Microsoft Word S. C. Salayeva, Avtoreferat doc
Yüklə 487,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
18 giləli və uzunsov giləli Ağ şanı sortları eyni ana bitkidən, iri giləli Ağ şanı və klon forma isə müxtəlif ana bitkilərdən başlanğıc almışlar. 10.
Bu molekulyar-genetik araşdırmaların nəticələri Azərbaycanın Xəzəryanı - Abşeron, Şabran, Quba, Nabran - bölgələrinə məxsus üzüm genofondunun zənginliyini və yüksək genetik müxtəlifliyini göstərir, həmin ərazinin üzüm bitkisinin mədəniləşdirmə mərkəzlərindən biri olmasına dəlalət edən paleontoloji tapıntılarla və tarixi qaynaqlarla tam uzlaşır.
1. OPF-18 RAPD praymeri ilə amplifikasiya olunmuş, 2300 n.c. uzunluğunda olan DNT fraqmenti, SCAR markeri kimi, qısa zaman fasiləsində resveratrolun yüksək miqdarına malik genotiplərin identifikasiyasında istifadə oluna bilər. 2. OPC-16, OPF-18 və OPA-17 RAPD praymerləri, VVMD28 və VVMD36 nüvə mikrosatellit praymerləri, ccmp3, ccmp5 və ccmp10 xloroplast mikrosatellit praymerləri mədəni və yabanı üzüm nümunələrinin genetik müxtəlifliyinin qiymətləndirilməsində və filogenetik araşdırmalarda effektiv praymerlər kimi istifadə oluna bilərlər.
19
İŞLƏRİN SİYAHISI 1. S.C.Salayeva, V.S.Səlimov. Nabran ərazisində yayılmış bəzi yabanı üzüm formalarının səciyyəvi xüsusiyyətləri / Akademik Həsən Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Ekologiya: təbiət və cəmiyyət problemləri” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransın materialları. Bakı, 8-9 Noyabr, 2007, s. 284-285
sortları // Azərbaycan Aqrar Elmi. Bakı, 2007, №8-9, s. 54-56 3. E.M.Axundova, S.C.Salayeva. Üzüm bitkisində genetik müxtəlifliyin öyrənilməsində RAPD və SSR texnologiyalarının istifadəsi / “Biologiyanın müasir problemləri” mövzusunda respublika elmi konfransının materialları. “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 25-26 Aprel, 2008, s. 105
nümunələrinin biomüxtəlifliyinin öyrənilməsi / “Biologiyanın müasir problemləri” mövzusunda respublika elmi konfransının materialları. “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 25-26 Aprel, 2008, s.106 5. V.S.Səlimov, M.K.Musayev, S.C.Salayeva. Abşeron bölgəsində yerli üzüm sortları genofondunun öyrənilməsi // Azərbaycan Aqrar Elmi. Bakı, 2008, №3, s. 65-68
sortlarının məhsuldarlıq xüsusiyyətlərinə görə qiymətləndirilməsi // Azərbaycan Aqrar Elmi. Bakı, 2009, №1-2, s. 53-56
nümunələrinin genetik müxtəlifliyinin öyrənilməsi / “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 22-23 May, 2009, s. 117 8. S.C.Salayeva. Azərbaycanın Xəzəryanı bölgələrinə məxsus üzüm sortlarının genetik müxtəlifliyinin morfoloji əlamətlər əsasında öyrənilməsi / “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 22-23 May, 2009, s.118
məhsuldarlığının və məhsuldarlıq elementlərinin path analiz metodu əsasında tədqiqi // Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Aspirantlarının Elmi Konfransının Materialları. Bakı, “Elm”, 2009, s. 271-274
20
üzüm nümunələrinin SSR markerləri əsasında səciyyələndirilməsi / Bakı Dövlət Universitetinin 90 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransın materialları. Bakı, 30-31 Oktyabr, 2009, s. 409-410 11.
aborigine Azerbaijan grape cultivars by multiple statistical methods // SJYR Transaction on Agri Science. Islamic Azad University, Ardebil, 2009, Vol. 6, №4, p. 46-52
identification of wild grape germplasm belonged to Near-Caspian zones of Azerbaijan // SJYR Transaction on Agri Science. Islamic Azad University, Ardebil, 2009, Vol. 6, №4, p. 39-45 13. S.C.Salayeva. Azərbaycanın Xəzəryanı bölgələrinə məxsus üzüm sortlarının genetik müxtəlifliyinin morfoloji əlamətlər əsasında çoxölçülü statistik metodlarla öyrənilməsi // AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun elmi əsərləri. Bakı, “Elm”, 2009, I cild, s. 490-503
üzüm nümunələrinin qohumluq səviyyəsinin mikrosatellit lokusları əsasında klaster analizi ilə qiymətləndirilməsi / Akademik Abdulla Qarayevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “XXI əsrdə biologiyanın aktual problemləri” mövzusunda respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 2-3 Aprel, 2010, s.373-374
Assessment of genetic diversity between local grapevine accessions and wild relatives belonging to Near-Caspian zone of Azerbaijan by SSR markers / 2 nd International Symposium on Genomics of Plant Genetics Resources. Bologna, Italy, 24-27 April, 2010, p. 280 16. S.C.Salayeva. Azərbaycanın Xəzəryanı bölgələrinə aid mədəni və yabanı üzüm nümunələrinin genetik müxtəlifliyinin RAPD markerləri əsasinda tədqiqi // Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Botanika İnstitutunun elmi əsərləri. Bakı, 2010, XXX cild, s. 409- 415
Evaluation of polymorphism among cultivated and wild grapevine accessions // Czech Journal of Genetics and Plant Breeding. 2010, Vol. 46, №2, p. 75-84 21
Javid Ojaghi, Samira Salayeva, Roham Eshghi, Mostafa Valizadeh, Muhammed Zaefizadeh, Stephane Decroocq. The evaluation genetic diversity of aborigen grape varieties and its wild relatives belonged to Near-Caspian zone of Azerbaijan by using SSR markers /
The 11 th Iranian congress of crop sciences. Tehran, Iran, 24-25 July, 2010, p. 18
S
Azərbaycanın Xəzəryanı bölgələrinə məxsus üzüm sortları və yabanı formalarının genetik müxtəlifliyinin SSR markerləri əsasında tədqiqi //
AMEA-nın Xəbərləri (biologiya elmləri). 2010, cild 65, № 1-2, s.116-122 20.
məxsus perspektiv aborigen üzüm sortları //
Azərbaycan Aqrar Elmi. Bakı, 2010, №5, s. 21-22
of genetic diversity between cultivated and wild grape varieties originating from the near-Caspian zone of Azerbaijan // Journal International des Sciences de la Vigne et du Vin. 2010, Vol. 44, №4, p. 191-200
yabanı üzüm nümunələrinin xloroplast mikrosatellit lokuslarındakı polimorfizmin qiymətləndirilməsi / Gənc alimlərin və tədqiqatçıların “Müasir biologiyanın nəzəri və tətbiqi problemləri” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransının materialları. Bakı, 29-30 Aprel, 2011,
s. 109-110 22
Изучение генетического разнообразия аборигенных сортов и диких форм винограда Прикаспийских регионов Азербайджана Резюме
Диссертационная работа посвешена комплекснуму изучению генетического разнообразия 31 сорта и 34 диких форм винограда Прикаспийских регионов Азербайджана с использованием молекулярно-генетических, популяционно-статистических методов. Оценка коэффициента вариаций по биоморфологическим признакам, отличающимися широким спектром фенотипической вариабельности, обнаружило большое генетическое разнообразие. Path анализ позволил дифференцировать признаки, оказывающие непосредственное влияние на продуктивность сортов и диких форм. При помощи principle component анализа выделены генотипы, отличающиеся высокой продуктивностью. Кластерный анализ по всем биоморфологическим признакам объединил сорта в 3 группы, дикие формы в 4 группы, в тоже время сгруппировал растения по признаку их продуктивности в отдельную группу. При анализе RAPD из проверенных 55 праймеров использовано 27. Высокий уровень изменчивости установлен при использовании OPC- 16, OPF-18 и OPA-17 праймеров (соответственно, 0.927, 0.914 и 0.909), а низкий уровень при OPA-1 (0.615) и V-20 (0.624). Кластерным анализом, основанным на индексе сходства Джаккарда, генотипы были распределины на 9 основных групп. Использование RAPD праймеров позволило установить генетическое сходство и генетические расстояния между генотипами и идентифицировать сорта и дикие формы винограда. Самая высокая межпопуляционная генетическая изменчивость обнаружена у сортов Апшерона (0.852), что позволило заключить, что восточная часть Азербайджана является одним из важных центров происхождения винограда. С помощью RAPD анализа обнаружен специфический фрагмент, наличие которого коррелирует с высоким содержанием антиоксиданта ресвератрола в листьях винограда. По 15 ядерным микросателлитным локусам выявлено 184 аллеля, при этом средняя оценка эффективных аллелей составляла 5.79. Оценка ожидаемой гетерогенности, а также значения PIC позволила установить, что наименьшей изменчивостью обладает локус VVMD24, а наиболее высокой изменчивостью локусы VVMD28, 23 VVMD36 и VVS2. Праймеры VVMD28 и VVMD36 также отличаются наименьшим значением PI и могут быть использованы как эффективные маркеры в идентификации ядерного генома винограда и для выявления генетического разнообразия среди культурных и диких форм. Среди изученных популяций высокой генетической изменчивостью и разнообразием отличаются дикие формы, произрастающие в Шабранском регионе, что было подтверждено показателями среднего количества аллелей, эффективных аллелей и оценкой ожидаемой гетерозиготности. Самое высокое значение генетического разнообразия, подтвержденное применением статистического метода анализа AМOVA, установлена между дикими и культурными популяциами (43.2%), менее значительное между образцами диких популяций Набраньской, Кубинской и Шабранской зон (38.2%). Кластерный анализ, проведенный по оценке SSR маркеров, позволил успешно сгруппировать растения винограда соответственно их географическому распространению, а также разделить их на дикие и культурные формы.
С целью
установления филогенетической связи между
культурными сортами и дикими формами были изучены 3 хлоропластных микросателлитных локуса (ссmp3, ccmp5, ccmp10), позволившие определить 7 типов аллелей, комбинации которых в генотипах выявили 6 гаплотипов. Наблюдаемое наименьшее отличие гаплотипа D от других гаплотипов, по-видимому, объясняется его первичным происхождением. Результаты проведенных исследований позволяют заключить следующее: сорта и дикие формы винограда отличаются широким полиморфизмом и гетерогенностью; Прикаспийские регионы Азербайджана являются одним из основных центров происхождения винограда. Идентификация образцов винограда по биоморфологическим признакам, а также на уровне генома ядра и хлоропластов способствует правильной организации деятельности генбанков и подтверждает аборигенность изученных генотипов. 24
Studying of genetic diversity of cultivated and wild grape varieties originating from the Near-Caspian zones of Azerbaijan Summary The present thesis was devoted to complex study of genetic diversity of 31 cultivated and 34 wild grape accessions originating from the Near- Caspian zones of Azerbaijan by molecular-genetic and population-statistics methods. Assessment of coefficient of variance over the biomorphological traits, differing with wide spectrum of phenotypic variability, detected high level of genetic diversity. The path analysis has allowed to differentiate the traits, which have direct effect on productivity of cultivars and wild forms. By principle component analysis the genotypes were selected differed with their high yield. The cluster analysis divided cultivars into three groups and wild grape accessions into four groups on the basis of their biomorphological traits, while the genotypes with high yield were placed in a separate group. RAPD analysis was performed with 27 decamer primers selected from a total of 55 primers. The most discriminating primers were OPC-16, OPF-18 and OPA-17, which showed the highest values of genetic diversity (0.927, 0.914 and 0.909, respectively). The lowest values of diversity pertained to the markers OPA-1 (0.615) and V-20 (0.624). Cluster analysis divided all genotypes into nine main groups according to Jaccard’s similarity index. Utilization of RAPD primers allowed to define genetic similarity and genetic distance between genotypes and identify cultivated and wild forms of grapevine. Within the studied Azerbaijan grape populations the highest genetic diversity belonged to the population of cultivated samples originating from the Absheron peninsula, with a diversity index 0.852. This result has allowed to conclude, that the east part of Azerbaijan is one of the important centres of an origin of grapevine. During the RAPD analysis a specific band was detected, which has a correlation with high resveratrol content in leaves of wild and cultivated grape accessions. A total of 184 different alleles were found on fifteen microsatellite loci, while an average of effective number of alleles was 5.79. Assessment of the expected heterozygosity (H e ) and PIC parameters showed that, the VVMD24 locus possesses the lowest diversity, whereas VVMD28, VVMD36 and VVS2 have the highest diversity. The VVMD28 and VVMD36 primers, more than just showing highest diversity among studied samples, had lowest values of polymorphic identities (PI), which makes 25 them most appropriate markers for grape accession identification and determination of genetic diversity among cultivated and wild grape genotypes. The highest genetic diversity depicted by the highest value of expected heterozygosity, an average number of alleles and effective number of alleles, was observed in the wild grape population from the Shabran region. The highest value of genetic diversity affirmed by applying of AMOVA statistic analysis was determined between cultivated and wild grape populations (43.2%), less between wild populations belonged to Nabran, Guba and Shabran regions. Clustering analysis based on SSR markers data led to a successful separation between cultivated and wild accessions, as well as divided these varieties for their geographical origins. For the purpose of determining of phylogenetic relationship between cultivars and wild forms of grapevine 3 chloroplast microsatellite loci (ссmp3, ccmp5, ccmp10) have been studied. At these loci 7 types of allels were defined combinations which have revealed 6 haplotypes in genotypes. D haplotype were observed in all studied populations, also this haplotype differed for its least difference (on the base of its allels sizes) from other haplotypes and this is apparently connected with its primary origin.
Results of the researches allow to conclude the followings: cultivars and wild forms of grapevine differ with wide polymorphism and heterogeneity; the Near-Caspian regions of Azerbaijan is one of the important centres of the domestication of grapevine. Identification of grape varieties in biomorphological traits, as well as in nuclear and chloroplast genome levels serves further management of Azerbaijan grape germplasm and affirms the aboriginal of studied genotypes.
26
ИНСТИТУТ БОТАНИКИ На правах рукописи САМИРА ДЖАФАР кызы САЛАЕВА ИЗУЧЕНИЕ ГЕНЕТИЧЕСКОГО РАЗНООБРАЗИЯ АБОРИГЕННЫХ СОРТОВ И ДИКИХ ФОРМ ВИНОГРАДА ПРИКАСПИЙСКИХ РЕГИОНОВ АЗЕРБАЙДЖАНА 03.00.15 – Генетика А В Т О Р Е Ф Е Р А Т диссертации на соискание ученой степени доктора философии по биологическим наукам БАКУ – 2011 Yüklə 487,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|