AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Ə
lyazması hüququnda
Mə
mmə
dli Aygün Mə
hə
bbə
t qızı
( Magistrantın A.S.A)
“Qızıl bazarının müasir və
ziyyə
ti: tə
hlil və
qiymə
tlə
ndirmə
”
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
stiqamə
tin ş
ifri və
adı ___
060403 “Maliyyə
”_____
xtisaslaş
ma: Bank iş
i
Elmi rə
hbə
r: Magistr proqramının rə
hbə
ri:
i.ü\f\d. G.Ağ
abə
yova i.e.n. dos. prof. R. Rzayev
Kafedra müdiri: i.e.d. prof. Z.F. Məmmədov
BAKI 2015
2
MAG STR D SSERTAS YASININ Ş PLANI
Magistr dissertasiyasının adı: “
Qızıl bazarının müasir vəziyyəti: təhlil və
qiymətləndirmə”
G R Ş.............................................................................................................................3
I FƏS L. Qızıl bazarı və onun formalaşmasının nəzəri-metodoloji əsasları
1.1. Beynəlxalq valyuta sistemində qızılın tarixi inkişaf mərhələləri və onun
mahiyyəti.........................................................................................................................7
1.2. Qızıl bazarının təşkilinin beynəlxalq prinsipləri və təşəkkül mərhələləri..............19
1.3. Rusiya qiymətli metallar bazarının fəaliyyətinin xüsusiyyətləri............................21
II FƏS L. Qızıl bazarları: müasir vəziyyət və inkişaf meylləri
2.1. Beynəlxalq qızıl bazarları və onun inkişaf meylləri və iştirakçıları.....................26
2.2. Azərbaycanda qızıl bazarının mövcud vəziyyəti və onun inkişafı........................45
III Fə
sil. Qızıl bazarının fə
aliyyə
tinin tə
kmilləş
dirilmə
si yolları.
3.1.
Qızıl
bazarlarında
qızılın
qiymətinə
təsir
göstərən
amillərin
qiymətləndirilməsi.........................................................................................................53
3.2. Azərbaycanın qızıl bazarında hasilatın artırılması yolları.....................................57
3.3. Azərbaycanda qızıl bazarının təkmilləşdirilməsində əmtəə birjalarının
rolunun artırılması istiqamətləri....................................................................................69
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR.......................................................................................76
ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT........................................................................78
РЕЗЮМЕ
……………………………………………………………………………79
SUMMARY.................................................................................................................79
Magistrant Məmmədli Aygün Məhəbbət qızı___________
(A.S.A)
Elmi rəhbər i.ü\f\d Ağabəyova G. Ş.____________
(A.S.A. , elmi dərəcə və elmi ad)
3
Giriş
Mövzunun aktuallığ
ı: Qədim zamanlardan etibarən bugünki günə qədər qızıl insan
fəaliyyətinin bir çox sahəsində, maliyyə sektorunda, sənaye və digər sahələrində
istifadə edilir. Qahirədən cənubda səhralıqda dünyanın ən qədim qızıl hasilatı üzrə
mədən yerləşir. Bu mədən artıq 5 min ildir ki mövcuddur.
Qızıl nadir metaldır. Bütün dünyada 1 saat ərzində bəşəriyyətin bütün tarixi boyu
ə
rzində tökülən qızıldan daha çox qızıl tökülür. 2014-cü ildə dünyada 2,8 min.ton qızıl
hasil olub. Bugünki gündə Dünya bankının qızıl ehtiyatları 32 min ton təşkil edir. Ən
nəhəng qızıl sahibləri ABŞ (8,1 min.ton), Almaniya (3,4 min.ton) və Beynəlxalq
Valyuta Fondudur. (2,8 min ton) təşkil edir.
Qızıl bazarı və ölkənin qızıl ehtiyatlarının artırılması və həm də biznesi təşkil etmək
və sənaye istehlakı məqsədilə alqı-satqısı ilə əlaqədar olan iqtisadi münasibətlər
sferasıdır. Qızıl bazarlarında əsasən yeni hasil edilən qızıl, dövlət və xüsusi qızıl
ehtiyatları, qızıl pullar alınıb satılır. Təşkilati baxımdan qızıl bazarı bir neçə bankdan
ibarət konsorsum olub, qızılın alqı-satqısı üzrə sazişlər bağlayır. Bu banklar alıcılar və
satıcılar arasında vasitəçi rolunu oynayırlar.
Dünya qızıl bazarlarına misal olaraq London, Surix, Nyu-York, Çikago, Hon Konqu
misal göstərmək olar.
Azərbaycanda qızıl 2013-cü ildə 1619,2 kq, 2014-cü ildə isə 1872,5 kq təşkil
etmişdir.
“Report”-un Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən verdiyi xəbərə görə hesabat içində
ölkədə gümüş hasilatında isə əksinə azalma müşahidə olunub. Hasilat 62% azalaraq
239,3kq olub. Məlumdur ki, Azərbaycanda qızıl və gümüş 1997-ci il avqustun 21-də
imzalanmış P.S.A (hasilatın bölgüsü) tipli müqavilə çərçivəsində hasil olunur.
Müqavilə 6 yatağın Naxçıvanda - 1, Gədəbəydə -2, hazırda erməni işğalı altında olan
Kəlbəcər və Zəngilanda -3 yatağın işlənməsini nəzərdə tutur.
Müqavilədə Azərbaycanın payı 51%, Böyük Britaniyanın “Anqlo Aslan” “Mining pic”
ş
irkətinin payı 49% təşkil edir, “Gədəbəy yatağında ilk qızıl hasilatına 2009-cu ildən
başlanıb.