Microsoft Word Aygun dissertasiya isi yekun doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
70
xarici şirkətlər zəngin yataqları işlədiyin bu metod tətbiq olunmur. Lakin gələcəkdə yeni metodla, yəni quyu üsulu ilə qızıl çıxarmaq qaçılmaz olacaq. Çünki kəşf olunan yataqlar bütövlükdə zəngin deyil. Bəzi hissələr var ki, həmin hissələrdə ehtiyat azdır və bu ehtiyatı ancaq quyu üsulu ilə əldə etmək mümkündür. Çünki kasıb yataqları da işləmək lazımdır. Amma bu üsulu tətbiq böyük maliyyə tələb edir. Sözsüz ki, hansısa sahibkar buna maraq göstərməlidir. Lakin Azərbaycanda sahibkarlar qızıl yataqlarının istismarında maraqlı deyillər. Yəqin ki, bu sahə riskli olduğundan və daha çox vəsait tələb etdiyindən sərmayə yatırmağa ehtiyatlanırlar. Bizim sahibkarlar daha çox qısa müddətdə qazanc götürə biləcəkləri sahələrə qaçırlar. Amma xəbərləri yoxdur ki, bu sahə riskli olsa da, gəliri qat-qat böyükdür. Azərbaycanda istehsal olunan qızıl sveçrənin Cenevrə şəhərində saflaşdırılır. Çünki dünyada qızılın ən yaxşı saflaşdırma mərkəziməhz bu şəhərdədir. O ki qaldı Azərbaycan qızılının keyfiyyət göstəricisinə, istənilən halda qızıl yataqdan digər metallarla bərabər çıxarılır. Yəni onun tərkibində dəmir, mis, gümüş və digər kimyəvi elementlər olur. Buna görə də qızılın keyfiyyət göstəricisi daha çox onun saflaşdırılmasından asılıdır. ndi Cenevrə şəhəri dünyada qızıl saflaşdırılan bir nömrəli mərkəz kimi tanınır. Bu baxımdan Azərbaycan qızılını yüksək keyfiyyətli məhsul kimi dəyərləndirmək olar. Təbii ki, saflaşdırma zamanı hər şey əyardan asılıdır. Əgər qızıl 999 əyar üzərində saflaşdırılırsa, deməli, bu ən keyfiyyətli məhsul sayılır.
Birja təsərrüfatat agentlərinin davranışını reqlamentləşdirən qaydalar kompleksini ə ks etdirən institututdur. Eyni zamanda o, təsərrüfat agentlərinə müəyyən fəaliyyət müstəqilliyi də verir. Birjada alıcı və satıcı bir-biri ilə bağlı deyil. Qızılın da alqı-satqı prosesi vasitəçilərin köməyi ilə həyata keçirilir. Qızıl bazarlarında qiymətlər tələb- təklif nisbətlərindən asılı olur. Müasir əlvan metallar birjalarda fyuçers sövdələşmələri
71
təcrübəsi geniş yayılmışdır. Bu, müəyyən qızıl həcminin əvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətlərlə göndərilməsi üzrə kontraktların bağlanmasından ibarətdir. Birjalar qızıl qrupları üzrə ticarətçilərin assosiyasını yaradırlar. Assosiyasiyanın hər bir üzvü birjada əməliyyat aparmaq hüququ verən ən azı bir birja sertifikatına malik olmalıdır. Əlvan metallar üzrə birja sertifikatlarının və ya paylarının ümumi məbləği birjanın nizamnaməsi ilə müəyyən edilən əsas kapitalı təşkil edir. Birja öz adından alqı-satqı sövdələşmələrini həyata kçirmək hüququna malik deyil. Alıcılar və satıcılar broker ş irkətləri vasitəsilə fəaliyyət göstəririlər. Brokerlər öz müştərilərinin adından çıxış edir, ticarət kontraktları bağlayır və aparılan əməliyyatlara görə cobberlər yaxud alverçilər də fəaliyyət göstərirlər. Onlar öz hesablarına sövdələşmə aparır, qiymətlərin daimi tərəddüdləri şərtindən istifadə edərək, qiymətlərin yüksəlməsi yaxud aşağı düşməsi istiqamətində çalışırlar. Əlvan metallar üzrə əmtəə birjalarında ixtisaslaşdırılmış yaxud universal ola bilərlər. xtisaslaşdırılmış birjalarda həmçinin əmtəələrlə, universal birjalarda isə müxtəlif əmtəələrlə ticarət əməliyyatları aparılır. stənilən əmtəə birjasında sövdələşmənin aparılması amanı birja kontraktı bağlanılır. Birja kontraktında göndəriş müddəti, əmtəənin qiyməti, onun keyfiyyəti və kəmiyyəti razılaşdırılır. Sövdələşmənin bağlanılması anında birjada əmtəənin mövcudluğu zəruri deyil. Bu baxımdan birja təcrübəsində sövdələşmənin iki başlıca tipi fərqləndirilir. Real əmtəəyə görə sövdələşmələr həyata keçirilərkən satıcı mövcud əmtəəyə malik olmalı və birja kontraktında nəzərdə tutulan müddətdə onu təqdim etməlidir.
yaranan qiymətlərin təsbit və dərc olunması hər hansı birjanın əsas funksiyalarından biridir. Ticarət dövriyyəsinin ən zəruri şərtlərindən biri mövcud qiymətlər haqqında müştərilərə vaxtlı-vaxtında məlumat verməkdir. Çünki bu qiymətlər üzrə əmtəələrin və ya qiymətli kağızların satılması və alınması həyata keçirilir. Birjada kotirovkanın nə kimi rol oynadığı sualıına cavab xeyli dərəcədə bizim hansı birjanı: real qızıl birjasını və ya fyuçers tipli qızıl birjasını nəzərdə tutmağımızdan asılıdır. Birjalarda sövdələşmə müəyyən əlavə şərtlər qoyulmaqla dəqiqi qiymətlərn 72
göstərilməsi ilə bağlanıla bilər, ancaq haqq-hesabın (ödənilmənin)kəsilməsi bu zaman mütləq təyin olunmuş gündə birjada mövcud olan qiymətlər üzrə aparılmalıdır. Bundan başqa, müasir birjalarda qiymətlərin təyin edilməsi (kotirovka) birjaların ləğv olunması dövründə sövdələşmə iştirakçıları arasında qarşılıqlı haqq-hesab çəkməyin ə sasını təşkil edir. Doğrudan da sövdələşmə udmaq və ya uduzmaq anlayışı o vəziyyətlərdə meydana çıxır ki, bu sövdələşmənin icrası (ləğvi) müddətində bağlanmış müqavilə qiyməti ilə bazar qiyməti (kotirovka) arasında kəskin fərq yaranmış olur. Məsələn, satıcı o zaman qazanır ki, onun sövdələşmə müddətinin əvvəlində müəyyənləşdirdiyi qiymət əmtəənin alıcıya verildiyi vaxtda (icra müddətində) birjada mövcud olan qiymətdən (kotirovka qiymətindən) xeyli yüksək olur. Əksinə, sövdələşmə qiyməti bazar qiymətindən aşağı olduqda isə satıcı uduzmuş olur. Bütün bunlarla yanaşı, kotirovka həm də ticarət birjaları üçün öz səlahiyyətli nümayəndələrinin (brokerlərin) fəaliyyətini yoxlamaq üçün lazımdır, əgər satan tərəfin tapşırığı ilə broker üçün ən faydalı olan qiymətə əmtəə alınmışdırsa, onda qiymətin ə lverişliliyi birja kotirovkalarının məlumatına əsasən asanlıqla yoxlanıla bilər. Birja kotirovkaları marketinq və elmi tədqiqat işləri üçün böyük əhəmiyyətə malikdir; onların dasitəsilə topdansatış qiymətlərinin həqiqi hərəkət dinamikasını dəqiq müəyyən etmək və bunun sayəsində ticarətdə rəqabət şəraitini qoruyub saxlamaq mümkün olur. Birja qiymətlərinin təzahür üsulları olduqca müxtəlifdir. Bu isə tipik qiymətlərin müəyyən edilməsi üçün hər hansı mükəmməl metodun mövcud olmadığını göstərir. Bəzi birjalarda bazar üçün qiymətlərin göstəricisi kimi tələb və təkliflər üzrə qoyulan qiymətlər, digərlərində sövdələşmə qiymətləri əsas götürülür, bir çox hallarda isə, ümumiyyətlə, orta qiymətlərin çıxarılması və s. kimi üsullar tətbiq edilir. Qiymətlərin təyini üçün istifadə edilən bütün bu mövcud üsulların hər brinin üstün və çatışmayan cəhətləri vardır. Kotirovkanın iki əsas metodu vardır: 1. Faktiki sövdələşmə qiymətlərinin, tələb və təklifin qeydiyyatı; 2. Tipik qiymətlərin müəyyən edilməsi Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|