nin [1990] CTAB protokolu əsasında üzüm qələmlərinin yaşıl toxumalarından ekstraksiya edilmiş, spektrofotometrdə miqdarı təyin olunmuş, 1.5%-li aqaroza gellərində elektroforez edilməklə təmizlik dərəcəsi yoxlanılmış, müvafiq qatılıqda durulaşdırılmış və PZR (polimeraza zəncirvari reaksiyası) aparılmışdır. RAPD praymerləri ilə əldə olunmuş PZR məhsulları 2%-li aqaroza gellərində, SSR praymerləri və ccmp-lərlə əldə olunmuş PZR məhsulları isə 6%-li poliakrilamid gellərində elektroforetik analiz edilmişlər.
Molekulyar-genetik analizlər Fransada INRA-nın (Institut National de la Recherche Aqronomique) Üzüm və Şərab Elmləri İnstitutunun “Üzümün ekofiziologiyası və funksional genomu” laboratoriyasında yerinə yetirilmişdir. Analizlərdə MSTATC, POPGENE, SPSS, STAT GRAPH, NTSYS, PhotoCapt, GENETIX, Arlequin və GIMP kompyuter proqramlarından istifadə olunmuşdur.
8
çoxölçülü statistik metodlarla tədqiqi Azərbaycanın Abşeron yarımadasına məxsus 30 mədəni, Şabran, Quba və Nabran bölgələrinə məxsus 30 yabanı üzüm nümunəsinin genetik müxtəlifliyini ampeloqrafik xüsusiyyətləri əsasında tədqiq etmək məqsədi ilə, uyğun olaraq, 23 və 22 kəmiyyət əlaməti üzərində çoxölçülü statistik təhlil aparılmışdır. Həm mədəni və həm də yabanı üzüm nümunələrində tədqiq olunan əlamətlər üzrə variasiya əmsalının qiymətləndirilməsi əlamətlərin əksəriyyətində genetik müxtəlifliyin mövcudluğunu göstərmişdir. Mədəni üzüm nümunələrində bir kolun məhsuldarlığı (41.82%), salxımın kütləsi (37.57%), bir zoğun məhsuldarlığı (33.57%), salxımda gilələrin sayı (27.86%) və toxumun sayı (27.58%) əlamətləri üzrə variasiya əmsalı böyük qiymətlər almaqla, sadalanan əlamətlərin genetik müxtəlifliyinin yüksək olduğunu göstərmişdir. Mədəni üzüm nümunələrində tədqiq olunan kəmiyyət əlamətlərinə “path” analizinin tətbiqi nəticəsində bir zoğun məhsuldarlığı, bir koldakı salxımların sayı və salxımın uzunluğu əlamətlərinin məhsuldarlığa bilavasitə, müsbət təsirlərinin yüksək olduğu (uyğun olaraq, 0.226, 0.81, 0.36) və onların mədəni üzüm nümunələrində məhsuldarlığın elementləri olmaları aşkar edildi.
kəmiyyət əlaməti əsasında Abşerona məxsus mədəni üzüm nümunələri arasındakı Evklid genetik məsafəsi təyin edilmiş, genotiplər 3 qrupa ayrılmış, Gavangir, Hacı Abbas, gecyetişən Sarıgilə və Ala şanı kimi yüksək məhsuldar sortlar eyni qrupda qruplaşmışlar (Şək. 3.1). “Principle component” analizi məhsuldarlığın artmasına səbəb olacaq müvafiq genotipləri və əlamətləri təyin edərək, klaster analizinin müəyyən etdiyi Gavangir, Hacı Abbas, gecyetişən Sarıgilə və Ala şanı sortlarını bir daha yüksək məhsuldar sortlar kimi qiymətləndirmişdir.
9
markerlər əsasında tədqiqi 4.1.Genetik müxtəlifliyin RAPD markerləri əsasında qiymətləndirilməsi
27 RAPD praymerinin tətbiqi nəticəsində 65 üzüm genotipində 522 DNT fraqmenti amplifikasiya olunmuş, onlardan 464-ü 250-3000 n.c. ölçüsündə olmaqla, aqaroza gelində daha aydın təzahür etmiş və yüksək təkrarlanma qabiliyyətinə malik olmaqla, statistik analizlərə daxil edilmişdir. Bu DNT parçalarının 157-si (33.84%) bütün nümunələrdə müşahidə olunmuş, 307-si (66.16%) isə polimorfluğu ilə seçilmişdir (Cədvəl 4.1). Cədvəl 4.1 İstifadə olunmuş bəzi RAPD praymerləri ilə aşkar edilmiş polimorfizmlər
522 464 307 --------- ----- Orta qiymət 19.33 17.18 11.37 67.12 79.03
Polimorf DNT fraqmentlərinin yüksək sayı OPC-16, P-166 və OPF- 18 praymerləri vasitəsilə, uyğun olaraq, 18, 17 və 16 zolaq olmaqla, ən az sayı isə OPA-1 praymerinin tətbiqi ilə aşkar edilmişdir. Genetik müxtəliflik indeksinin 0.927, 0.914 və 0.909-a bərabər ən yüksək qiymətləri, uyğun olaraq, OPC-16, OPF-18 və OPA-17 praymerlərindən istifadə nəticəsində əldə olunduğundan, onlar üzüm nümunələrini bir-birlərindən dəqiqliklə fərqləndirən praymerlər kimi qiymətləndirilmişlər və genetik müxtəlifliyi izah edəcək digər tədqiqatlarda istifadə edilmələri üçün tövsiyə olunurlar. Ən zəif genetik müxtəliflik isə OPA-1 (GM=0.615) və V-20 (GM=0.624) praymerləri vasitəsilə aşkar olunmuşdur. OPF-18 praymerinin tətbiqi ilə amplifikasiya olunmuş 2300 n.c. uzunluğunda olan spesifik DNT fraqmenti ilə resveratrol antioksidantının nümunələrdəki yüksək miqdarı arasında “t student
Yüklə 487,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|