Microsoft Word qurbanov veis docx
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
Quba- Xaçmaz
Şə ki- Zaqatala
Daqlıq
Ş irvan
7,00
8,80
6,90 8,1
10,2
8,0 407,3
499,0
233,3 5,4
6,7
3,1 129,1
129,8
66,5 31,7
26,0
28,5 278,2
369,2
166,8 -1,2
-2.4
-0,8 58
57
34 qtisadi rayon ölkənin şərqində, Xəzər dənizinin sahillərində, çox əlverişli CM- də yerləşir. Respublikanın müstəqillik əldə etməsi, Xəzərin Azərbaycana aid olan hissələrində olan yeni neft yataqlarının istismarı bu regionun strateji mövqeyini gücləndirmiş və dünya təsərrüfatında əhəmiyyətini artırmışdır. Şəhər əhalisinin xüsusi çəkisinə, şəhər yaşayış məntəqələrinin sayına (burada olan 50 ş.t.q. hesabına), ərazinin mənimsənilməsinə, əhalinin sıxlığına, istehsalın təmərgüzləşməsinə, infrastruktur sahələrinin inkişaf səviyyəsinə və s. Digər sosial- iqtisadi və demoqrafik göstəricilərə görə Abşeron başqa iqtisadi rayonlardan irəlidə durur.
Ərazinin təpəlik relyefi, burada sürüşmələr baş verməsi onun mənimsənilməsində müəyyən problemlər yaradır. Neft, təbii qaz, mişar daşı, ə həngdaşı, sement xammalı, kvars və tikinti qumları Abşeron əsas yeraltı sərvətləridir. Burada olan aqroiqlim şəraiti quru subtropik meyvələr, üzüm, bostan məhsullarını yetişdirilməsi üçün əlverişlidir. qlim-balneoloji şərait Xəzərin sahilləri boyu çimərliklər, kurort-sanotoriya zonalarının yaradılmasına imkan verir. Yayda isti və tozlu tropik hava axınlarının regiona daxil olması ilə əlaqədar havalar həddən artıq qızır və quru olur. l boyu şimal-şərqdən xəzri əsməsi burada yaşayışı çətinləşdirən amillərdən biridir. qlimin quraqlığı və şirin suyun çatışmaması ilə əlaqədar Bakının ətraf sahələrinin, xüsusilə Qobustanın mənimsənilməsi və bu sahələrdə şəhərətraflı təsərrüfatın yaradılması mümkün olmur. 1917-ci ildə Şollar düzündən Bakıya ilk su kəməri çəkilmişdir. 1932-ildən Samur çayının suyu regiona Samur-Abşeron kanalı ilə gətirilir. 1970-ci ildə isə Kür çayından Bakıya yeni su kəməri çəkilib. Bir neçə istiqamətdən Abşerona su xətti çəkilsədə hələlik burada çirin su ilə təminat problemi həll edilməmişdir. qtisadi rayonda olan palçıq vulkanları, mineral bulaqlar və şorsulu göllərin müalıcə əhəmiyyəti böyükdür. Neft-qaz hasilatı, onların emalı, neft-kimya, kimya, elektroenergitika, metallurgiya, maşınqayirma (xüsusi ilə neft maşınqayirması və elektrotexnika) Abşeron iqtisadi rayonunda ağır sənayenin əsas sahələridir. Bunlardan başqa Abşeronda kənardan gətirilən xeyli miqdarda qara və əlvan metal, ağac, tikinti materialları, yüngül və yeyinti sənayesi xammalları emaldan keçirilir. Ölkənin sənaye müəssisələrinin 2/5-si burada cəmlənir. Abşeron iqtisadi rayonunda kənd təsərrüfatının əsasını şəhərətrafı təsərrüfat kompleksinə daxil olan südlük-ətlik maldarlıq, quşçuluq, tərəvəzçilik, bostançılıq,
11
üzümçülük və quru subtropik meyvəçilik təşkil edir. Zeytun, zərəfan, badam, püstə, əncir, ağ və qara şanı üzüm sortları, qarpız burada becerilən mühüm kənd təsərrüfat məhsulları sırasına daxildir. qtisadi rayonda olan sənaye müəssisələrinin əsas hissəsi Bakı-Sumqayıt sənaye qovşağında yerləşir. Bakı – Azərbaycanın paytaxtıdır. Bakı təkcə iqtisadi rayonun yox, həmdə respublikanın mühüm sosial-iqtisadi, mədəni, ticarət-paylayıcı mərkəzi və nəqliyyat qovşağıdır. VIII əsrdən şəhər sayılan Bakının əhalisi hazırda qəsəbələrlə birlikdə 2 milyon 354 min nəfərdir (2011-ci ilin məlumatı). lkin dövrlərdə qala kimi salınmış şəhər bu gün təbii sərvətlərin, xüsusilə quruda və dənizdə olan neft-qaz ehtiyatlarının istismarı və emalı əsasında inkişaf edir. XIX əsrin 70-ci illərindən neftin sənaye üsulu ilə hasilatı, XX əsrin 20-30-cu illərindəki sənayeləşmə dövründə və sonrakı illərdə burada güclü neft maşınqayirması, elm, tədris müəssisələrinin yaradılması, kənardan gətirilən xammalların emal edilməsi üçün yeni istehsal obyektlərinin tikilməsi şəhərin büyüyüb-inkişaf etməsində xüsusi rol oynamışdır. Respublikada əhəmiyyətli sosial infrastruktur obyektləri, dövləti idarəetmə orqanları, xarici ölkələrin və şirkətlərin numayəndəlikləri burada cəmlənir. Azərbaycanın Xəzər dənizi hövzəsində olan ölkələrlə dəniz əlaqələri, dünyanın ə ksər ölkələri ilə hava əlaqələri Bakı nəqliyyat qovşağı vasitəsilə həyata keçirilir. Respublika daxilində olan dəmir və avtomobil yolu əlaqələri də bu nəqliyyat qovşağı vasitəsilə mümkün olur. Şəhərdə 1967-ci ildən metro fəaliyyət föstərir. Bakının ətrafındakı Binə qəsəbəsində yerləşən beynəlxalq təyyarə limanı Azərbaycanın xarici ölkələrlə hava nəqliyyatı əlaqələrini təmin edir. Sumqayıt – Bakıdan 35 km aralıda yerləşir.Şəhərin əhalisinin sayı 325.237min (2013-cü ilin məlumatı) nəfərdir. Bakı kimi iri sənaye mərkəzinə yaxınlıq onun inkşafına kömək edir. Sumqayıta 1949-cu ildə şəhər statusu verilmişdir. Sumqayıt Bakıda istehsal müəssisələrinin həddən artıq təmərgüzləşməsinin qarşısını alır, paytaxtın neftqayırma zavodlarından alınan xammalları tam emal etməklə regionda kimya və neft-kimya kompleksini formalaşdırır. Sumqayıtda neft sənayesinə xidmər edən boru-prokat zavodu, alüminium zavodu, yüngül və yeyinti sənayesi müəssisələri, həmçinin sosial infrastruktur obyektləri vardır. qtisadi rayona daxil olan Abşeron rayonun mərkəzi Xırdalan şəhər tipli qəsəbəsi, Xızı rayonunun mərkəzi eyni adlı şəhər tipli qəsəbədir. Xızı rayonunun yaradılması ilə (1990-cı il) burada Altıağac, Giləzi, Şurabad kimi məntəqələrə şə hər tipli qəsəbə statusu verilmişdir. Böyük Qafqazın təbii-iqtisadi zonasında olan şə hər yaşayış məntəqələri cədvəl 2-də verilmişdir.
Cədvəl 2 qtisadi r-nlar, məntəqələr
Ə
min nəfər
Status aldığı tarix qtisadi r-nlar, məntəqələr Əhalisi min nəfər Status aldığı tarix Abşeron Bakı
Sumqayıt Xırdalanş.t.q.*
2mln354
325,237 94,6
VIII əsr 1949 1936
Şə ki- Zaqatala Şə ki Zaqatala
177.487 121.394
1940 1940 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|