Microsoft Word Bir omrun rapsodiyasi doc
Yüklə 6,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası 47 Yerbəyerdən yarızarafat, yarıciddi replikalar eşidildi: "Lənkə- ran", "Masallı", "Lerik" sözləri də gedər. Kimsə lap ağ elədi: lap "Cəlilabad", "Biləsuvar", "Neftçala" da yazmaq olar. Mən davam etdim: - Bununla çəkilən zəhməti yerə vurmaq, heçə endirmək istə- mirəm. O, yerlərin adamları, onların həyat, düşüncə tərzləri, adət- ənənələri kimi təbiəti, çayları, dağları, meşələri də bir-birinə bənzə- yir. Amma hərəsinin öz adı, öz siması, hər rayonun öz tarixi, özünə- xas cəhətləri, maddi-mədəni abidələri var. Məncə, bu cəhəti unut- maq olmaz… Budur, indi özüm öz tələbim qarşısındayam. Çox hörmətli bir nəfər professor haqqında ürək sözlərimi yazmalıyam. "İstedadlı", "zəhmətkeş", "daim axtaran-arayan", "gənclərə diqqətlə yanaşan, onlara yol göstərən", "öz üzərində işləyən", "elmi yenilikləri izlə- yən", "iti müşahidə, təhlil qabiliyyətinə malik", "real, obyektiv də- yərləndirmək məharəti olan" kimi şablonlar işimə yaramır. Kimsə oxuyar və mənə sual ünvanlayar ki, ömrünü-gününü elmə, təhsilə həsr edən hansı professorun ünvanına bu sözləri işlətmək olmaz?! Bəs haqqında yazacağım professor Nizami Məmmədovun (Tağısoy) bütün bunlarla yanaşı özünəməxsusluğu, fərdi keyfiyyətləri hansı- lardan, nədən ibarətdir? Professorlar qalereyasında Nizami müəlli- min maraqlı olduğu qədər də diqqətçəkən və zəngin həyat yolu var. Hələ məktəb yaşlarından əlinə qələm alan Nizaminin imzası əvvəlcə şagirdlərin buraxdığı divar qəzetində, sonra rayon qəzetində, daha sonralar isə respublika mətbuatında görünməyə başladı. Şeir və mə- qalələri Yuxarı Şilyan kəndindən bir istedadın boylandığından, "mən də varam", "mən də gəlirəm" mesajından xəbər verirdi. O vaxt boylanırdı ki, neçə illər sonra yazsın: "Yaşamaq mənimdir, yanmaq mənimdir Dünyanı dərk edib, anmaq mənimdir, İnsanı insantək sanmaq mənimdir…". (Sən yaşamırsan) Gəlirdi ki, illər sonrası millətin səsini, fəryadını, dərdini, faciəsini bütün gücü ilə hayqırsın: Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası 48 "Beş yerə paylanıb Vətən torpağı, Tutub dörd bir yanı qaniçən yağı, Talanıb bağçası, bostanı, tağı…". ("Bilirəm-bilmirəm") İgidlərə, ərənlərə səslənmək, onları səfərbər etmək üçün gəlirdi: İgidlər səf düzülməsə, İxtilaflar çözülməsə, Vətən bütöv edilməsə, Bilməm, neyçün yaşayıram?! (Bilməm, neyçün yaşayıram) Nizami həm də ürəklərə od, köz salmaq, sevmək, sevilmək üçün boylanırdı, gəlirdi: O mavi gözlərin - bir zümrüd qaşı, Baxanda məst edir dağları, daşı, Odlanır dünyanın qurusu, yaşı, Mən də alışıram, mən də yanıram… ("Sevgimə vermirsən aman") Bütün bunları, bunlardan daha çoxunu demək üçün Nizami "Ptolomeyin yadigarı", "fateh və sərkərdələrin hədəfi", "qonaq-qa- ralı, dostlara vəfalı, düşmənə xəncər" Şilyandan böyük həyata qə- dəm qoyurdu. İlk addımları kövrək, lakin inamlı idi. Yoluna çıxan toz-torpaq, daş-kəsək ona, onun yürüməsinə mane ola bilməzdi. Məktəbi bitirdikdən sonra bir müddət istehsalatda alın təri tökdü, əzələlər möhkəmləndi, əllər qabardı. Növbədə əsgərlik vardı. Niza- mi bu borcu verməyə artıq tam hazır idi və "kişilik məktəbi"ni də şərəflə, ləyaqətlə başa vurdu. …Burada fasilə verir, yazılanlara nəzər salıram. Rəssamlar portret işləyəndə bir nəfəsə onu başa vurmurlar ki! Fırçanı tablonun Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası 49 üstündə gəzdirir, geri çəkilir, rənglərə tamaşa edir, götür-qoy edir, düşünür və yenidən fırçanı işə salırlar. Mən də yuxarıda yazılanları Nizami Tağısoyun portretindən ştrixlər hesab edir və növbəti cizgi- lərə keçirəm… Yeniyə, yeniliyə can atmaq, təzə cığır açmaq, axtarmaq eşqi, həvəsi Nizami Məmmədovla lap körpəlikdən yoldaşlıq edir, bu gün də bu həvəs, ehtiras, enerji tükənmir. İlk yaradıcılığındakı - şeir və hekayələrindəki bu məziyyətlər sonralar cilalandı, genişləndi, sis- tem halını aldı, yeni məzmun kəsb etdi, yeni müstəviyə keçdi - elm aləminə qədəm qoydu. Əsgəri xidmətdən sonra M.F.Axundov adına Azərbaycan Pe- daqoji Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunun Rus dili və Ədəbiyyatı fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdi (1975). Bir müddət kənd məktəbində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan N.Məmmədovda baş qaldıran peşəkar tədqiqatçı olmaq arzusu onu məzunu olduğu İns- titutun aspiranturasına gətirdi (1980-1984). İxtisasını və ruhunu (Sə- məd Vurğun yaradıcılığı) birləşdirən "S.Vurğunun pyeslərinin rus tərcümələri və səhnə təcəssümü" mövzusunda elmi-tədqiqat işini uğurla bitirib namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdi(1986). Gənc alim N.Məmmədov hər dəfə əlçatmaz hesab etdiyi zirvəni fəth et- dikcə, qarşısında daha böyük yüksəklik görən və ona can atan alpi- nist kimidir. O, ədəbiyyatşünaslıqla bağlı bir mövzuya girişir, onu tamamlayır, sonra mövzu yeni mövzu gətirir, onun qarşısında təzə üfüqlər açılır. O, irəliləyir, arxada isə tədqiqatçı alimin tədricən araşdırmalarından ibarət zəngin irsi formalaşır… İlk uğurlarından ruhlanan N.Məmmədov S.Vurğunun bir əsəri timsalında rus-Azərbaycan ədəbi əlaqələri mövzusunda özünü sına- yandan sonra cəsarət tapıb daha geniş və fundamental problemə gi- rişir: "XX əsr rus poeziyası Azərbaycan tərcümələrində". O, bu mövzuda doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə edir (1992) və bir müddət sonra (1994) alim, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə professor adına la- yiq görülür. Bu, "XX əsr rus ədəbiyyatı", "Türk xalqları ədəbiyya- tı", "Azərbaycan ədəbiyyatı" fənlərindən rus və Azərbaycan bölmə- Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası 50 lərində mühazirələr oxuyan, kurs, buraxılış, magistr, namizədlik iş- lərinə rəhbərlik edən, dərslik, dərs vəsaitləri, dərs proqramları ya- zan, respublika mətbuatında saysız-hesabsız elmi məqalələr dərc et- dirən Nizami Tağısoyun halal əməyinə verilən qiymətdir. Professo- run elmi fəaliyyəti çoxşaxəli, çoxplanlıdır: tərcümə nəzəriyyəsi, ədəbi əlaqələr, komparativistika, türk xalqlarının etnogenezi, etnolo- giyası, etnoqrafiyası, epik təfəkkürü, ənənələri, folkloru, klassik və müasir ədəbiyyatı, çağdaş ədəbi proses. İti zəkası, geniş təfəkkürü Nizami Tağısoya ədəbiyyatşünaslıq kimi böyük ümmanda problemləri görmək, çözmək, sistemləşdir- mək, dəyərləndirmək bacarığı vermişdir. Türkdilli xalqların ədəbi xəzinəsinin araşdırılması ilə N.Tağısoy Azərbaycanda türkologiya- nın inkişafına ciddi töhfə vermişdir: qazax, qaqauz, qaraqalpaq, qa- raçay, qırğız, Kibrıs, malkar, özbək, xəzər və başqa türk qövmləri ilə bağlı qələmə aldığı çoxsaylı əsərlər həm aktuallıq, həm də prob- lemə yanaşma metodu ilə diqqəti çəkir. Müəllifin "XX əsr rus poe- ziyası Azərbaycan tərcümələrində" (Bakı, ADPİ nəşriyyatı, 1992, 134 s. - rus dilində), "Qazax ədəbiyyatı" (Bakı, APRDƏİ nəşriyyatı, 1993, 70 s. - rus dilində), "Əslin milli özünəməxsusluğu və tərcü- mə" (Bakı, "Mütərcim" nəşriyyatı, 1998, 68 s. - dilində), "Səməd Vurğunun dramaturgiyası" (Bakı, 1999, "Səda" nəşriyyatı, 132 s. - rus dilində), "Poetik tərcümə" (Bakı, "Maarif" nəşriyyatı, 2001, 245 s. - rus dilində), "Qaraqalpaq ədəbiyyatı" (Bakı, "Kitab aləmi" nəş- riyyatı, 2007, 296 s. - rus dilində), "Nəsrin axarı: zaman və məkan konteksti" (Bakı, BQU nəşriyyatı, 2008, 152 s.), "Şilyan: özü, sözü – çeşmənin gözü" (Bakı, "Mütərcim" nəşriyyatı, 2009, 172 s.), "Səf- tər Həsənzadə. Vətən həsrətli, barıt qoxulu sətirlər" (Bakı, "Mütər- cim" nəşriyyatı, 2009, 76 s.) kimi monoqrafiya və kitabları elmi ic- timaiyyətin və təhsil auditoriyalarının daim diqqətində olmuş, mütə- xəssislər, xüsusi ilə türkoloqlar tərəfindən yüksək qiymətləndiril- mişdir. İstedadlı alim öz yaradıcılığında ədəbi mühitə, ədəbi prosesə iki istiqamətdən yanaşır və onun elmi-nəzəri qənaətləri bu aspekt- lərdən formalaşır. Bir tərəfdən o, ümumən, ədəbi problemləri araş- Yüklə 6,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|