Microsoft Word Dissertasiya C. Ceferli docx
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
61 “Bakı-Tbilisi-Qars geosiyasi addımdır,geosiyasi təşəbbüsdür” söyləyən dövlət başçısı bildirir ki, dəmir yolu layihəsi bundan sonra uzun illər Azərbaycanı nəqliyyat baxımından bölgə mərkəzinə çevirən bir layihədir və ölkəmiz onilliklər ərzində bu yolun istismarından həm siyasi, həmdə iqtisadi dividentlər qazanacaq. Türkiyə rəsmiləri bildirirlər ki, BTQ sadəcə bir dəmir yolu layihəsi deyil, həm də iqtisadi, sosial və mədəni perspektivləri olan bir layihədir. Dəmir yolu xətti ilə bölgədəki daşıma potensialından ən səmərəli şəkildə istifadə ediləcək, ölkələrimiz arasında tarixi dostluq və qardaşlıq telləri daha da güclənəcək, ticarət inkişaf edəcək. Qeyd olunanlar bir daha bu reallığı təsdiqləyir ki, neft-qaz layihələrinin uğurla həyata keçırılməsi nəticəsində Azərbaycanın iqtisadi imkanları artdıqca yeni layihələrin icrası sürətlənir. Dünya əhəmiyyətli enerji və nəqliyyat dəhlizlərinin reallaşmasında Azərbaycan- Gürcüstan-Türkiyə birliyinin önəmini xüsusi vurğulayan prezident lham Əliyev bildirir: “Biz bütün layihələrin fəal iştirakçıları, onların təşəbbüskarıyıq və belə olan halda, əlbəttə ki, dünyada bizim çəkimiz artacaqdır”.
“Şahdəniz” yatağının birinci mərhələsi çərçivəsində 2006-cı ildən qaz alınır. Həmin ilin sonundan Azərbaycana və Gürcüstana , növbəti ilin iyul ayından isə Türkiyəyə də mavı yanacaq verilir. Azərbaycanın və Gürcüstanın ə razisində qazı Cənubi Qafqaz Boru Kəməri daşıyır. Gürcüstan-Türkiyə sərhəddində kəmərə 280 km-lik daha bir xətt qoşulur ki, o da Ərzurumadək çatdırır. Beləliklə, başlanğıcını Səngəçaldan götürən bu qaz ixracı xətti bütövlükdə Bakı-Tbilisi-Ərzurum kəməri adlanır. “Şahdəniz-2” işə düşdükdən sonra hasilat xeyli artacaq. Əgər birinci mərhələ çərçivəsində ən sabit hasilat dövründə ildə 9 milyard kub metr qazın alınması nəzərdə tutulursa, növbəti mərhələdə bu rəqəm daha 16 milyard kub metr artacaq. Təbii ki, qazın istehlakçıları da çoxalacaq və ixrac yolları şaxələnəcək. Azərbaycan qazı Türkiyədən keçərək Avropanın müxtəlif ölkələrinə çatdıırılacaq. Qazı Avropaya aparacaq yolların davamı isə Türkiyənin ərazisi ilə uzanan TANAP- Trans Anadolu Qaz Boru Kəməri olacaq. TANAP Azərbaycan qazının Türkiyə ərazısındən Avropaya tranzit daşınmasına imkan verəcək önəmli bir layihədir. Təsadüfi deyil ki, TANAP qısa müddət ərzində böyük dəstəyə malik oldu. Onu dünyanın aparıcı ölkələri birmənalı şəkildə dəstəklədilər, beynəlxalq qurumlar da eyni dərəcədə bəyəndilər.
62 Prezident lham Əliyev bu barədə demişdir: “deyə bilərəm ki, tarixi hadisə baş vermişdir – biz TANAP layihəsinin əsasını qoymuşuq. Bu layihənin təşəbbüskarı Azərbaycan olmuşdur. Ən böyük maliyyə yükünü də biz öz üzərimizə götürmüşük. Bizim bu sahədəki liderliyimiz gözəl nəticələrə gətirib çıxarıb. Biz nəinki ölkəmizi inkişaf etdiririk, eyni zamanda, inkişafımız bölgəyə də müsbət təsir göstərir, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün bizə imkan yaradır.Təsadüfi deyildir ki, Avropa ttifaqı ilə azərbaycan arasınad imzalanmış sənədlərdə Azərbaycan bu sahədə çox önəmli və həlledici tərəfdaş kimi göstərilir”. TANAP-ın çəkilməsi üçün qərarın verilməsi o demək idi ki, Türkiyə Xəzər hövzəsi və Orta Asiya təbii qazının bu ölkənin ərazisindən alternativ marşrutlarla Avropaya nəqlini nəzərdə tutan “Cənubi Qaz Dəhlizi” layihələrini həm özünün, həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək baxımından dəstəkləyir. Bu dəhliz enerji resurslarının etibarlı şəkildə Avropaya çatdırılmasında mühüm əhəmiyyət daşıdığı üçün Azərbaycan öçün xüsusilə önəmlidir. Məlum olduğu kimi, bu kəmər “Cənub Qaz Dəhlizi”nin bir hissəsini təşkil edəcək. O, başlanğıcını Türkiyənin şərq sərhəddində genişləndirilmiş Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin çıxış məntəqəsindən götürəcək. TANAP ölkənin iyirmidə çox iri bölgəsinin, o cümlədən Ərdahan, Qars, Ərzurum, Gümüşhanə, Ankara və Bursanın ə razisindən keçəcək. Təxminən 1900 km məsafə qət edən TANAP Türkiyənin qərb sərhəddində TAP-la birləşəcək. TANAP-ı dərhal dəstəkləyənlərdən biri də “Şahdəniz” yatağının işlənməsi layihəsinin operatoru Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin texniki operatoru BP şirkəti oldu. Şirkətin yaydığı mətbuat açıqlamalarının birində deyilir: “TANAP dünyada ən mühüm strateji kəmərlərdən biridir. Onun şərq ucunda dünyanın ən iri qaz yataqları var-Azərbaycan və Yaxın Şərq, onun qərb ucunda isə dünyanın ən iri bazarlarında biri var-Avropa. TANAP bu ikisni birləşdirən mühüm bir layihədir və ona görə də BP və digər şirkətlər bu layihəni və onun operatoru olan ARDNŞ-nin planlarını dəstəkləyirlər”. Xatırladaq ki, TANAP layihəsinin operatoru ARDNŞ-dir. Layihədəki pay bölgüsünə görə hazırda layihənin səhmdarları ARDNŞ (58% ), BOTAŞ (30% ) və BP – dir (12% ). TANAP-ın səhmdarları 2014-cü ilin ikinci rübündə kəmərin
63 təməlini qoymaq fikrindədirlər. Onun 2018-ci ildə istismara verilməsi gözlənilir. Layihənin dəyərinin 10-11 milyard ABŞ dolları təşkil edəcəyi nəzərdə tutulur. Prezident lham Əliyev TANAP –ın Azərbaycanın maraqlarına hərtərəfli xidmət edən bir layihə olduğuna inamını belə ifadə edir: “TANAP layihəsi regional çərçivədə artıq qəbul edilir. Çox şadam ki, biz indi tərəfdaş ölkələrlə bu layihənin icra edilməsi üçün konkret tədbirlər görürük. Bu layihənin icrası bizim uzunmüddətli inkişafımızı təmin edəcəkdir. Vaxtilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin layihəsi də ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən Azərbaycanı irəliyə aparan layihə kimi təqdim edilmişdir. Bu gün biz bunun gözəl bəhrələrini görürük. TANAP layihəsi də bundan sonra onilliklər ərzində Azərbaycanın iqtisadi və digər maraqlarını eyni dərəcədə təmin etmək üçün çox ciddi bir vasitə olacaqdır. Bu layihənin icrası üçün güclü iradəmiz vardır. Bu, birinci növbədə lazım olan məsələdir. Eyni zamandan, texniki imkanlarımız da vardır. Həmçinin əvvəlki layihələrin icrası nəticəsində əldə edilmiş maliyyə imkanlarımız vardır. Beynəlxalq maliyyə qurumları ilə səmərəli ə məkdaşlığımız da artır və bu, gözəl tarixə malikdir”.Bu yaxınlarda qazın TANAP- dan sonrakı marşrutu da müəyyənləşdirildi. Yəni Azərbaycan qazını Avropaya nəql edəcək kəmər seçildi. Bu, Trans Adriatik Boru Kəməri – TAP-dır. Azərbaycan qazını ixrac etmək tək TAP-ın arzusu deyildi. Bu məqsəd uğrunda ilk mərhələdə dörd böyük kəməri təmsil edən şirkət çalışırdı. Bunlar SEEP (Cənub-Şərq Avropa Kəməri), TG ( nterkonnet Türkiyə, Yunanıstan, talita) Poseydon, “Nabukko” və TAP idi. xrac marşrutunun seçilməsi qərarı bu kəmərləri təmsil edən şirkətlərin təkliflərinin kommersiya, texniki və strateji meyarları əsasında aparılırdı. SEEP və TG şanslarını itirdikdən sonra, meydanda “Nabukko” və TAP qaldı. Nəhayət 2013-cü ilin iyun ayında “Şahdəniz” konsorsiumu TAP-ı seçdi. TAP Azərbaycan qazını taliya və Cənub – Şərqi Avropa bazarlarına nəql edəcək. Əməliyyatçı şırkətin verdiyi məlumata görə “Şahdəniz” konsorsiumu qaz satışları üzrə taliyada və Yunanıstanda bir sıra ş irkətlərlə şərtlərini razılaşdırıb. “Şahdəniz” layihəsində BP, Statoyl, ARDNŞ, TOTAL, Lukoyl, N CO və TPAO şirkətləri tərəfdaşlıq edirlər. Konsorsium üçün növbəti mühüm addım “Şahdəniz-2” layihəsinin tam işlənməsinə dair yekun investisiya qərarının verilməsi olmuşdur.
Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|