Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
235
versiteti Pedaqogika kafedrasının dosentidir) ilk gündən dostlaşdıq
və bir yerdə yaşadıq. Çox mehriban idik. Qrupumuzun və potoku-
muzun uşaqları çətinliyə düşdükdə bizə müraciət edirdilər. Bizə çox
güvənirdilər. Təfəkkürümüzə, çevikliyimizə həsəd aparırdılar. Biz də
onlara rəğbətlə yanaşır və hər birinə lazımi köməklik göstərirdik…
Hamı kimi bizim də sevgi macəralarımız olurdu. Mənim ali
məktəb dövründə olan məhəbbət hisslərim sonda heç də müvəffə-
qiyyətlə başa çatmadı. Səbəbkar kim oldu bilirəm. Amma bunu heç
kimə deməyəcəm…
Beləcə illər keçdi. İnstitutu başa vurdum. Elmi Şura məni ins-
titutda saxlamaq istədi. Atamsa hələ ki kəndə qayıtmaq haqda qərar
verdi. Atam Allahım idi. Sözündən çıxmağa cürət edə bilməzdim.
Kəndə döndüm. Rus dili və ədəbiyyatı müəllimi işlədim. Rayonda
gözləmədiyim (əslində gözlədiyim) nüfuz sahibi oldum. Burada iş-
ləyə-işləyə institutda olduğu kimi dövrü mətbuatda şeirlərimlə, ya-
zılarımla çıxış elədim, bəzən elmi-metodik məqalələr də yazdım,
konfranslarda çıxış etdim. Hamı məntiqimə, təfəkkürümə, işgüzarlı-
ğıma qibtə edirdi. Mənsə pərvazlanırdım. Amma xoşbəxtliyim uzun
sürmədi. Atam dünyasını dəyişdi… Qanadı qırılmış quş kimi yerə
çırpıldım. Atamın vəfatı anamı, qardaş-bacılarımı çox sındırdı. Özü-
mü itirdim. Müvazinətimi bərpa etməyə çalışdım. Kədərə qalib gəl-
məyə üstünlük verdim…
M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili və Ədə-
biyyatı İnstitutundan mənim aspiranturaya daxil olmağımla bağlı
tez-tez təkliflər gəlirdi. Təkliflərin əksəriyyəti rus sovet ədəbiyyatı
kafedrasının müdiri prof.H.B.Babayev tərəfindən daxil olurdu.
Mənsə artıq ailə həyatı qurmuşdum, iki övladım dünyaya gəlmişdi.
Kənddə həyət salmışdım, ev tikmişdim. Belə bir vəziyyətdə oranı
atıb gəlmək də asan deyildi. Amma hadisələr sürətlə inkişaf etdi.
Nəhayət mütləq Bakıya gəlmək, aspiranturaya daxil olmaq qərarın-
da bulundum. İnstitutun o vaxtkı rektoru dos.F.Sultanzadə Stepana-
kert Pedaqoji İnstitutu «Rus ədəbiyyatı» kafedrasının müdiri işləyən
bir ermənini mənimçün konkurent etdi. Həbib müəllimsə mənə:
«Belə şeylərə fikir vermə, işinlə məşğul ol», - desə də, mən hələ də
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
236
mahiyyətin bu qədər üzdə olduğunu dərk etmirdim. Erməni imta-
handa ona düşən sualları bilməsə də, mən ona kömək etdim. Mənə
də, ona da «5» qiymət qoydular.
Rektorun təkidi ilə onu aspiranturaya qəbul etdilər, mənsə
kənarda qaldım. Problem yaşamağa başladım. Pərt olmuşdum.
Aspirantura cəhdim uğursuzluğa düçar olmuşdu. Həbib müəllimlə
məsləhətləşdik. O vaxtkı Azərbaycan Təhsil naziri Q.H.Əliyevə əri-
zə ilə müraciət etdim. Ərizəyə müsbət cavab verildi. Mənə də aspi-
rant olmaq nəsib oldu. Az keçməmiş qiyabi şöbədən əyaniyə keçi-
rildim. Əyani şöbəyə keçməyimlə yenə də Fəridə Sultanzadənin tə-
nəsinə tuş gəldim. O, hər vəchlə mən mane olurdu. 1984-cu ildə, bu
qədər üzüntülü məqamlara baxmayaraq, sentyabr ayında disserta-
siya işimi müzakirəyə təqdim etdim, müsbət qiymətləndirildi. Onu
müdafiəyə təqdim etməyi lazım bildilər. F.Sultanzadə bundan xəbər
tutdu, məni kabinetinə çağırtdırdı. Dissertasiya ilə birgə. Mənimlə
acıqlı, qoyma-qışqırla danışaraq, dissertasiyanı alıb seyfinə atdı və
dedi: «Həbib müəllimlə Siz məni aldatmısız. Mən nə qədər varam,
Sən müdafiə görməyəcəksən».
Ailəm çətinliklərlə üzləşmişdi. Bu arada ailəmizdə bir uşaqda
dünyaya gəlmişdi. Bakıya köçmüşdük. Sarsıntılı günlər indi mənim
daha çox həmdəmim olurdu. Düşdüyüm vəziyyətə görə çətinliklər
məngənəsində sıxılırdım. Daxili əzabların təsiri get-gedə güclənirdi.
Yenə də vəziyyətimi mahiyyətcə anlayan elmi rəhbərim, təmənnasız
insan professor Həbib Babayev oldu. Dissertasiyam Fəridə Sultan-
zadənin seyfində dustaqlıq həyatını heç bir cinayət məsuliyyəti
olmadan yaşamaqda davam edirdi...
1986-cı ilin sentyabrının ortaları idi. Rektor tələbə qəbulu
kampaniyasını başa vurub Soçiyə istirahətə gedəsi oldu. Onu Tədris
işləri üzrə prorektor işləyən prof.Ə.Ə.Əliyev əvəz edirdi. Həbib
müəllim məni yanına dəvət edib dedi: «Sultanzadə buralarda deyil.
Get Əkrəm müəllimə de ki, mənim dissertasiyam rektorun
seyfindədir. Xahiş edirəm, onu verin. Al, götür gəl. Əgər verməsə,
heç nə demə. Nəticəni mənə bildir». Deyilən kimi də etdim. Əkrəm
müəllim seyfi açıb dissertasiyamı mənə verdi. Mən sevincək disser-
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
237
tasiya ilə Həbib müəllimin yanına döndüm. Elə o andaca mənə
«Dur gedək», - dedi. Həbib müəllimin təkidi ilə taksiyə minərək
(pulu həmişə o verirdi) V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Peda-
qoji İnstitutunun rektoru prof.Afad Qurbanovun qəbuluna gəldik.
Afad müəllim bizi böyük hörmətlə qarşıladı. Dissertasiyanın
müdafiə edilməsi üçün köməklik edəcəyini bildirdi. Tez bir
zamanda bütün texniki məsələlər həll edildi. 24 oktyabr 1986-cı ildə
Müdafiə Şurası yığıldı. İşin geniş müzakirəsi aparıldı. Yekdilliklə
səs verildi. Mən namizəd oldum. Çox sevindim. Həbib müəllim də
çox sevinirdi. Sanki müdafiəni mən yox, o, etmişdi. Çılğın, təvazö-
kar, humanist, büllur kimi saf uşaq təbiəti vardı Həbib müəllimin.
Qəbri nurla dolsun onun. Əsil millət təəssübkeşi, elm fədaisi idi Hə-
bib müəllim. Onun ədəbi əlaqələr və ədəbi-nəzəri fikir tariximizdə
müstəsna yeri var. Həbib müəllimin nəzəri irsi layiqincə qiymətini
bu günə qədər də almayıb. Yəqin bu gec-tez baş verəcək…
Həbib müəllimin zəfərli addımları davam edirdi. O, mənim
doktoranturaya getməyimi məsləhət bildi. Doktorant oldum. Dokto-
rantura müddəti başa çatmazdan öncə müvəffəqiyyətlə dissertasiya
müdafiə etdim, doktor, professor oldum… Hər şey bir anlıq adiləş-
di, lakin bir şey getdikcə ağırlaşır, mürəkkəbləşirdi. Hər an, hər də-
qiqə mütaliəyə, yetkinləşməyə can atmağa daha çox ehtiyac duyur-
dum. Bildiyimdən, bacardığımdan yazdım, yaratdım. Ona qədər
monoqrafiya, dərslik, dərs vəsaiti, bir neçə proqramlar hazırladım.
Kurs işi, magistr və namizədlik dissertasiyalarına rəhbərlik etdim,
opponent oldum, çoxsaylı proqram, dərslik, dərs vəsaiti, metodik
göstərişlər, kitab və monoqrafiyaların elmi redaktoru oldum. Mötə-
bər simpoziumlarda, beynəlxalq konfranslarda məruzələr və çıxışlar
etdim. Paralel olaraq folklor, türk xalqları ədəbiyyatı, komparativis-
tika, müasir ədəbi proseslə, pedaqoji fəaliyyətlə məşğul oldum.
Elmi-nəzəri yaradıcılığımda «Poetik tərcümə», «Qaraqalpaq
ədəbiyyatı», «Nəsri axarı: zaman və məkan konteksti» və s kimi
sanballı kitablarım elmi-pedaqoji ictimaiyyət tərəfindən isti qarşı-
landı. Bunlar mənə yaradıcılıq stimulu verir, yeni proyekt və kon-
sepsiyaların ortaya qoyulmasına zəmin yaradırdı. Türk epik təfək-
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
238
kürünə, folklor düşüncəsinə müraciət etdim. «Qaraqalpaq xalq na-
ğılları» və qazax xalq qəhrəmanlıq eposu «Koblandı-batır»ı dilimizə
çevirdim.
Ailə həyatında dəyişikliklər baş verdi. Uşaqlarımın ailə qur-
ması, nəvələrimin dünyaya gəlməsi ömrümə-günümə nur çiləyirdi.
İndi «Yaşamağa dəyər» haqqında daha çox fikirləşirəm.
Ömrümə, günümə yazılan dəqiqələri, anları XX əsrin 70-ci
illərindən ipə-sapa düzməyə başladım. İki şeirlər və poemalar –
«Axtaracaqsan məni» və «Bəlkə dünya öz yolunu çaşıbdı» kitabları
ilə poeziyasevərlərlə görüşə gəldim. Şeirlərimdən bəzilərinə nəğmə-
lər qoşuldu. Bir sıra şeirlərim, o cümlədən iki poemam «İgid ana ilə
qorxaq övladın dastanı» və «Azərbaycanım» rus oxucularına təqdim
edildi.
İndi mənim iki hobbim var – araşdırmalar və bir də şirin-şəkər
nəvələr – Mələk, Gülşən və iki Əlilər, mənimçün İgidlər, Dəlilər…
Mən kitablarla və nəvələrlə yaşayıram. Onlar mənim gələcəyimə
ümidlərimi çin edənlərdir…
Mən burada həyatımın kiçik fraqmentini verdim. Onun daha
geniş və çeşidli naxışları yazdığım elmi-nəzəri kitablarımda, folk-
lor-etnoqrafik araşdırmalarımda və essemdə öz əksini tapmışdır.
Mənim getdiyim yol etnik soy-kökümdən türkün özünəqayıdış və
özünüdərkini «həzm» etməkdən ibarətdir. Türkün dostu çox olsa da,
onun müxtəlif qövmlərdən olanlarının bir-birinə yaxınlaşmasına na-
il olmağa çalışmalıyıq. Bütün səylərimiz buna istiqamətlidir. Bu iş-
lərin yerinə yetirilməsində Allahın sevgisini hiss edirəm. Allah bu
hissləri, bu istəkləri həyata keçirməyi bizə çox görməsin…
İndi 2010-cu ildir. Bahar bayramı… Yazın bayramı… İlin
bayramı… Təzəliyin bayramı... Elə mən də bahar zamanı dünyaya
gəlmişəm. Ondan sonra yay gəlir. Hələ qışa çox var… Dünyanın
quyruğu uzundur… Allah köməyimiz olsun. Amin!...
Bahar bayramı, 2010
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
239
MÜNDƏRİCAT
I BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN HƏYAT VƏ FƏALİYYƏTİNİN
FRAQMENTLƏRİ
Nizami Tağısoy...........................................................................................3
Nizami Taqisoy...........................................................................................7
Nizami Taghisoy ..........................................................................................11
II BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN HƏYAT VƏ YARADICILIQ
BİOQRAFİYASI
Heydər Cəfərov
SƏDAQƏTLİ DOST, LAYİQLİ ŞƏXSİYYƏT, SƏLAHİYYƏTLİ
ALİM ........................................................................................................18
III BÖLMƏ
ALİMLƏR, YAZIÇILAR, ŞAİRLƏR, JURNALİSTLƏR,
ZİYALILAR, DOSTLAR VƏ QARDAŞLAR NİZAMİ TAĞISOY
HAQQINDA
Ağarəhim Rəhimov
60 İLİN HƏNDƏVƏRİNDƏ VƏ YA QOŞA TALELƏR.......................34
Hüseyn Əhmədov
GƏRGİN ZƏHMƏTİN BƏHRƏSİ..........................................................40
Abid Tahirli
PORTRETDƏN ŞTRİXLƏR ...................................................................46
Məmməd Qocayev
NİZAMİ TAĞISOY HAQQINDA MÜƏLLİM SÖZÜ ...........................53
Atamoğlan Həsənov
TƏLƏBƏM HAQQINDA ƏN XOŞ XATİRƏLƏR ................................56
Asif Hacıyev
AXTARDIĞIMIZ İNSAN: PROFESSOR NİZAMİ TAĞISOY .............58
Eldar Abbaszadə
DÜŞÜNDÜRMƏYİ BACARAN ZİYALI...............................................61
Bədirxan Əhmədov
BÜLLUR KİMİ SAF İNSAN...................................................................63
Telman Vəlixanlı
TEZ-TEZ SƏSLƏNƏN İMZA – NİZAMİ TAĞISOY............................68
İbrahim Bayramov
XEYRÜL-ƏMƏL SAHİBİ.......................................................................71
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
240
Hacı İsmayıl Məmmədov
ŞİRVANIN BÖYÜK ALİMİ ...................................................................73
Səlahəddin Süleymanov
ALTMIŞ YAŞIN İŞIĞINDA ...................................................................75
İramin İsayev
SOYKÖKDƏN GƏLƏN SƏSLƏR..........................................................80
Ənvər Əhməd
DOSTUM, PROFESSOR NİZAMİ TAĞISOYUN 60 İLLİYİNƏ..........84
Rüstəm Kamal
ÜRƏYİ ÜZÜNDƏ DÖYÜNƏN ALİM .................................................. 83
Elçin Hüseynbəyli
NİZAMİ TAĞISOY ƏRKİ ..................................................................... 86
Əşar Alxasov
TRUJENİK NAUKİ .................................................................................92
Malik Əliyev
İLLƏRİN SINAĞINDAN ÇIXMIŞ DOSTUM ...................................... 92
İslam Sadıq
BULAQ SUYU – OXUCU HƏSRƏTİ ....................................................99
Həsən Bayramoğlu
MÜNASİBƏTİNDƏ DƏYİŞMƏZ ZİYALI ..........................................101
Müseyib İlyasov
OLDUĞU KİMİ GÖRÜNƏN NİZAMİ.................................................106
Əkbər Əbdülov
YAXŞI İNSAN, YAXŞI ALİM, YAXŞI DOST....................................109
Müslüm Nəzərov
ALİMİN ŞƏRƏFLİ HƏYAT YOLU ....................................................112
Səfər Kəlbixanlı
MÜƏLLİMİM VƏ DOSTUM NİZAMİ TAĞISOY..............................
115
İslam Ağakərimov
ZƏHMƏTKEŞ ALİM, SADİQ DOSTUM HAQQINDA......................118
Şamxəlil Məmmədov
YURD YERİNƏ BAĞLI İNSAN ..........................................................121
Sevinc Əliyeva
GÖZƏL İNSAN, BÖYÜK ALİM ..........................................................124
Vaqif Həsənov, İlahə Həsənova
NİZAMİ TAĞISOY CƏSARƏTİ ..........................................................126
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
241
Kəminə Həvilqızı
İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ ...............................................................128
Mərziyyə Nəcəfova
VƏTƏN DƏRDİNƏ KÖKLƏNƏN ŞEİRLƏR......................................131
Pərvanə Həbib qızı
DAİM YARATMAĞA VƏ HAMIYA GƏRƏK
OLMAĞA ÇALIŞAN İNSAN ...............................................................137
Fərrux Məmmədov
ZƏHMƏTİN BƏHRƏSİ, KAMİLLİYİN ZİRVƏSİ..............................139
Leyla Gərayzadə .....................................................................................143
Glğmira Baxtiərova
JİZNĞ, OTDANNAƏ NAUKE İ LİTERATURE..................................145
Fəxrəddin Meydanlı
ŞƏSTLƏ, SƏXAVƏTLƏ XƏRCLƏNƏN ÖMÜR................................149
İşıqlı Atalı
ULUSAL RUHA YİYƏLİK YOLUNDA..............................................160
Kərəm Kürqıraxlı
PİRDİ NİZAMİ.......................................................................................158
Məhərrəm Səfərov
DOSTCANLI, AÇIQÜRƏKLİ HƏMYERLİM .....................................164
Zərifə Ağahüseyn qızı
TANRIYA YAXIN ADAM ...................................................................166
Günel Natiq
XALQIN İRSİNƏ BÖYÜK SEVGİYLƏ ..............................................169
Tahir Tahirov
MƏNƏVİYYATINA, HƏYATINA, MÜDRİKLİYİNƏ VURĞUN
OLDUĞUM İNSAN...............................................................................171
Hacı Elşad Mirzəyev
DƏYƏRLİ DOSTUMUZ NİZAMİ MÜƏLLİM....................................177
Aydın Ağayev
MƏN NİZAMİ TAĞISOYU DAHA ÇOX TARİXÇİ
KİMİ TANIYIRAM ...............................................................................179
Kamal Ömərov
UŞAQLIQ XATİRƏLƏRİ .....................................................................182
Əflatun Şərifov
ŞİLYANLARI DÜNYAYA TANITDIRAN BÖYÜK
HƏMYERLİM........................................................................................185
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
242
Elman Ömərov
NİZAMİ MÜƏLLİM KİMİ İNSANLARIN CƏMİYYƏTİN
FORMALAŞMASINDA ROLU ƏVƏZSİZDİR...................................184
Adil Əhmədov
DƏYƏRLİ ZİYALI, SƏDAQƏTLİ DOST............................................186
Rəfi Haqsəs Şilyanlı
MƏN QARDAŞIMLA FƏXR EDİRƏM! .............................................188
Zabit Məmmədov
GENİŞ DÜNYAGÖRÜŞLÜ, DƏRİN TƏFƏKKÜR SAHİBİ
HƏMYERLİM........................................................................................192
Maarif Məmmədov
MÜBALİĞƏSİZ HƏYAT NÜMUNƏSİ ...............................................198
Abuş Bəşiroğlu
ELİMİZİN, OBAMIZIN FƏXRİ............................................................201
Günay Dağlı
TAĞISOYUN SUSMASI.......................................................................204
IV BÖLMƏ
NİZAMİ MƏMMƏDOVUN “SƏMƏD VURĞUN
PYESLƏRİNİNRUS TƏRCÜMƏLƏRİ VƏ ONLARIN
SƏHNƏ TƏCƏSSÜMÜ ”MÖVZUSUNDA NAMİZƏDLİK
DİSSERTASİYASI HAQQINDA RƏYLƏR .....................................207
V BÖLMƏ
NİZAMİ MƏMMƏDOVUN “XX ƏSR RUS POEZİYASININ
AZƏRBAYCAN DİLİNƏ TƏRCÜMƏSİ PROBLEMLƏRİ
(19201970)” DOKTORLUQ DİSSERTASİYASI HAQQINDA
RƏYLƏR ...............................................................................................209
VI BÖLMƏ
AZƏRBAYCAN ALİMLƏRİ, YAZIÇILARI, ŞAİRLƏRİ
VƏ ZİYALILARI DÖVRÜ MƏTBUATDA NİZAMİ TAĞISOY
HAQQINDA..........................................................................................210
VII BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN (NİZAMİ TAĞI OĞLU MƏMMƏDOV)
NƏŞR OLUNMUŞ MƏQALƏLƏRİNİN NATAMAM SİYAHISI..214
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
243
VIII BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOY TƏRƏFİNDƏN HAZIRLANMIŞ
PROQRAMLAR...................................................................................226
IX BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN PROQRAMLARA REDAKTORLUĞU
VƏ ONLARA VERİLMİŞ RƏYLƏRİN NATAMAM SİYAHISI..227
X BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN MONOQRAFİYA,
DƏRSLİK VƏ DƏRS VƏSAİTLƏRİ .................................................228
XI BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN TƏRCÜMƏLƏRİ........................................228
XII BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN ƏDƏBİ-BƏDİİ YARADICILIĞI...............229
XIII BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN FİLOLOGİYA ELMLƏRİ
NAMİZƏDİ VƏ FİLOLOGİYA ELMLƏRİ DOKTORU
ALİMLİK DƏRƏCƏSİALMAQ ÜÇÜN TƏQDİM OLUNMUŞ
DİSSERTASİYALARA OPPONENTLİYİ........................................230
XIV BÖLMƏ
NİZAMİ TAĞISOYUN FİLOLOGİYA
ELMLƏRİ NAMİZƏDİ VƏ FİLOLOGİYA ELMLƏRİ
DOKTORU ALİMLİK DƏRƏCƏSİ ALMAQ ÜÇÜN
TƏQDİM OLUNMUŞ DİSSERTASİYALAR VƏ ONLARIN
AVTOREFERATINA VERDİYİ RƏYLƏR......................................231
XV BÖLMƏ
HƏLƏ QIŞA ÇOX QALIR…..............................................................234
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
244
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
(tərt.ed.: H.Cəfərov, Ş.Məmmədova)
Bakı – Mütərcim – 2010.
Nizami Tağısoy: Bir ömrün rapsodiyası
245
**************
Çapa imzalanıb: 10.07.2010.
Format: 60x84 1/32. Qarnitur: Times.
Ofset kağızı: əla növ. Həcmi: 15 s.ç.v. Tiraj: 200.
Sifariş № 66 . Qiyməti müqavilə ilə.
“Mütərcim” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi
Bakı, Rəsul Rza küç., 125
Tel./faks 596 21 44
e-mail: mutarjim@mail.ru
Dostları ilə paylaş: |