Microsoft Word Dissertasiya C. Ceferli docx

 

 

70 

 

dövriyyəsinin həcmi 4.785,4 mln. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın həcmi 1.925,8 mln. 

ABŞ dolları, ixracın həcmi 2.859,6 mln. ABŞ dolları təşkil etmiş, xarici ticarət saldosu 

isə müsbət 933,8 mln. ABŞ dolları olmuşdur. 

2011-ci ildə  slam Konfransı Təşkilatı ölkələrinin Azərbaycan Respublikasının 

xarici ticarət dövriyyəsindəki payı 13,17 faiz, o cümlədən idxalda 19,74 faiz, ixracda 

isə 10,76 faiz təşkil etmişdir. 

2010-cu  illə  müqayisədə,  2011-ci  ildə  slam  Konfransı  Təşkilatı  ölkələri  ilə 

ticarət dövriyyəsi 20,68 faiz, o cümlədən idxal 45,14 faiz, ixrac isə 8,38 faiz artmışdır. 

qtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı ( ƏT) 

Azərbaycanın  qtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə münasibətləri 1991-ci ilin fevral 

ayında, hələ respublika SSR -nin tərkibində olarkən qurulmuşdur.  

Hazırda  ƏT çərçivəsində bir sıra proqramlar həyata keçirilir. Əsas məqsəd üzv-

ölkələr  arasında  iqtisadi  əlaqələrin  möhkəmləndirilməsi  və  inteqrasiya  proseslərinə 

kömək etməkdir. Təşkilat çərçivəsində üzv ölkələr arasında bir sıra prioritet sahələr, o 

cümlədən  kənd  təsərrüfatı,  nəqliyyat,  energetika,  ticarət  və  investisiya  üzrə 

ə

məkdaşlıq  aparılır.  Azərbaycan  qtisadi  Əməkdaşlıq  Təşkilatı  daxilində  regional 

iqtisadiyyatın liberallaşdırılması proseslərində fəal iştirak edir. Belə ki, üzv dövlətlər 

arasında  iqtisadi  əməkdaşlığın  gücləndirilməsi  və  regiondaxili  ticarətin  artırılması 

məqsədilə  Azərbaycan  10  müxtəlif  sazişə,  o  cümlədən  “ ƏT  üzv  dövlətləri  arasında 

Ticarət  Əməkdaşlığına  dair  Çərçivə  Saziş”,  “ ƏT  regionunda  investisiyaların  təşviqi 

və qorunması haqqında Saziş”, “ ƏT regionunda Tranzit Nəqliyyatı haqqında Saziş”ə 

qoşulmuşdur.  Təşkilat  çərçivəsində  Bakıda  bir  sıra  mühüm  tədbirlər,  o  cümlədən  5 

may  2006-cı  ildə  Bakıda  ƏT  Dövlət  və  Hökumət  Başçılarının  9-cu  Sammiti 

keçirilmişdir. 

2008-ci il 14-16 dekabr tarixlərində Tehranda  ƏT üzvdövlətlərinin Maliyyə və 

qtisadiyyat nazirlərinin 3-cü iclası və 2009-cu ilin 18-19 yanvar tarixlərində Tehranda 

Ə

T üzvdövlətlərinin Ticarətin Təşviqi üzrə Təşkilatlarının 1-ci iclası keçirilmişdir.  

BMT-nin qurum və təşkilatları 

Azərbaycan Respublikası 2 mart 1992-ci ildən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 

üzvüdür.  Bu  illər  ərzində  ölkəmiz  BMT-nin  müxtəlif  ixtisaslaşmış  qurumlarının 

---

 

 

71 

 

fəaliyyətində  yaxından  iştirak  etmiş,  təşkilatın  Baş  Assambleyasından  ekspertlər 

səviyyədə işçi qurumlarına qədər geniş təmsil olunmuşdur.  qtisadi əlaqələrin inkişafı 

və Azərbaycanın BMT-nin qurumlarına inteqrasiyası baxımından Birləşmiş Millətlər 

Sənaye  və  nkişaf  Təşkilatını  (BMS T),  Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatının  nkişaf 

Proqramını  (BMT P)  və  BMT-nin  Mərkəzi  Asiya  iqtisadiyyatları  üçün  Xüsusi 

Proqramını (SPECA Proqramı) qeyd etmək olar. 

Birləşmiş Millətlər Sənaye və  nkişaf Təşkilatı (BMS T) 

Azərbaycan  Respublikası  1993-cü  ildən  Birləşmiş  Millətlər  Sənaye  və  nkişaf 

Təşkilatının  üzvüdür.  Təşkilat  çərçivəsində  Azərbaycan  2000-ci  ildə  “Sənaye  inkişafı 

sahəsində əməkdaşlıq haqqında Memorandum” imzalamışdır. 2005-ci ildə Azərbaycan ilə 

Təşkilat  arasında  “2005-2010-cu  illər  üzrə  Əməkdaşlıq  haqqında  Çərçivə  Proqramı” 

imzalanmışdır. Təşkilat tərəfindən Azərbaycanda bir sıra sahələrdə, o cümlədən enerji 

səmərəliliyinin  artırılması,  milli  sənaye  statistik  proqramların  inkişafı,  kiçik  və  orta 

sahibkarlığın  dəstəklənməsi,  ətraf  mühitin  yaxşılaşdırılması  və  s.  sahələrdə  müxtəlif 

layihələr həyata keçirilir. 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının  nkişaf Proqramı(BMT P) 

Proqram  Azərbaycanda  1993-cü  ildən  fəaliyyət  göstərir.  Azərbaycan  ilə 

ə

məkdaşlıq  Ölkə  Əməkdaşlıq  Çərçivələri  sənədi  əsasında  həyata  keçirilir.  Hazırda 

2005-2009-cu  illər  üzrə  Ölkə  Əməkdaşlıq  Çərçivə  sənədi  həyata  keçirilir.  Sənədin 

ə

sas prioritet istiqamətləri aşağıdakılardır: nkişaf, yoxsulluğun azaldılması, hüquq və 

azadlıqların  müdafiəsi  məqsədilə  əlverişli  şəraitin  yaradılması  üçün  idarəetmə 

sisteminin təşkili;Səhiyyə və təhsil sahəsində əhalinin ehtiyaclarının təmin edilməsi. 

2011-2015-ci illəri əhatə edən  nkişafa yardım çərçivəsi (UN DAF) hazırlanma 

mərhələsindədir.  

BMT-nin  Mərkəzi  Asiya  iqtisadiyyatları  üçün  Xüsusi  Proqramı  (SPECA). 

Proqramın əsas məqsədləri region ölkələrinin inteqrasiyasının dəstəklənməsi və dünya 

iqtisadiyyatına  qoşulmalarının  təşviq  edilməsindən,  birgə  səylərlə  daha  effektiv  həll 

ediləcək  prioritet  məsələlərin  maliyyələşdirilməsindən  ibarətdir.  2002-ci  ilin  21-22 

noyabr  tarixlərində  Bişkekdə  keçirilən  Regional  Məşvərət  Komitəsinin            4-cü 

iclasında Azərbaycan SPECA-ya üzv qəbul edilmişdir. 2006-cı ildə Bakıda Proqramın 

---

 

 

72 

 

darəetmə Şurasının 1-ci iclası və Biznes-Forum keçirilmişdir. 2010-cu ildə SPECA-

nın layihə işçi qruplarının və  craiyyə Şurasının iclaslarıkeçiriləcəkdir. Bundan əlavə 

iqtisadi forumun keçirilməsi də planlaşdırılır. 

Göründüyü  kimi  Respublikamızın  bir  çox  qtisadi  Birlik  və  təşkilatlarla 

ə

məkdaşlığı ölkəmizin xarici ticarət əlqələrin daha da inkişaf etməsinə zəmin yaradır. 

Azərbaycanın xarici iqtisadi siyasəti prioritetləri sırasına Qərb ölkələrinin təmsil 

olunduğu  Avropa  ttifaqına  inteqrasiya  mühüm  yer  tutur.  Bu  sistemə  daxil  olmaqla 

Azərbaycan həm özünün mövcud resurslarından xalqın həyat səviyyəsini yüksəltmək 

üçün  daha  səmərəli,  təhlükəsiz  və  itkisiz  istifadə  etmək  imkanı  əldə  edir,  həm  də 

qabaqcıl dünya texnologiyalarından, investisiya və xarici kapitalın ölkə iqtisadiyyatına 

daha  sürətlə  axınına,  qeyri-neft  sektorunun  inkişafına  nail  olunması  imkanı 

qazanır.Azərbaycanın  Avropa  ttifaqı  ilə  münasibətlərində  əməkdaşlıq  əlaqələrinin 

daha məsuliyyətli və etibarlı dövrə daxil olması artıq reallıqdır. Azərbaycanla Avropa 

ttifaqı  arasındakı  münasibətlər  Avropa  Qonşuluq  Siyasəti,  Enerji  sahəsində  Strateji 

Tərəfdaşlıq,  Avropa  Birliyinin  Şərq  Tərəfdaşlığı  proqramı  üzrə  fəaliyyəti  daha 

güclüdür.  Bütün  bunlara  əsasən  Azərbaycanın  xarici  ticarət  əlaqələrində  Avropa 

ölkələrinin payı gündən-günə artmaqdadır. 

Azərbaycanın  Dünya  iqtisadiyyatına  və  çoxtərəfli  ticarət  sisteminə  rasional 

inteqrasiya olmaq, o cümlədən xarici ticarətin inkişaf etdirilməsi məqsədilə, ÜTT-yə 

üzv olmaq istiqamətində də işlər aparılır.1997-ci ildən ÜTT-də müşahidəçi statusu ilə 

təmsil  olunan  Azərbaycanın  əsas  hədəfi  məhz  bu  qurumun  tam  hüquqlu  üzvu 

olmaqdır.  Beynəlxalq  iqtisadi  inteqrasiyadan  kənarda  qalmaq  istəməyən  və  bunu 

prioritetlərdən  biri  kimi  qəbul  edən  Azərbaycan  ÜTT-yə  üzv  olmaqla  qlobal  iqtisadi 

ailəyə  daha  çox  inteqrasiya  olunmaq  niyyətindədir.  Aparılan  tədqiqatlar  göstərir  ki, 

Azərbaycanın  bu  təşkilata  qoşulması  ölkəmizin  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiyasını 

gücləndirəcək, ixrac potensialını artıracaq, ölkə daxilində rəqabəti gücləndirəcək və ən 

ə

sası  ölkə  iqtisadiyyatının  davamlı  sosial-iqtisadi  inkişafına  təkan  verəcəkdir.  Başqa 

sözlə ÜTT-yə üzvlük məsələsinə ölkəmizin mühüm iqtisadi inkişaf amili kimi baxılır 

və problemlərin həllinə yanaşmalarda bu prizma ararıcı mövqedə dayanır. Bütövlükdə 

hesab  edirik  ki,  ÜTT-yə  üzvlük  milli  sahibkarlığın  inkişafına  təkan  verməklə,  milli 

---