Microsoft Word amirova ayten doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Praktiki əh əmiyy əti.
7 zəiflədilməsi,qismən qarşısının alinması yollarını öyrənmək və müvafiq tövsiyyələr hazırlamaqdan ibarətdir. Bu məqsədlə tədqiqat zamanı aşağıdakı vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur: - DHMH-in iqtisadi və sosial-ekoloji tədqiqat obyekti kimi öyrənilməsinin ə saslandırılması, onların nəzəri və metodoloji əsaslarınınmüəyyənləşdirilməsi; -DHMH-in iqtisadi-coğrafi təsnifatlarının hazırlanması,hər bir hidrometeoroloji hadisənin fiziki-coğrafi və ekoloji-iqtisadi əsaslarının, onların respublika təsərrüfatının inkişafı və ərazi təşkilinə təsirinin, əhalinin və təsərrüfatının göstərilən hadisələrdən mühafizə yollarının hazırlanması. Tədqiqat obyekti. Azərbaycan Respublikası ərazisində baş verən DHMH- in (sel, daşqın, dolu,leysan, şiddətli külək, quraqlıq və s.), təsərrüfatın inkişafının və ərazi təşkilinin iqtisadi-sosial-ekoloji məsələləridır. Elmi yenilik. Dissertasiya işinin elmi yenilikləri aşağıdakılardır: - hər bir DHMH-in başvermə səbəbləri ,intensivliyi, əsas yayılma arealları müəyyənləşdirilmiş və onların müxtəlif yönümlü təsnifatları hazırlanmış; - DHMH-in ölkə təsərrüfat sahələrinə vurduğu zərərləri müəyyən etməklə, bu məlumatlar əsasında müxtəlif məzmunlu xəritə sxemlər tərtib edilmiş; -Azərbaycan ərazisinin DHMH-ə məruz qalma dərəcələrinə görə rayonlaşdırılması aparılmış; -rayonlaşmaya uyğun olaraq onların hər birində DHMH-in vurduqları zərərlərin azaldılması, onlara qarşı əsaslandırılmış mübarizə tədbirləri hazırlamaq üçün elmi baxımdan əsaslandırılmış təklif və tövsiyyələr verilmişdir.
Azərbaycanda DHMH-in geniş yayıldığı ərazilərdə istehsalın inkişafı və ərazi təşkilində, alınan nəticə və tövsiyələrdən ayrı-ayrı inzibatı rayonlarda aparılan təsərrüfat işlərində, yeni yaşayış məntəqələrinin salınmasında, avtomobil yollarının inşasında istifadə edilə bilər. Nəşr. Tədqiqatların nəticələrinə görə məruzələr edilmiş və elmi məqalələr çap edilmişdir.
8 ş in strukturu və həcmi. Dissertasiya işi giriş, üç fəsil, nəticə və təkliflər, ə dəbiyyat siyahısından ibarətdir. Giriş hissəsində mövzunun aktuallığı və tədqiqat obyektinin seçilməsi ə saslandırılır, tədqiqatın məqsəd və vəzifələri, obyekti və predmeti müəyyən edilir, işin elmi yeniliyi və praktiki əhəmiyyəti göstərilir. Birinci fəsildə Azərbaycan ərazisində baş verən dağıdıcı hidrometeoroloji yağıntıların paylanması, qlobal iqlim dəyişmələri və təbii dağıdıcı hidrometeoroloji proseslərin təsir xüsusiyyətləri, Xəzər dənizində baş verən təbii hidrometeoroloji dağıdıcı hadisələr nəzərdən keçirilmişdir. kinci fəsildə sel hadisələrinin təsərrüfatlara təsiri, daşqın hadisələrinin təsərrüfatların inkişafı və təşkilinə təsiri, atmosfer kütlələrinin təbii dağıdıcı xüsusiyyətləri, quraqlığın təsərrüfatlara təsiri araşdırılır. Sonuncu fəsildə sel hadisələrindən mühafizə tədbirləri, daşqınlardan mühafizə yolları, atmosfer hadisələri ilə əlaqədar yaranan anomal vəziyyətlərdən qorunma respublika ərazisində baş verən dağıdıcı hidrometeoroloji proseslərin yayılma xüsusiyyətləri təhlil edilir. Dissertasiya işi 75 səhifədən, 6 şəkildən və 8 cədvəldən ibarətdir.
9
FƏLAKƏTLƏR N XUSUS YYƏTLƏR
1.1. Dağıdıcı hidrometereoloji hadisələrin təsnifatı və qruplaşdırılması.
lk baxışda təbii proses kimi görünən və qəbul edilən hidrometereoloji hadisələrə "dağıdıcı" anlayışının verilməsi bəlkə də düzgün görünməyə bilər. Lakin təhlükəlilik baxımından əhaliyə və təsərrüfata vurduğu zərərdən asılı olaraq, hidrometereoloji hadisələrə indiyə qədər elmi ədəbiyyatda bir çox tədqiqatçılar birtərəfli - hidroloji, meteoroloji, ikitərəfli hidrometeoroloji, ekstremal və kortəbii hadisə, gözlənilməz fövqaladə hadisə, təbii fəlakət və s. təbiət hadisələri kimi baxmışlar. Öz xarakterinə və inkişafına görə bu prosesləri bəzən fiziki-coğrafi hadisələr kimi də səciyyələndirirlər. Bu problemlə məşğul olan alim və mütəxəssislərin fikir və ideyaları ilə yanaşı, biz hidrometeoroloji hadisələrdə "dağıdıcı" elementləri müəyyən etmək üçün aşağıdakı konkret anlayış və kateqoriyalardan istifadə etmişik: - əksər hidrometeoroloji hadisələr təbii mühitə kəskin təsir göstərməklə təhlükə,qəza,qorxu və dağıntı hallarını artırır. Bu zaman ətraf mühitdə təhlükəli vəziyyətin yaranması təbiətin, eləcə də təsərrüfat sahələrinin və ə halinin ziyan çəkməsinə şərait yaradır; - DHMH qəfil baş verməsi ilə insanların normal həyat fəsliyyətini pozur, təsərrüfat fəaliyyətinin inkişafı və ərazi təşkilində fövqəladə şərait yaradır; - təbii mühiti, təsərrüfatı və insanların həyat fəaliyyətini əvvəlki vəziyyətə gətirmək mümkün olmur. Bütün bu göstərilənlər hidrometeoroloji hadisələrə "dağıdıcı" anlayışının verilməsinə imkan yaradır.Eyni zamanda, quraqlıq, kəskin şaxta və digər təbii hadisələr ətraf mühitdə birbaşa dağıtılara səbəb olmasa da, bəzən onların nəticələri daha böyük acılar gətirir. Bu nöqteyi-nəzərdən DHMH anlayışı altında şaxta,ayaz, torpağın donması, havanın yüksək və aşağı hərarəti, quraqlıq və quru küləklər. güclü külək və tozlu qasırğa, leysan yağışları və dolu, duman,qar və buz Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|