420
götürülür. Əgər bağlama vahidi zədələnmişsə, həmin məhsuldan tədqiqat üçün
nümunə götürülməməlidir. Qurudulmuş meyvə kiçik bükümdə olarsa (preslənmiş
briket formada), götürülmüş meyvə 500-1000 q olmalıdır. Ümumiyyətlə, 500-dək
büküm vahidindən ən azı 3 kq, artıq olduqda isə ən azı 5 kq götürülməli və yaxşı
qatışdırdıqdan sonra orta nümunədən tədqiqat üçün ən azı 1200 q laboratoriya
nümunəsi ayrılmalıdır. Əgər zərərverici həşəratlar aşkar edilərsə, əlavə olaraq
ayrıca 500 q götürülməlidir. Nümunələr bağlamaların aşağı, orta və yuxarı
laylarından götürülməlidir.
Açılmış bağlama yerlərindən briketin kütləsi 1 kq-dan artıq olarsa, müxtəlif
laylardan bir və ya bir neçə briket götürülməlidir. Ümumiyyətlə, 600 bağlama
yerindən ən azı 3 kq, 600-dən artıqdan isə ən azı 6 kq nümunə götürülməlidir.
Götürülmüş ayırmalar qarışdırılıb orta nümunə hazırlanmalıdır.
Nəmliyi təyin etmək üçün 100 q, qurudulmuş kartof, yerkökü və
çuğundurun qurusunu müəyyən etmək üçün 200 q, soğan, kələm və başqa tərəvəz
üçün 100 q, anbar zərərvericiləri üçün 500 q, metal qatışıqlarını təyin etmək üçün 1
kq ayrılmalıdır.
Tapşırıqlar.
1.
Qurudulmuş meyvə-tərəvəzlərin orqanoleptiki göstəricilərinin təyini.
2.
Qurudulmuş meyvələrin texniki təhlili.
3.
Qurudulmuş meyvələrdə zərərvericilərlə zədələnmənin təyini.
4.
Metal qatışıqların təyini.
5.
Bərk mineral qatışıqların təyini.
6.
Qurudulmuş meyvə-tərəvəzlərdə nəmliyin təyini.
421
9.6.1. Qurudulmuş meyvə-tərəvəzdərin orqanoleptiki göstəricilərinin təyini
Qurudulmuş meyvə qablaşdırılan taralar açıldıqda məhsulun xarici
görünüşü, rəngi, ətirliyi və dadı hər növ qurudulmuş meyvə-tərəvəzin
özünəməxsus aparılır. Albalının qara-qonur, parlaq olması, 5-7%-nin rənginin
qırmızımtıl olmasına yol verilir. Diametri ən azı 6-10 mm, daha xırdaları əlavə
olaraq 1 sortda 5-10%, zədələnmiş və lətsiz ən çoxu 2-10% və s. qatışıqların
olmasına yol verilir. Dadı şirintəhər, kənar dad və iyin olmasına yol verilmir.
Qurudulmuş meyvələr orqanoleptiki müayinə edildikdə kifin, çürümə və
anbar zərərvericilərinin, güvə və onun sürfələrinin olmasına və gözlə görünən
metal qatışıqlarının olmasına yol verilmir. Qurudulmuş üzümün sortundan və
növündən asılı olaraq (səbzi, soyaqi, bidanə) açıq qəhvəyi, açıq yaşıl, sarımtıl, açıq
yaşıldan qızılı rəngə, qəhvəyi, qonurtəhər və müxtəlif çalarlı olur.
Soyaqi kişmiş üzümünün diametri sortundan asılı olaraq ən azı 6-10 mm,
zədələnmiş (xırdalanmışları), xırdaları 3-7%, başqa növ üzüm qurusunun miqdarı
0,3-1,0%-dən artıq olmamalıdır.
Günəşdə qurudulmuş səbzədə diametr növündən asılı olaraq 6-10 mm,
bundan kiçik diametrli 4-10%, zədələnmiş və zəif inkişaf etmişlər ən çoxu 6-10%,
başqa növ üzüm 0,3-0,5%-dən artıq olmamalıdır. Bidanə üzümündə diametri
sortundan asılı olaraq ən azı 6-10 mm, bundan kiçiklərin miqdarı 1-5%, zədələnmiş
və zəif inkişaf etmişlər 3-12%-dən çox, başqa növ üzüm qarışığı 0,3-0,5%-dən çox
olmamalıdır. Hər növ üzüm qurusu özünəməxsus dad, tam və ətrə malik olmalıdır.
Ərik qurusunun növündən asılı olaraq rəngi qonur-qırmızımtıl (kükürd
qazına verilmiş Sübhani, Xurmayı növləri), tünd qonur və ya tünd qəhvəyi ləkəli
(kükürdlə işlənməmiş), sarı-qonurdan tünd qonuru (kükürd qazına verilmiş Xasaki
növü) rəngədək olur. Ərik quruları kükürd qazı ilə işlənmiş olarsa, açıq sarıdan
422
tünd narıncı rəngədək, kükürd qazı ilə işlənməyibsə, açıq qonurdan tünd qonuru
rəngədək olur.
Şaftalı qurusunun rəngi kükürd qazı ilə işlənməmişdə açıq sarıdan qəhvəyi,
kükürd qazı ilə işlənmişlərdə isə rəngi qonura çalan tünd qəhvəyi olur.
Çəyirdəksiz ərik qurusu (qaysı) girdə və ya oval formada, yanlardan basıq
olur. Çəyirdəyi çıxarılıb yarıya bölünmüş ərik (kuraqa) və şaftalı qurusu düzgün
oval və ya dəyirmi olur, 5-10%-nin düzgün olmayan formada olmasına yol verilir.
Bütöv və yarı bölünmüş ərik yaxşı ətli, diametri ən azı 20-30 mm, bunlardan az
ölçülüləri 5-15%-dən artıq olmamalıdır. Tək-tək kif zədələnmələri (diametri 1-2
mm) 10-25%-dən çox olmamalıdır. Qaysı və kuraqada çəyirdəklilərin miqdarı 0,1-
0,2%-dən artıq olmamalıdır.
Şaftalı qurusu ətli, əsasən 30-45 mm diametrli, bundan kiçik ölçülüləri 5-
15%, dağılmışları ən çoxu 3-5%, diametri 1-2 mm olan kif zədələnmələri 10-30%-
dək, çəyirdəkliləri 0,1-0,2%-dək ola bilər.
Kükürd qazına verilib qurudulmuş alma kremidən açıq qırmızımtıl rəngədək
və sarı çalarlı olur. Forması ayparaşəkilli, dəyirmi, diametri ən azı 30 mm, qalınlığı
5 mm olur. Turşaşirin dadı, xüsusi ətirliyi olur. Qüvvədə olan standarta əsasən
alma qurusunda kənar dad və iyin olmasına, spirtə qıcqırma əlamətlərinin, görünən
kif zədələnmələrinin, çürümüş payların olmasına yol verilmir. Orqanoleptiki
təhlildə zərərvericilərin və kif göbələklərinin müşahidə edilməsinə yol verilmir.
423
9.6.2. Qurudulmuş meyvələrin texniki təhlili
Ləvazimatlar. Şüşə lövhə, ağ kağız, pinset, texniki tərəzi, qurudulmuş
meyvə nümunələri.
Işin gedişi. Texniki tərəzidə 200 q qurudulmuş meyvə çəkib, ağ kağız
üzərində olan şüşə lövhənin səthinə yaymalı və pinset vasitəsilə meyvə qurularını,
zəif inkişaf etmiş meyvələri, kənar qatışıqları, meyvəsiz çəyirdəkləri ayırmaq
lazımdır. Hər ayrılmış hissəni (quru meyvə fraksiyalarını) ayrı-ayrılıqda texniki
tərəzidə çəkib, faizlə ümumi miqdara görə xüsusi çəkisini hesablamaq lazımdır.
Alınmış rəqəmlər standart göstəricilərlə müqayisə edilib məhsulun keyfiyyəti
haqqında nəticə yazılmalıdır.
Dostları ilə paylaş: |