Microsoft Word amirova ayten doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uzunmüdd ətli proqnozla şdırma 1 Sel + _ 2
- Leysan + _ 5 Ş idd ət + _ 6
16
xəzri,leysan,maqnit fırtınası,səhralaşma,soyuqların qayıtması,sırsıra tozanaq,tufan, fyon,fırtına,çovğun haqqında çox qısa informasiya xarakterli məlumat verir.Lakin burada da DHMH-in sosial iqtisadi nəticələrindən , əhalinin və istehsalın ərazi təşkilində onun hər birinin mənfə təsirindən söhbət açılmır, araşdırma aparılmır.Belə yanaşma və təsnifatlar sırf sosial-iqtisadi xarakter daşımasa da, problemlə bağlı hadisələrin getdikcə daha çox intensivləşməsi bu sahədə ardıcıl və kompleks mübarizə aparmağın vacibliyini artırır. N.A.Babaxanovun təbii fəlakətlərin dağıdıcılıq dərəcəsinə və müxtəlif təsərrüfat obyektlərinin inkişaf ritminə təsirinə,eləcə də təsərrüfat obyektlərinin normal fəaliyyətinin bərpa olunması imkanlarına görə verdiyi təsnifat daha geniş informasiya bazası əsasında tərtib olunmaqla, DHMH-nin öyrənilməsi və bu baza ə sasında yeni təsnifat hazırlamaq baxımından koonstruktiv yönümlüdür.Belə təsnifatlar hər bir regionda və eləcə də inzibati rayonun ərazisində DHMH-nin istehsalın və əhalinin ərazi təşkilində təsirini nəzərə almaqla istifadə edilə bilər. Azərbaycanda DHMH-nin respublika iqtisadiyyatına vurduğu zərərlərlə bağlı dəqiq uçotun aparılmaması hidrometeoroloji hadisələrin kəmiyyət göstəricilərinə görə təsnifatlarının verilməsini çətinləşdirir.DHMH-nin respublika iqtisadiyyatına vurduğu zərər uzun illər qismən respublika Nazirlər Kabinetinin nəzdindəki fövqəladə hallar komissiyasında toplansa da, elmi-tədqiqat işləri aparmaq üçün belə məlumatları əldə etmək, demək olar ki, qeyri-mümkün olmuşdur. Lakin DHMH-yə aid bütün məlumatlar bir çox MDB dövlətlərində müxtəlif adlar altında fəaliyyət göstərən Fövqəladə Hallar Nazirliyində toplanır və statistika komitələri tərəfindən açıq çap olunur. Azərbaycanda da 2006-cı ildə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yaradılması haqqında Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı imzalanmış və artıq nazirlik fəaliyyətinə başlamışdır. Bu nazirlikdə DHMH-nin vurduğu zərər açıq şəkildə çap olunarsa, belə təbiət hadisələrinin geniş və ətraflı öyrənilməsinə,onlara qarşı səmərəli mübarizə tədbirləri görmək üçün imkan yaranar. Göründüyü kimi, respublika ərazisində hökm sürən DHNH-nin vurduğu zərər və dağıntəlar barədə tam dürüst kəmiyyət göstəricilərinin olmaması onların yalnız ümumi şəkildə təsnifatının aparılmasına imkan verir.(bax:cədvəl1) 17
Daşqın hadisələri sellərdən sonra dağıdıcı və iqtisadi zərərlər vurmasına görə ikinci yerdə olsa da, onun geniş yayıldığı ərazilərdə respublikanın əsasən kənd təsərrüfatı sahələrinə daha böyük ziyan vurduğu müəyyən olunmuşdur.
ə
Sıra nöm.
Hidrometeoroloji hadisələr Sənaye sahələrinə Kənd təsərrüfatına Nəqliyyata Ə
sağlamlığına 1 Sel ÇB ÇB ÇB O 2 Daşqın O ÇB O ÇB 3 Dolu Z ÇB Z Z 4 Leysan O ÇB O 5 Ş
O ÇB O O 6 Quraqlıqlar Z ÇB Z Z
qtisadi zərərlər və dağıntılar: - çox böyük - ÇB - orta - O - zəif – Z Aparılmış bu təsnifat əsasında Azərbaycan ərazisində DHMH işərisində respublika iqtisadiyyatının , demək olar ki,bütün sahələrinə və eləcə də əhalinin sağlamlığına çox böyük zərər vuran hadisənin sellər olduğu müəyyən edilmişdir. Sellərin geniş yayılması və son illərdə kəskin surətdə artması, onun istehsalın ərazi təşkilində nəzərə alınmaması sonradan daha böyük iqtisadi zərərlərə səbəb olmuşdur. 18
Quraqlığın digər DHMH-yə nisbətən daha az zərər vurması müəyyən edilmişdir.Yuxarıda göstərilən təsnifata bu və ya digər DHMH-nin vurduğu zərər haqqında mütləq göstəricilər əlavə edilsəydi, bu təsnifat daha konstruktiv ə həmiyyətə malik ola bilərdi. DHMH-nin vurduğu zərərin miqdarının minimum həddə çatdırılmasında onların proqnozlaşdırmaya görə təsnifatının verilməsi çox vacibdir (Bax: cədvəl 2). Proqnazlaşdırma qısa və uzunmüddətli ola bilər. Xalq təsərrüfatında xüsusən qısamüddətli proqnozlaşdırma daha mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Cədvəl 1. 2. DHMH-nin proqnozlaşdırılmasına görə təsnifatı Sıra nöm.
Dağıdıcı hidrometeoroloji hadisələr Qısamüddətli proqnozlaşdırma Uzunmüddətli proqnozlaşdırma 1 Sel + _ 2 Daşqın + _ 3 Dolu + _ 4 Leysan + _ 5 Ş
+ _ 6 Quraqlıq + +
DHMH ilə bağlı ilk dəfə olaraq bizim verdiyimiz təsnifat tam kəmiyyət göstəriciləri ilə təmin olunmasa da, hər bir region və inzibati rayonda məhsuldar qüvvələrin DHMH-dən müdafiəsi, zərərsizləşdirilməsi baxımdan böyük sosial- iqtisadi əhəmiyyətə malikdir və belə bir təsnifat bütün təsərrüfat sahələrində istifadə edilə bilər.
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|