5
modelləşdirilməsinə imkan verir. Modelləşdirilmənin bu mühəndis üsulunun
tədbiq edilməsi nəticəsində moket üzərində məmulatın bütün texniki, texnoloji və
bədii cəhətdən yüksək səviyyədə tərtib edilməsinə məmulatın çeşidinin
genişləndirilməsinə imkan verir. Təcrübi əhəmiyyəti. Ayaqqabının bədii
modelləşdirilməsinin tədqiq edilməsi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, istehsal
edilən məmulat modellərin rəngi, forması, modaya uyğunluğu günün tələblərinə
uyğun gəlmir.
Bu ilk növbədə istehsalatda kifayət qədər ixtisasçı modelçilərin olmamısı ilə
bağlıdır. Digər tərəfdən istehsal edilən məmulatlar üçün keyfiyyətli əsas və
köməkçi materialların olmaması səbəbindən modelləşdirilmə prosesinə düzgün
ə
məl edilməsinə çətinliklər törədilir. Bütün bunlara baxmayaraq məmulatları
istehsal edən müassisələr işlərini düzgün təşkil etsələr modelləşdirilmə sahəsində
bütün nöqsanları aradan qaldırmaq olar.
Kostyumun elementləri onun struktur elementlərini birləşdirir. Geyimin
elementləri onun bütövlüyünü, formasının əsas ideyasını təkrar edir və ya
kontrastlığını göstərir.
Ayaqqabının modellərinin urulması üçün kostyumun təkcə ümumi obrazını
təhlil etmək deyil, həm də bədənin, ayağın plastikliyini, müasir dövrün modasının
tələblərini bə kostyumun formasını insanın fiquru ilə əlaqəsini təhlil etmək
lazımdır. Məs, əgər kostyumun bel hissəsi cox sıxdırsa, bunu yüngül əyilən xətlərlə
qurmaq lazımdır. Ayaqqabıda da eyni xətlərlə qurmaq olar, demək olar ki.
tuflilərdə daban hissədə bel hissədə olduğu kimi brlə əyrilik vardır. Müasir stilin və
modanın tələbləri: sadəlik, məntiqlik, ciddilik forma və iqtisadı cəhətdən həll
edilməsi geyimdə, ayaqqabıda və qalantereya məmulatlarında öz əksini tapmalıdır.
ş
in nəticələrinin həyata keçirilməsi: tədqiqit işinin nəticələrinin Bakı
ayaqqabı sexlərində tətbiq rtmək olar. Ayaqqabının bədii modelləşdirilməsinin
tədqiqinə dair bütün nəticə və təkliflərdən yüngül sənayenin, məsələn Tikiş və
trikotaj istehsal edən müəssələrdə də istifadə etmək olar.
6
ş
in müzakirə
si. şin əsas nəticələri 2014-2015-ci illər ərzində Azərbaycan
Dövlət qtisad Universitetin Elmi- nəzəri konfransında və Dizayn kafedrasının
ümumi iclasında müzakirə edilmişdir.
Işin strukturu və həcmi. Elmi işinin ümumi xarakteristikası, giriş, aşağıda
göstərilən bölmələrdən, nəticə və təkliflər, istifadə edilən ədəbiyyatların
siyahısından ibarətdir. ş cap vərəqi, 1 cədvəl və qrafiki həcmindədir.
Dissetasiya işi aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir:
1.
Ayaqqabı üzlüklərinin layihələndirilmə prosesləri
2.
Ayaqqabının bədii layihələndirilməsi və bəzək elementləri
3.
Ayaqqabıların modelləşdirilmə üsulunun təhlili
7
Fəsil 1. Azərbaycanın Yüngül sənayesi
1.1.
Ayaqqabı istehsalının inkiş
af yolları
Yüngül sənaye - toxuculuq, tikiş, gön-dəri, ayaqqabı, qalantereya və xəz
mallar istehsalı, sənayenin mühüm sahələrindən biridi.
Azərbaycanda yüngül sənayenin inkişafı qədim tarixə malikdir. XIX əsrin
sonunda Zaqafqaziyada ən böyük pambıq parça fabriki və ilk tikiş fabriki Bakı
şə
hərində yaranıb. 1925-ci ildə Gəncədə mahud fabriki istifadəyə verilib. 1920-ci
ilədək respublikamızda ayaqqabı sənayesi bir neçə işçisi olan küstar
emalatxanalarda istehsal olunurdu. Bir il ərzində istehsal edilən ayaqqabıların
ümumi sayı 200 min cütə çatırdı. Əhaliyə çatışmayan ayaqqabıların bir hissəsi
mərkəzi Rusiyadan təmin edilirdi.
1925-1926-cı illər ərzində Bakı şəhərindəki əksər şəxsi ayaqqabı
emalatxanaları ləğv olunduqdan sonra öz əməyini sərf etməyə imkanı olmayan
ə
mək birjasında çox sayda peşə ustaları dövlət tərəfındən təşkil edilmiş ayaqqabı
sənayesinə cəlb edilirdi. Beləliklə, respublikada 475 nəfər fəhləsi olan ilk ayaqqabı
fabriki yarandı.
Ayaqqabı istehsalının bütün texnoloji əməliyyatları kustar üsulu ilə yerinə
yetirilirdi. O zaman hətta elementar mexanikləşdirilmiş əməliyyat belə yox idi.
1930-cu ildə bir fəhlənin əmək məhsuldarlığı 400 cüt ayaqqabı təşkil edirdi.
Fəaliyyətdə olan ayaqqabı fabrikinin binası yararsız olduğundan rekonstruksiya
edilməli və ya hazır olan bina axtarmaq təklif olunmali idi. Bu məqsədlə yeni təşkil
edilmiş ayaqqabı fabriki Balaxanı şossesindəki binaya köçürüldü. Fabrikdə ilk dəfə
bir çox əl əməyinin mexanikləşdirilməsi üçün mühüm işlər görüldü. Bunlardan
ayaqqabı üzlüklərinin qəlibə çəkilməsi, altlıq materiallarının preslərdə
doğranması üçün avadanlıqlardan istifadə edilirdi. stehsalatda bu avadanlıqların
mənimsənilməsi və istehsal gücündən bütünlüklə istifadə edilməsi sayəsində 1935-
ci ildə 1930-1931-ci illərə nisbətən ayaqqabı istehsalı 2 dəfə artdı. Bu illər ərzində
müəssisənin texnoloji əməliyyatlarının mexanikləşdirilməsinə baxmayaraq,
ümumilikdə, bütün əməliyyatların yalnız 15-17%-ni təşkil edirdi.