Microsoft Word info-9 mv-aqsh doc

 
91
    H = 
int
(S) 
    M = H - (H // 33) + 622 
    
return
 M 
 
S = 
input
(
'Miladi ili: '
) 
H = miladi_hicri(S) 
print
(
'Hicri ili: '
, H) 
 
S = 
input
(
'Hicri ili: '
) 
M = hicri_miladi(S) 
print
(
'Miladi ili: '
, M) 
 
 "Öyrəndiklərinizi yoxlayın" bölümündə tapşırığı belə həll etmək olar: 
6. Üçbucağın verilmiş tərəflərinə görə onun sahəsini hesablayan funksiya yazın.  
 
def  Perimetr(a, b, c): 
     p = a + b + c   
     return p 
 
a = int(input('a tərəfini daxil edin:')) 
b = int(input('b tərəfini daxil edin:')) 
c = int(input('c tərəfini daxil edin:')) 
p = Perimetr (a, b, c) 
print('Üçbucağın perimetri:', p) 
 
Qiymətləndirmə meyarı: izahetmə, proqram tərtibetmə 
 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Proqramda funksiya 
anlayışını izah 
etməkdə çətinlik 
çəkir. 
Proqramda funksiya 
anlayışını 
müəllimin köməyi 
ilə izah edir. 
Proqramda funksiya 
anlayışını izah 
edərkən kiçik 
səhvlərə yol verir. 
Proqramda funksiya 
anlayışını ətraflı 
izah edir. 
Python dilində 
yazılmış 
proqramlarda 
funksiyalardan  
istifadə etməkdə 
çətinlik çəkir. 
Python dilində 
yazılmış 
proqramlarda 
funksiyalardan 
müəllimin köməyi 
ilə istifadə edir. 
Python dilində 
yazılmış proqram-
larda funksiyalar-
dan istifadə edərkən 
kiçik səhvlər 
buraxır. 
Python dilində 
yazılmış 
proqramlarda 
funksiyalardan 
düzgün istifadə 
edir. 
 
 
 
 
 
 

---

 
92
Dərs 
23
 / Mövzu:
 PROQRAMLAŞDIRMA DİLLƏRİNİN TƏSNİFATI  
 
              
 
 D
ərsin  əvvəlində  şagirdlərə  dərslikdə verilmiş suallarla müraciət etmək olar: 
"Hansı proqramlaşdırma dili hansı  cəhətinə görə daha çox xoşunuza gəldi: 
ALPLogo, yoxsa Python?", "Özünüzdən bir neçə yaş kiçik kimsəyə 
proqramlaşdırmanı öyrənməyi bu dillərdən hansından başlamağı  məsləhət 
görərdiniz?" 
 
"Fəaliyyət" bölümündə iki proqram fraqmenti verilir. 
Lövhədə müxtəlif dillərdə (Basic, Pascal) proqram fraqmentlərini  əks etdirmək 
olar.  
 
 
 
 
 
 
  
 
Şgirdlər verilmiş f
raqmentləri gözdən keçirdib, suallara cavab verməlidirlər: 
 Sizcə, hər proqram fraqmenti nə iş görür?  (Basic dilində verilmiş fraqmentdə 1-
dən 100-ə kimi natural ədədlərin cəmi hesablanır, Pascal dilində verilmiş 
fraqmentdə isə  iki ədəddən ən böyüyü çapa verilir). 
 Hər fraqmentdə hansı operatorlar sizə tanışdır? 
Həmin fraqmentləri Python dilində belə yazmaq olar: 
s=0 
for
 i 
in
 
range
 (1, 101) 
    s = s + i 
 
a = 5 
b = 10 
if
 a > b: 
ALT 
STANDARTLAR 
2.2.1. Proqramlaşdırma dillərini təsnif edir. 
 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
  Proqramlaşdırma dillərini təyinatına görə təsnif edir. 
a := 5; 
b := 10; 
if a > b then write(a)   
         else write(b); 
Pascal 
S = 0 
FOR I = 1 TO 100 
    S = S + I 
NEXT I 
Basic 

---

 
93
    
print
(a) 
else
: 
    
print
(b) 
 
 
Dərsin bu bölümündə proqramlaşdırma dillərinin təyinatına görə təsnifatından 
danışılır. Dillərin başqa təsnifatı da var. Əgər vaxt imkan versə, dərsdə bu barədə 
məlumat vermək olar. 
 
Əlavə məlumat 
 
Proqramlaşdırma dili vasitəsilə qurulmuş alqoritmi təsvir edən proqram kodu 
yaradılır. Proqramçının başa düşdüyü dildə olan bu proqram maşının başa düşdüyü 
dilə çevrilməlidir. Bunun üçün kompüterdə translyatorlar və kompilyatorlar olur. 
Proqram ancaq onların translyatorları olan halda icra edilə bilər. Translyatordan 
fərqli olaraq kompilyatorlar exe-faylların yaradılması üçün istifadə edilir ki, onlar 
da sərbəst (yəni proqramın yazıldığı mühitdən 
 sistemdən asılı olmadan) icra 
oluna bilər.  
Proqramlaşdırma dillərinin səviyyələri. Müxtəlif tip prosessorlar müxtəlif 
komandalar sisteminə malikdir. Əgər proqramlaşdırma dili konkret prosessor tipinə 
yönəlibsə  və onun xüsusiyyətlərini nəzərə alırsa, onda ona aşağı  səviyyəli 
proqramlaşdırma dili deyirlər. Assembler aşağı  səviyyəli proqramlaşdırma dilidir. 
Çünki o, bir əmri mnemonika adlanan simvol işarələrinin köməyi ilə  ədədlər 
şəklində yox, maşın kodları şəklində verir. Assemblerin köməyi ilə çox səmərəli və 
kompakt proqramlar yaratmaq mümkündür. Assemblerdən, adətən, sistem 
proqramlarının, drayver-proqramların, kompüterin aparat resurslarına müraciət 
edən proqram modullarının hazırlanması üçün istifadə olunur. Aşağı  səviyyəli 
proqramlaşdırma dillərindən, adətən, yüksək səviyyəli peşəkar proqramçılar 
istifadə edir. Bu dillərdə yazılan proqramlar yaddaşda az yer tutmaqla yanaşı, daha 
sürətlə icra olunur. Yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dilləri isə adi dilə daha 
yaxın və insan üçün daha aydın başa düşüləndir.  
Proqramlaşdırma dilləri iki hissəyə bölünür: 
  aşağı səviyyəli dillər (Assembler, Avtokod və s.); 
  yüksək səviyyəli dillər (Fortran, Algol, Cobol, Basic, Pascal, C və s.). 
Aşağı səviyyəli proqramlaşdırma dillərində hər operatora bir maşın komandası 
uyğun gəlir. Bu dildə yazılan proqram az yer tutur və tez yerinə yetirilir. Aşağı 
səviyyəli dillərdən sistem proqramçıları istifadə edir.  
Yuxarı  səviyyəli proqramlaşdırma dillərində  hər operator bir neçə maşın 
komandası ilə  əvəz edilə bilər, bu isə yaddaşda çox yer tutur. Yüksək səviyyəli 
dillərdən, əsasən, tətbiqi proqramçılar istifadə edir. 
 
 
Populyar proqramlaşdırma dillərinin xronologiyasını  www.tiobe.com saytı 
əsasında vermək olar. Bu sayt hər ay dillərin reytinqini öz səhifələrində yeniləyir. 
Məsələn, 2015-ci ilin sentyabr ayı üçün dillərin reytinqi belə idi: 

---