Microsoft Word Dissertasiya C. Ceferli docx
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 daşımalarına Azərbaycan Respublikasının yol-nəqliyyat kompleksinin daha geniş cəlb edilməsi, xüsusən avtomobil nəqliyyatının və Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin imkanlarından tam və səmərəli istifadə olunması üçün şərait yaradılması istiqamətində tədbirlər görülməkdədir.
Məlumdur ki, 20 sentyabr 1994-cü ildə Bakı şə hərində xəzər dənizinin Azərbaycana aid sektorunda yerləşən “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının birgə istismarı ilə bağlı neft hasilatı üzrə ixtisaslaşmış, yüksək nüfuza malik dünya dövlətlərini təmsil edən 12 iri neft şirkəti arasında beynəlxalq müqavilə imzalanmışdır ki, bununla da “Yeni neft strategiyası” uğurla həyata keçirilməsinin ə sası
qoyulmuşdur. Bağlanmış müqavilələr Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən təsdiq edildi və 12 dekabr 1994-cü ildə qüvvəyə mindi. Ölkəmizin iqtisadi inkişafında əvəzsiz rol oynayan və sonradan “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan bu iri layihə üzrə ilkin neft 12 noyabr 1997-ci ildə hasil edilməyə başlandı.Təqribən 730 mln. ton neft və 200 milyard kub metrə yaxın təbii qaz ehtiyatına malik olan yataqlarda görüləcək işlərə 12-14 milyard ABŞ dollarına yaxın investisiya qoyuluşu nəzərdə tutulurdu ki, bu da müstəqilliyini yenicə əldə etmiş Azərbaycan Respublikası üçün çox vacib məsələ idi. “Əsrin müqaviləsi” üzrə hasil edilən Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına ixracı üçün ilkin dövrlərdə buraxıcılıq qabiliyyətləri ildə 5 mln. ton olan Bakı-Novorossiysk və Bakı-Subsa neft boru kəmərlərindən istifadə olunurdu. Lakin yaxın illərdə müqaviləyə daxil olan yataqlar üzrə illik hasilatın 50 mln. tona çatdırılacağını nəzərə alan Azərbaycan Prezidenti ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə daha böyük nəqletmə imkanına malik ixrac marşrutları araşdırıldı və optimal variant kimi Baki-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri seçildi. Məhz buna görə də layihənin həyata keçirilməsində dahi Heydər Ə liyevin əvəzsiz xidmətlərini nəzərə alan layihə iştirakçıları 2004-cü ildə BTC əsas ixrac boru kəmərinə Heydər Əliyevin adının verilməsi barədə qərar qəbul etdilər. 2005-ci ilin mayında Bakıda kəmərə ilk neft vurulmuş və bu neft 2006-cı ilin 1-ci rübündə Ceyhan limanına çatmışdır. Təbii ki, bütün bu işlərin başlıca məqsədi SSR - nin süqutundan sonra böhran vəziyyətinə düşmüş Azərbaycan iqtisadiyyatını dirçəltmək, dünya iqtisadiyyatına daha geniş inteqrasiya etməklə beynəlxalq aləmdə
59 ölkənin nüfuzunu artırmaq və doğma Azərbaycan dövlətini dünyəvi bir dövlətə çevirməkdən ibarət idi. Hal-hazırda bu kəmər Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına çıxarılmasına imkan verməklə yanaşı, Həm də “ pək yolu”nun və türkdilli ölkələrin əsas magistral kəməri statusunu qazanmışdır. Ümummilli liderin kristal siyasi iradəsinin təmtərağı olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri neft kəmərləri sisteminə dünya “arteriyası” kimi daxil olmuşdur. Onu da qeyd edək ki, min bir əziyyətlə başa gələn bu “əsas ixrac neft kəməri”nin texniki-iqtisadi əhəmiyyətindən başqa, onun siyasi rolu da danılmazdır. Belə ki, bu neft kəməri dünya dövlətləri ilə Azərbaycan dövlətinin yeni münasibətlərinin yaranmasına, dünya xalqları ilə əlaqələrinin yenidən qurulmasına təkan verərək, Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin güclənməsinə, beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artmasına, eləcə də onun siyasi və iqtisadi baxımdan inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur. Ümumiyyətlə BTC təkcə Azərbaycan üçün deyil, ümumilikdə beynəlxalq aləmdə enerji təhlükəsizliyi sistemi və neft ixracı sahəsində ölkəmizlə uğurlu tərəfdaşdıq edən dövlətlər üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edən bir layihədir. Azərbaycan dövlətinə qarşı olan bir çoxlarının qeyri-real, ehtimal kimi yanaşdığı bu layihə artıq bütün dünyanın qəbul etdiyi əzəmətli bir gerçəklikdir. Yeni neft strategiyası bir daha Azərbaycanın dünya üçün, dünya iqtisadiyyatı üçün açıq ölkə olduğunu bəyan etdi. Neft müqavilələrini imzalamaqla Azərbaycan Respublikası suveren hüquqlarının bərqərar olduğunu, tam müstəqil dövlət olduğunu bütün dünyaya bəyan etdi. Son dövrlər isə BTC-nin tam gücü ilə fəaliyyətə başlaması ölkəmizin inkişafında daha önəmli rol oynamışdır. Bu gün ölkədə mühüm qlobal proqramlar, iri miqyaslı layihələr, müxtəlif sahələri əhatə edən çoxsaylı Dövlət Proqramları həyata keçirilməkdədir ki bütün bunlar da ən ümdə məqsədə-Azərbaycan dövlətinin iqtisadi qüdrətinin, nüfuzunun artmasına və beynəlxalq aləmdə ədalətli mövqeyinin təmin olunmasına xidmət edir. Bu da ondan irəli gəlir ki, hər bir ölkənin nəqliyyat sisteminin vəziyyəti, coğrafi mövqeyi və tranzit imkanları onun dünyaya inteqrasiyasında və iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayir. Bütün dünya BTC-yə böyük əhəmiyyət verir. Həqiqətən də Şərq-Qərb enerji dəhlizinin vacıb tərkib hissəsi olan bu layihə bölgədə
60 təhlükəsizliyin və sülhün qarantı, iqtisadi inkişafın təminatçısı kimi həyati əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryol xətti. Əhəmiyyətinə görə enerji layihələrindən geri qalmayan, Avropaya açılan üçüncü qapı kimi dəyərləndirilən və istifadəsi cari ildə nəzərdə tutular Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi də Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına həyata keçirilir. 2011-ci il oktyabrın 1-nə olan məlumata əsasən aktivlərinin həcmi 32milyard dollardan artıq olan Dövlət Neft Fondu həmin vəsaitin 146 milyon manatını Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsinə yönəldir. BTQ dəmir yolu layihəsinin reallığa çevrilməsində aparıcı rol Azərbaycana məxsusdur. Məlumdur ki, layihə uzun müddət gündəmdə olsa da maliyyə probleminin mövcudluğu onun gerçəkləşməsi istiqamətində addımın atılmasına kölgə salırdı. Beynəlxalq maliyyə qurumları ilə danışıqlar aparılsa da konkret fikrin ortaya qoyulmaması layihənin reallığa çevrilməsinin uzanmasına səbəb olurdu. Azərbaycan dövləti dəmir yolunun Gürcüstan hissəsinin maliyyəsini öz üzərinə götürməklə iqtisadi imkanlarının genişliyini nümayiş etdirməklə yanaşı, regionda əsl söz sahibi olduğunu da təsdiqlədi. Azərbaycan hökuməti Gürcüstan hissəsinin inşasını maliyələşdirərək illik dərəcəsi bir faiz olmaqla 25 il müddətinə 200 milyon dollar məbləğində güzəştli kredit verib. Gürcüstan tərəfi krediti yolun istismarından əldə edilən vəsaitlər hesabına ödəyəcək. Bakı-Tbilisi-Qars magistralından istifadə olunmaqla dəmir yolu dəhlizinin yaradılması haqqında Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə hökumətləri arasında saziş 2007-ci ilin fevralında imzalanıb. BTQ dəmir yolu nəqliyyat dəhlizinin inşasına dair layihə uzunluğu 98 km olan Qars-Axalkalaki dəmir yolunun inşasından ibarətdir. Bu yolun 68 km-i Türkiyə, 30 km-i isə Gürcüstan ərazisinin payına düşür. Həmçinin 183 km-lik Axalkalaki-Tbilisi hissəsinin yenidən qurulması nəzərdə tutulur. BTQ dəmir yolu dəhlizi layihəsinin dəyəri 422 mln. dollar təşkil edir. Bu məbləğdən Gürcüstan hissəsinin inşasının payına 202 mln. dollar Türkiyə hissəsinin payına 220 mln. dollar düşür. BTQ dəmir yolu layihəsinin gerçəkləşməsindən sonra Qars-Naxçıvan dəmir yolunun tikintisinə başlanılması da planlaşdırılır. Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|