Microsoft Word meyve terevez

 

 

402

Hər bir məhsul üçün orqanoleptiki göstəricilərin qüvvədə olan 

standartlarının, respublika standartlarının və texniki şərtlərin tələblərinə uyğun 

olması müəyyən edilməlidir. 

Turşudulmuş kələmin orqanoleptiki göstəricilərindən onun xarici görünüşü, 

konsistensiyası, rəngi, iyi və dadı yoxlanılır. 

Turşudulmuş  kələmin xarici görünüşünü təyin etməzdən qabaq onun növü 

müəyyənləşdirilir. Bu zaman ayrı-ayrı doğranmışların eyni ölçüdə olması vacibdir. 

Eyni ölçüdə doğranmışlar (5 mm) 1-ci sorta aid edilir. Iri tikələrin, kök hissəsinin 

olmasına yol verilmir. Əlavə edilən  ədviyyələr və başqa məhsullar (məsələn, 

yerkökü, quşüzümü və s.) məhsulun hər yerində bərabər yayılmalıdır. 

Xiyarın xarici görünüşünü yoxladıqda isə onun forması və formaca müvafiq 

təsərrüfat-botaniki sorta aid olması nəzərə alınır. Forması düzgün olmayanlar 2-ci 

sorta aid edilir. Əzilmişlər, içərisi boş olanlar, habelə saralmışlar ayrıca qeyd edilir. 

Duza qoyulmuş xiyar bütöv, əzilməmiş  və mexaniki zədəsiz olmalıdır. Standarta 

əsasən 1-ci sortda 10%-ə qədər yüngül sıxılmış və formasını itirmişlərin olmasına yol verilir. 

Konsistensiyası yoxlanarkən bilavasitə diş altında əzmək lazım gəlir. 1-ci sortda kələm 

və xiyar şirəli olmaqla diş altında xırçıldamalıdır. Içi boş xiyarın miqdarı 6%-dən çox 

olmamalıdır. 

Turşudulmuş kələmin rəngi açıq samanı, bəzən qırmızımtıl və yaşıl rəngdə olur. 

Tədqiq olunan məhsulların iy və dadı özünəməxsus spesifik dadlı olmalıdır.  Əlavəlilər 

isə  əlavələrin dad və iyini verə bilər. Turşudulmuş  kələm və duza qoyulmuş xiyar duzlu-

turşməzə, xoşdadlı olmalıdır. Duza qoyulmuş xiyarın dadı  əlavələrdən asılıdır. Xiyarı  tədqiq 

edərkən onun ölçüsünə  də fikir verilir. Ölçüsü 90 mm-dən artıq olmayanlar (kornişonlar) 1-ci 

sorta, 91-120 mm olanlar isə 2-ci sorta aid edilir. 

 

9.4.1. Duza qoyulmuş və turşudulmuş tərəvəzlərdə  

tərkib hissələrinin nisbətinin təyini 

 

Ləvazimatlar. Texniki tərəzi və ya qapan tərəzisi, süzgəc, kəfkir. 

Işin gedişi. Tədqiq olunacaq məhsuldan ayrılmış orta nümunələr (çəllək, 

banka və s.) əvvəlcə ayrı-ayrılıqda çəkilərək brutto kütləsi təyin edilir. Sonra 

---

 

 

403

taranın qapağı açılır, içərisindəki məhsul kəfkir vasitəsilə çıxarılıb kütləsi məlum 

olan boş taraya yığılır və çəkilir. Bu zaman duzluğun itkisinə yol vermək olmaz. 

Əgər tərəvəz süzgəcə yığılarsa, onu duzluq tam süzülənə qədər çəlləyin üzərində 

saxlamaq lazımdır. Çəlləkdən və ya bankadan tərəvəz və ya meyvə  çıxarılarkən 

ədviyyatdan, digər qarışıqlardan və ya duzluqdan tamamilə  təmizlənməlidir. 

Çəlləkdən və ya bankadan tərəvəz çıxarıldıqdan sonra əvvəlcə duzluq süzülüb atılır 

və taranın kütləsi təyin edilir. Duzluğun kütləsi (C) çəlləyin brutto kütləsi ilə 

tərəvəzin (və ya meyvənin) və taranın boş çəkiləri cəminin arasındakı fərqə əsasən 

təyin edilir. Duzluğun faizlə miqdarı (X) aşağıdakı düstur üzrə hesablanır: 

1

100

C

C

C

X

+

⋅

=

 

burada, C – duzluğun kütləsi, q-la; 

   C

1

 – tərəvəzin (və ya meyvənin) kütləsi, q-la. 

 

---

 

 

404

 

 

9.4.3. Ümumi turşuluğun təyini 

 

Bu üsulun mahiyyəti məhsulun (tərəvəzin və ya duzluğun) tərkibində olan 

üzvi turşuların fenolftalein indikatorunun iştirakı ilə 0,1 n qələvi məhlulu ilə 

neytrallaşmasına əsaslanır. 

Ləvazimatlar və reaktivlər. Büretka, 25-50 ml-lik pipetkalar, 250 ml-lik 

ölçülü kolba, 250 ml tutumlu konusvari kolba, fenolftaleinin 1%-li spirtdə 

məhlulu, damcısalan, lakmus kağızı, 0,1 n natrium qələvisi məhlulu. 

Işin gedişi. 250 ml-lik ölçülü kolbaya 25 ml tədqiq olunacaq duzluqdan 

töküb üzərinə cizgiyə  qədər distillə suyu əlavə edirik. Əgər turşuluq tərəvəzdə 

təyin olunacaqsa, onda 25 q xırda doğranmış  tərəvəz kolbaya keçirilir, üzərinə 

kolbanın həcminin 3/4 hissəsi qədər distillə suyu əlavə edilib su hamamında 80

0

C-

yə qədər qızdırılır. Soyudulub cizgiyə qədər distillə suyu əlavə edilir. Hər iki halda 

hazırlanmış  məhlul süzülür və pipetka ilə 50 ml filtratdan götürülüb konusvari 

kolbaya tökülür. Üzərinə 3-5 damla fenolftalein  indikatoru əlavə edib 0,1 n qələvi 

məhlulu ilə  çəhrayı  rəng alınana qədər titrləşdirilir. Çəhrayı  rəng 30 san ərzində 

itməməlidir. 

Məhsuldakı ümumi turşuluğun süd turşusuna görə hesablanmış faizlə 

miqdarı (X) aşağıdakı düstur üzrə hesablanır: 

3

2

1

100

009

,

0

Y

Y

Y

Y

X

⋅

⋅

⋅

=

 

burada, Y – titrlənməyə sərf olunan 0,1 n qələvi məhlulunun miqdarı, ml-lə; 

  Y

1

 – məhlul hazırlanmış kolbanın həcmi, ml-lə; 

  Y

2

 – tədqiq üçün götürülmüş duzluğun həcmi, ml-lə;  

 və yaxud tərəvəzin kütləsi, q-la; 

 Y

3

 – titrləşdirmək üçün götürülən məhlulun həcmi, ml-lə; 

---

 

 

405

0,009 – süd turşusuna görə hesablamaq üçün əmsal. Sirkəyə qoyulmuş 

tərəvəzlərdə əmsal sirkə turşusuna görə 0,006 götürülür. 

Işin gedişindən məlum olduğu kimi Y

1

=250 ml; Y

2

=25 ml və yaxud 25 q; 

Y

3

=50 ml. Göstərilən qiymətləri yerinə yazsaq, onda hesablama düsturu aşağıdakı 

sadə formanı alar. 

Y

X

⋅

= 18

,

0

 

         Təhlil paralel olaraq aparılır və orta hesabi qiymət tapılır. Paralel 

titrləşmənin arasındakı  fərq 0,05 ml-dən çox olmamalıdır. Hesablama 0,01 

dəqiqliklə aparılmalıdır. 

Ümumi turşuluq duza qoyulmuş  və turşudulmuş  tərəvəzlər üçün standart 

göstəricidir. Turşudulmuş  kələmdə – 0,7-1,75%; duza qoyulmuş xiyarda – 0,6-

1,2%; pomidorda – 0,7-2,0% titrlənən turşuluq olur. 

 

---