Microsoft Word Avropa v? Amerika olk?l?ri tarixcavablar Benovse doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 15. XI-XV əsrl ərd ə Avropa m əd əniyy əti
üsyanları başlanmışdı. Macarıstanda da böyük kəndli üsyanı baş verdi. Feodallar bu üsyanı çoxlu qüvvə toplayaraq yalnız bir ildən sonra yatıra bildilər. Taborçuların feodal qaydalarına qarşı çıxışları çex feodalları və şəhər varlılarını qorxuya salmışdı. Panlar və cəngavərlər qusçu müharibələrinin gedişində kilsə torpaqlarını tutmuşdular. Xaç yürüşlərinin müvəffəqiyyətlə başa çatacağına ümidini itirmiş papa və imperator Çexiyadakı azadlıq mübarizəsini çexlərin öz əli ilə boğmaq qərarına gəldilər. Onlar mötədillərlə danışıqlar aparmağa başladılar. Papa çex feodallarına vəd verdi ki, onların zəbt etdikləri kilsə torpaqlarına toxunmayacaqdır. Panlar və cəngavərlər böyük bir ordu topladılar. Bu qoşunun xərcini papa və imperator ödəyirdi. Beləliklə, mötədillərlə taborçular arasında müharibə başlandı. 1434-cü ildə Praqadan şərq tərəfdə yerləşən Lipani adlı kiçik bir şəhərin yaxınlığında mötədillər taborçulara hücum edərək onları məğlub etdilər. Çex xalqı 15 il ərzində (1419-cu ildən 1434-cü ilədək) feodal zülmü, yadelli zorakılığı və katolik kilsəsinə qarşı qəhrəmanlıqla mübarizə apardı. Taborçuların mübarizəsi kəndli müharibəsi idi. ngiltərə və Fransada həmin dövrdə baş vermiş kəndli üsyanlarından fərqli olaraq, bu kəndli müharibəsi daha uzun sürmüş, daha yaxşı təşkil olunmuş və bütün ölkəni əhatə etmişdi. Kəndlilər və şəhər yoxsulları məğlub oldular. Lakin onlar, hər halda, müəyyən müddət üçün feodalların istismarı gücləndirmək cəhdlərinin qarşısını aldılar. Üsyana qalxmış xalq katolik kilsəsinə güclü zərbə vurdu. Kilsə itirilmiş torpaqları və dağıdılmış monastırları bütünlüklə bərpa edə bilmədi. Çexiyada yadelli zorakılığı sarsıdıldı. Qusçu mühariblərindən sonra şəhərlərin çoxunun əhalisi çexlərdən ibarət oldu. Çex dili müəssisələrdə və məhkəmə işlərində alman dilini sıxışdırdı.
14.Orta əsrlərdə taliyada şəhər dövlətlərin yaranması XI əsrin əvvəllərindən etibarən Avropa qitəsində yerləşən ticarət karvan yolları çox təhlükəli idi. Bu səbəbdən həmin yollar daha təhlükəsiz olan dəniz yolları ilə ə vəzlənmişdir. Heç bir dövlətə tabe olmayan və əsasən quldurluq yolu ilə qazanc ə ldə edən soyğunçuların ticarət karvanlarına hücum etməsi Avropada quru yolla ticarətin həyata keçirilməsini çox təhlükəli vəziyyətə gətirmişdir. Ticarət yollarının dənizlərə köçürülməsindən sonra Aralıq dənizi hövzəsində ticarət kanalları möhkəmləndirmiş və bu ticarət yollarının üzərində yerləşən şəhərlər sürətlə inkişaf etməyə başlamışdır. taliyada Orta Əsrlərdə yaranmış və inkişaf etməyə başlamış şə hər dövlətlərindən ən tanınmışları Piza, Genuya və Venesiya şəhər dövlətləri olmuşdur. Bu dövlətlər bir-biri ilə istər iqtisadi istərsədə siyasi baxımdan rəqabət aparır və biri-digərini özündən aslı vəziyyətə salmağa çalışırdı. X-XIII əsrlərdə taliya şəhər dövlətləri Aralıq dənizində yerləşən ticarət yollarına nəzarət etmək və ə razidə daha da güclənmək üçün öz hərbi donanmalarını formalaşdırmağa başlamışdılar. Bu baxımdan şəhər dövlətlərinin donanmaları Səlib yürüşlərində iştirak edən hərbi birliklərə çox kömək etmişdir. Səlibçilərin dənizdən dəstəyini Venesiya şəhər dövləti başda olmaqla digər şəhər dövlətləri qarşılayırdı. Qısa zamanda Venesiya Respublikası və Piza Respublikası kimi şəhər dövlətlərinin güclü ordu yaratması şəhər dövlətlərinin müdafiə vəziyyətindən
hücum vəziyyətinə keçməsi ilə nəticələnmişdir. Şəhər dövlətlərin dənizlərdə əsas rəqibləri Bizans və Ərəb donanmaları idi. Dövlətçilik quruluşu baxımdan şəhər dövlətləri müstəqil dövlətlər olaraq formalaşmışdılar. Şəhər dövlətlərində əsas kübar sinif kimi tacirlər sinifi qəbul edilirdi. Mühüm ticarət yollarının üzərində yerləşməsi səbəbindən ticarət bu dövlətlərin əsas gəlir mənbəyi hesab olunurdu. Şəhər dövlətlərin tarix səhnəsində görünməsindən sonra Avropanın şərqə doğru yayılma prosesi daha da sürətlənməyə və şərq ölkələrində yeni dayaqların yaradılması yolunda mühüm addımlar atılmağa başlanılmışdı. Müasir taliya ərazisində yerləşən şəhər dövlətləri qızıl sikkə pulları yenidən dövriyəyə daxil etmiş, parça ticarətini genişləndirmiş və eyni zamanda Avropa tarixinin ən böyük kargüzarlıq prosesini başlatmışıdlar. Bütün bunlara misal olaraq Bank və Notariat əməliyyatlarının Avropada daha ə hatəli və peşəkar şəkildə Venesiya Respublikasının dönəmində aparıldığını göstərmək kifayətdir. Dənizçiliyin inkişaf etməsi eyni zamanda gəmilərdə yeni texnoloji vasitələrin istifadə edilməsinə şərait yaradırdı. Bu dövrlərə təsadüf edən Səlib yürüşləri şəhər dövlətlərin genişlənmə siyasəti ilə üst-üstə düşürdü. Avropa ölkələrindən yürüşlərə qatılan dövlətlərin silah-sursatları dənizlər vasitəsi ilə, əsasən də bu şəhər dövlətlərinin gəmiləri ilə daşınırdı. Bunun müqabilində müəyyən haqq alan dövlətlər eyni zamanda yeni zəbt edilən ərazilərdə də bəzi üstünlüklər əldə edirdilər. Ə raziləri və siyasi nüfuzları durmadan inkişaf edən Piza, Venesiya və Genuya kimi Respublikalar yeni müstəmləkələrin yaradılması yolunda bir-biri ilə mübarizə aparır, hər biri ticarət baxımdan daha strateji bir bölgəni ələ keçirmək istəyirdi.. Şə hər dövlətlərin ömürləri bir-biri ilə müqayisədə müxtəlif olmuşdur. Venesiya və Genuya kimi dövlətlər Orta Əsrlər boyunca demək olar ki, öz mövcudluqlarını qoruyub saxlaya bilsədə Napoleon Bonapartın hakimiyyətə gəlməsindən sonra işğal edilmişdir. Digər dövlətlər isə əsasən ntibah dövrü boyunca müstəqilliklərini qoruya bilmişdilər. Piza Respublikası Florensiyanın ağalığını qəbul etmək məcburiyyətində qalmış, Ankona Respublikası Papa dövləti tərəfindən işğal edilmiş, Amalfi Respublikası isə Normanların işğalı ilə üzləşmişdir.
Qərbi Avropada insanlar xaç yürüşü zamanı dünyanın müxtəlifliyinə və genişliyinə heyran oldular. Onlar bundan sonra yeni ölkələrlə maraqlandılar. XIII ə srdə Venesiya taciri Marko Polo 25 il Uzaq Şərqdə Çində yaşamış, vətənə qayıdandan sonra gördüklərini qələmə almışdı. «Marko Polonun kitabı» uzun müddət coğrafiya xəritələri çəkmək üçün əsas olmuşdu. lk orta əsrlərdə xüsusi məktəblər, şəhər şuralarının dünyəvi məktəbləri və kilsə məktəbləri mövcud idi. Kilsə məktəblərindən fərqli olaraq, xüsusi məktəblərdə və şə hər şurasının məktəblərində yazı, hesab, təbiətşünaslıq haqqında biliklər verilirdi. Ticarət, sənətkarlıq belə biliyə malik olan adamlar tələb edirdi. Bu dövrdə dövlət və şəhərlər üçün də savadlı adamlar lazım idi. XII əsrdə Avropada ilk ali məktəb olan universitetlər yarandı. Burada dərslər latın dilində keçirilirdi. Dərs deyən müəllimlər birləşib universitetlərə özünü idarə Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|