Microsoft Word info-9 mv-aqsh doc

 
101
Bu qrafdan görünür ki,  Ağdaş – Göyçay – Ağsu – Şamaxı marşrutu  ən qısadır 
(124,7 km). Hesablamaları Excel proqramında aparmağı tövsiyə etmək olar. 
Qiymətləndirmə meyarları: izahetmə, ifadəetmə 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Qraf informasiya 
modelini izah etmək-
də çətinlik çəkir. 
Qraf informasiya 
modelini müəllimin 
köməyi ilə izah edir.  
Qraf informasiya mo-
delini izah edərkən ki-
çik səhvlərə yol verir. 
Qraf informasiya 
modelini düzgün 
izah edir. 
Qraf informasiya 
modelinə nümunələr 
göstərməklə çətinlik 
çəkir. 
Qraf informasiya 
modelinə müəllimin 
köməyi ilə nümunə-
lər göstərir. 
Qraf informasiya 
modelinə nümunələr 
göstərərək kiçik 
səhvlərə yol verir. 
Qraf informasiya 
modelinə nümunə-
lər göstərir. 
İnformasiya mode-
lini qraf formasında 
çətinliklə ifadə edir. 
İnformasiya mode-
lini qraf formasında 
müəllimin köməyi 
ilə ifadə edir. 
İnformasiya modelini 
qraf formasında ifadə 
edərkən kiçik səhvlərə 
yol verir. 
İnformasiya mode-
lini qraf formasında 
düzgün ifadə edir. 
 
Elektron resurslar: 
1. www.gomap.az  
2. Qraflar nəzəriyyəsi. Müharizə (rusca). https://www.youtube.com/watch?v=npV3mOIZJNc 
 
 
 
Dərs 
26
 / Mövzu:
 QRAFLARLA BAĞLI MƏSƏLƏLƏR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mövzuya motivasiya yaratmaq üçün müəllim sinfə  dərslikdə olan suallarla 
müraciət edə bilər. Dərsi başqa cür də başlamaq olar. Müəllim məsələni söyləyir: 
"A, B, C şəhərlərindən bir-birinə avtobus marşrutu işləyir. Bunu qrafla necə 
göstərmək olar?" 
 
ALT 
STANDARTLAR 
2.1.3. İnformasiya modelini şəbəkə formasında ifadə edir. 
 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
  Qraflarla bağlı məsələləri həll edir. 

---

 
102
A şəhərindən B şəhərinə gedişhaqqı 20 qəpik, B şəhərindən C şəhərinə 
 40 qəpik, 
C  şəhərindən A şəhərinə isə 30 qəpik olduqda, bunu qraf şəklində necə 
göstərdiniz?  
 
"Çəkili qraf" anlayışı verilir. Əslində,  əvvəlki dərsin "Araşdıraq-öyrənək" 
bölümündə şagirdlər çəkili qraf qurmuşlar. Çəkili qrafdan nəqliyyat məsələlərində 
tez-tez istifadə olunur. 
 
Bu bölümdə qraflara aid tipik məsələlər verilib. Onların  şərti və  həlli yolları 
göstərilib. Əvvəlki dərsdə Azərbaycanın şəhərləri ilə bağlı məsələnin çəki cədvəlini 
qurmaq olar.  
 
 
Oğuz Qəbələ  İsmayıllı Şamaxı Qobustan Ağdaş Göyçay  Ağsu Ucar 
Kürdəmir 
Oğuz 
 
50,8 
        
Qəbələ 50,8 
 42,1    53,6        
İsmayıllı   42,1   53,4    51,5 
55,6    
Şamaxı  
  53,4   32,6    36,5    
Qobustan  
 
  36,5   
 
 
 
 
 
Ağdaş  53,6        25,9  36,9  
Göyçay  
  51,5   
  25,9   62,3 
17,9 
55,8 
Ağsu 
  
55,6 
36,5 
  
62,3 
  
34,6 
Ucar 
     
36,9 
17,9 
  51,1 
Kürdəmir 
      
55,8 
34,6 
51,1 
 
 
Şagirdlərə verilmiş  məsələlərin həll alqoritmlərini – proqramlarını kompüterdə 
yığıb icra etmək tövsiyə olunur. 
 Dərsliyin "Araşdıraq-öyrənək" bölməsində verilmiş məsələnin proqram kodunu 
belə yazmaq olar: 
i = 1 
w = 0  
n = int(input())   
 
 
 
 
while i <= n: 
    s = 
input
()  
 
  
    w = w + s.count(
'1'
)  
  
 
 
 
 
    i = i + 1 
w = w // 2 
print
(w) 
Vaxt imkan versə, şagirdlərə qrafla bağlı digər məsələlər də təklif etmək olar: 
1.  A,  B,  C,  D,  E,  F  yaşayış  məntəqələrinin arasında 
yollar çəkilib. Onların uzunluğu cədvəldə göstərilib 
(ədədin cədvəldə olmaması iki məntəqə arasında birbaşa 
yolun olmadığını bildirir). A məntəqəsindən F 
məntəqəsinə ən qısa yolu müəyyən edin. 
 
 

---

 
103
2. Çəki matrisi əsasında qrafın tillərinin (ilgəklərin) sayını necə müəyyən etmək 
olar?  
 
3. Kompüterin yaddaşında çəki matrisini saxlayan zaman təpələrin arasında əlaqə 
olmamasını necə göstərmək olar? (müxtəlif variantlara baxın) 
 
4. Çəki matrisi üçün müəyyən edin: 
a) BD tilinin çəkisini 
b) ABDCEA yolunun uzunluğunu (tilin çəkisinə yolun 
uzunluğu kimi baxın) 
c) ABDC, ADEC və AEBC yollarından ən qısa və ən uzun 
olanını. 
Nəzərə almaq lazımdır ki, çəki matrisi təpələrin bir-birinə  nəzərən necə 
yerləşdiyindən müəyyən etmir. Qrafın forması  dəyişsə  də, çəki matrisi dəyişmir, 
ona görə də qraflar nəzəriyyəsində hər iki formalı qraf eyni hesab olunur.  
 "Öyrəndiklərinizi yoxlayın" bölümündə şagirdlər təqdim olunan suallara cavab 
verib məsələləri həll etməlidirlər.  
2. 
Çəkili, yönəldilmiş qraf. 
3. 6 tili var; AB tilinin çəkisi 6-dır. 
4. AB, BD, DE tillərinin çəkilərinin cəminə. 
5. ABDG, ABEG, ABDEG, ACDG, ACG, ACFG, ACDEG, ACBEG, ACBDG 
 
Qiymətləndirmə meyarı: həlletmə 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Qraflarla bağlı 
məsələləri çətinliklə 
həll edir. 
Qraflarla bağlı 
məsələləri müəllimin 
köməyi ilə həll edir. 
Qraflarla bağlı mə-
sələləri həll edərkən 
kiçik səhvlər buraxır. 
Qraflarla bağlı 
məsələləri düzgün 
həll edir. 
 
Dərs 
27
 / Mövzu:
 KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRİ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А  В 
С D E 
A 
 5 2 1 3 
B 5   3 7 2 
C 2 3   4 9 
D 1 7 4   4 
E 3 2 9 4   
ALT 
STANDARTLAR 
3.3.1. Kompüter şəbəkələrinin  iş prinsiplərini izah edir. 
 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
  Kompüter şəbəkələrini quruluşuna görə fərqləndirir. 
  Kompüter şəbəkələrinin növlərini sadalayır. 

---