Microsoft Word humbatova xadica docx

46 
 
2010-2014-ci  illərin  statik  göstəricilərinə  əsasən  demək  olar  ki,  gəlirlərin  və 
xərclərin  ümumi  həcmində  yenə  artım  olmuşdur.  2010-2014-  ci  illər  ərzində  büdcə 
xərcinin əsas hissəsini iqtisadiyyat xərci tutur. Borcun ödənilməsinə çəkilən xərclərdə 
artım olsa da 2014-cu ildə sıfıra enmişdir. Vergilərin ümumi həcmi artsada vergilərin 
gəlirlərdə payı, vergi yükü azalmışdır. Vergi daxilolmaları içərisində əsas yeri ƏDV 
və mənfəət vergisi tutur. 
Keçən  ilə  nisbətən  büdcə  kəsiri  2010-cu  ildə  184.9  mln.manat  artmış,  2011-ci 
ildə 59.7 mln.manat azalmış, 2012-ci ildə 168.2 mln.manat azalmış, 2013-ci ildə isə 
217.8 mln.manat artmış, 2014-cü ildə isə 54,1 mln.manat azalmışdır. 
 
Göstərici  
1995 
2000  2005 
2011 
2012 
2013 
2014 
Dövlət büdcəsinin 
gəlirləri (mln.AZN) 
316.9 
714.6  2055.2 
15700.7  17281.5  19496.3 
18400.6 
Dövlət büdcəsinin 
gəlirləri  ÜDM-də, % 
14.9 
15.1 
16.4 
30.1 
32.0 
33.5 
31.2 
Dövlət büdcəsinin 
xərcləri (mln.AZN) 
428.4 
764.0  2140.7 
15397.5  17416.5  19143.5 
18699.3 
Dövlət büdcəsinin 
xərcləri ÜDM-də, % 
20.1 
16.2 
17.1 
29.6 
31.7 
32.9 
31.7 
Büdcə kəsiri 
(mln.AZN) 
111.5 
49.4 
85.5 
303.2 
135.0 
352.8 
298.7 
Büdcə kəsirinin ÜDM-
də xüsusi çəkisi, % 
5.2 
1.0 
0.7 
0.6 
0.2 
0.6 
0.5 
Vergi daxilolmaları 
(mln.AZN) 
187.1 
565.4  1728.1 
6254.7 
6817.4 
7492.7 
8177.5 
Vergi 
daxilolmalarının 
ÜDM-ə nisbəti % 
8.8 
12.0 
13.8 
12.0 
12.5 
12.9 
13.9 
Vergilərin gəlirlərdə 
payı % 
59.0 
79.1 
84.1 
40 
39.4 
38.4 
44.4 
Sair gəlirlər 
(mln. AZN) 
43.8 
9.0 
28.1 
140.6 
157.6 
161.5 
192.7 
Digər gəlirlər 
(mln.AZN) 
86.0 
140.2 
299.0 
9305.4 
10306.5  11842.1 
10030.4 
Xarici borclarının 
ödənilməsinə çəkilən 
xərc (mln.AZN) 
61.1 
18.0 
15.9 
223.6 
185.9 
617.3 
0.0 
Daxili borclarının 
ödənilməsinə çəkilən 
xərc (mln.AZN) 
32.2 
16.3 
9.6 
120.2 
26.5 
110.9 
0.0 
                           Cədvəl www.stat.gov.az internet saytının statistik  
                   məlumatlarına əsasən müəllif tərəfindən tərtib olunmuşdur. 

---

 
 
qtisadçıların  hesablamaları  göst
olduqda  o  inflyasiya  v
Amma kəsir bu səviyyə
Büdcə  kəsirinin  ÜDM
makromaliyyə sabitliyinə
Cədvəldən  göründüyü  kimi  büdc
artmışdır.  Vergi  daxilolmalarında  da  artım  olmu
illərdə  dövlət  büdcəsinin 
təşkil edir. Lakin 2011-
Vergi yükünün səviyy
amillərdən hesab etmək olar. Vergi yükü vergi daxilolmalar
ilə müəyyən olunur. Göründüyü kimi vergi yükü 20 %
normal hesab etmək olar. Lakin, qeyd etm
iqtisadiyyatı daha dəqiq ə
Ümumiyyətlə, 1995
büdcə kəsirində azalma ba
qtisadçıların  hesablamaları  göstərir  ki,  büdcə  kəsiri  ÜDM
yasiya  və  bütövlükdə  iqtisadiyyatın  inkişafına  m
viyyədən yüksək olduqda təsir göstərir[41. sə
sirinin  ÜDM-də  xüsusi  çəkisi  3-4%  keçmədiyi  üçün  büdc
 sabitliyinə, iqtisadi inkişafa təsir göstərmir.  
n  göründüyü  kimi  büdcə  gəlir  və  xərclərinin  ÜDM
dır.  Vergi  daxilolmalarında  da  artım  olmuşdur.  Lakin,  1995,  2000,  2005
ə
sinin  əsas  gəlir  mənbəyi  vergilərdir.  Gəlirl
-dən sonrakı dövrdə vergilərin büdcə gə
ə
viyyəsini maliyyə sabitliyinə, iqtisadi inki
ə
k olar. Vergi yükü vergi daxilolmalarının ÜDM
n olunur. Göründüyü kimi vergi yükü 20 %-i ötüb keçm
k olar. Lakin, qeyd etmək lazımdır ki, vergi yükü makros
ə
qiq əks etdirə bilmir.  
, 1995- 2014 illər arasında büdcə gəlir, büdc
 azalma baş vermişdir. Bunu  aşağıda daha aydın görm
47 
siri  ÜDM-in  3-4  %-ə  qədər 
afına  mənfi  təsir  göstərmir. 
rir[41. səh.195]. 
ə
diyi  üçün  büdcə  kəsiri 
rinin  ÜDM-də  xüsusi  çəkisi 
dur.  Lakin,  1995,  2000,  2005-  ci 
ə
lirlərin  75-85%  vergilər 
ə
 gəlirlərində payı azalır. 
, iqtisadi inkişafa təsir edən əsas 
ının ÜDM-ə faiz nisbəti 
i ötüb keçməmişdir. Bu halı 
ımdır ki, vergi yükü makrosəviyyədə 
lir, büdcə xərcləri artım olmuş, 
ıda daha aydın görmək olar. 
                             

---

48 
 
             MƏNBƏ: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı 
     Elektron Statistik Məlumat Bazası və Analitik Hesabatlılıq Sistem 
Ölkədə  maliyyə  sabitliyini  təmin  edilməsində  vergi  dərəcələri  mühüm  rol 
oynayır.  Aşağıdakı  cədvəllərdə  vergi  dərəcələrinin  illər  üzrə  dəyişməsini  nəzərdən 
keçirək. 
Mənfəət vergisi 
1992-1996-cı illər 
35% 
1997-1998-ci illər 
32% 
1999-cu il 
30% 
2000-2002-ci illər 
27% 
2003-cü il 
25% 
2004-2005-ci illər 
24% 
2006-2009-cu illər 
22% 
2010-cu il 
20% 
 
Ə
DV 
1992-ci il 
0%, 28% 
1993-2000-ci illər 
0%, 20% 
2001-2010-cu illər 
0%, 18% 
 
Ə
mlak vergisi 
1995-2000-ci illər 
0,5% 
2001-2010-cu illər 
1% 
 
Sadələşdirilmiş vergi 
Malların təqdim edilməsi, işlərin icra edilməsi, xidmət göstərilməsi və satışdankənar 
gəlirlərdən əldə edilən pul vəsaitlərindən 
2001-ci ildən 
2% (hüquqi şəxslər üçün) 
2003-cü ildən 
2%, 4% 
Avtomobil nəqliyyatı vasitələri ilə sərnişin və yük daşımalarının həyata keçirilməsindən 
2005-ci ildən 
Hər bir yer üçün şərti maliyyə vahidi tətbiq olunur 

---