Microsoft Word amirova ayten doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
Cədvəl 2.1. Azərbaycan ərazisində inzibati rayonlarda daşqına məruz qalan yaşayış məntəqələri
Rayonlar Ümumi
yaşayış məntəqələrinin sayı Zərər çəkən
yaşayış məntəqələrinin sayı % 1.
Sabirabad 75
36 48
2. Hacıqabul 31 14
45 3.
mişli 51
31 61
4. Kürdəmir 62 33
53 5.
Neftçala 52
44 85
6. Salyan
51 46
90 7.
Zərdab 42
31 74
8. Yevlax
50 1 2 9. Bərdə
111 - 0 10. Biləsuvar 26
14 54
11. Göyçay 56
- 0 12. Saatlı 44 30
68 13. Ağcabədi 46 -
14. Ağdaş 75
- 0 15. Beyləqan 42 10
24 16. Ucar 30 8
51
Şə kil 2.1. Daşqına məruz qalan yerli əhəmiyyətli avtomobil yollarının inzibatı rayonlar üzrə paylanması
Daşqınlarqan daha çox zərər çəkən rayona əhalisi 135 min nəfər olub, 7 inzibatı rayonun 80 yaşayış məntəqəsinin ərazilərini əhatə edir. Burayon daxilində Zərdabda əhalisi 8,4 min nəfər olan 8,Kürdəmirdə əhalisi 6,% min nəfər olan 5, Neftçalada əhalisi 25,7 min nəfər olan 13, mişlidə əhalisi 8,6 min nəfər olan 9, Saatlıda əhalisi 6,8 min nəfər olan 6, Sabirabadda əhalisi 43,4 min nəfər olan 26 yaşayış məntəqəsi Kür çayına daha yaxın məsafədə yerləşir və daşqından daha çox ziyan çəkirlər (şək.2.2). Daşqınlardan orta dərəcədə ziyan çəkən rayonun əhalisi 82,5 min nəfər olub, 9 inzibatı rayonun 47 yaşayış məntəqəsinin ərazilərini əhatə edir. O cümlədən Zərdabda əhəlisi 2,6 min nəfər olan 3 yaşayış məntəqəsi, Kürdəmirdə əhalisi 7,0 min nəfər olan 5, mişlidə əhalisi 9,4 min nəfər olan 4, Neftçalada əhalisi 7,4 min nəfər olan 3, Salyanda əhalisi 17,9 min nəfər olan 10, Sabirabadda əhalisi 6,5 min
52
nəfər olan 6, Yevlaxda əhalisi 4,7 min nəfər olan 4 yaşayış məntəqəsi xarakterizə edilən rayonlarda yerləşir (şəki.2.2).
Şə
rayonlaşdırılması
Dağıdıcı hidrometeoroloji hadisələr içərisndə kənd təsərrüfatına, şəxsi və dövlət tikintilərinə kifayət qədər ziyan vuran dolu hadisəsidir. Dolu hadisəsi ilə bağlı materialların təhlili göstərir ki, Azərbaycan Respublikası ərazisində doluvurma əsasən yazın axırı və yayın əvvəllərində, yüksək dağlıq ərazilərdə isə iyul ayında daha tez-tez müşahidə olunur. Bu baxımdan Gəncə-Qazax, Naxçıvan MR, Şəki- Zaqatala və Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonları fərqlənir. Son 10 ilin faktiki məlumatlarının təhlili göstərir ki, təsərrüfatlara vurduğu zərərlərə görə dolu hadisəsi heç də digər DHMH-dən geri qalmır. 53
Respublikanın təsərrüfatına ziyan vuran DHMH – dən biri də leysan yağışlarıdır. Bu sahədə aparılmış tədqiqat və təhlillərə görə demək olar ki, adi təbii proses sayılan leysan yağışların təbii fəlakətə çevrilməsində onların orta intensivliyi 1-3mm/dəq, maksimum intensivliyi 5-10 mm/dəq; davamiyyəti 30-50 dəqiqə və daha çox olduqda; düşən yağıntıların miqdarı sutka ərzində 30mm-ə qədər və daha çox olduqda ; ərazinin daha yaxşı mənimsənilməsi və əhalinin sıx məskunlaşması amilləri mühüm yer tutur. Bu baxımdan Lənkəran-Astara və Şəki –Zaqatala iqtisadi rayonları fərqlənir.
Hava kütlələrinin hərəkətinin gücü, surəti və istiqamətilə külək rejimi müəyyən olunur. Sürəti 20-30 m/san olan küləklər əsasən yaz və payız aylarında təsərrüfata böyük ziyan vurmaqla, çox vaxt təbii fəlakətə çevrilir. Talış dağlıq sahəsi istisna olmaqla, Böyük və Kiçik Qafqazda, Zəngəzur dağlıq sahəsində dəniz səviyyəsindən 2000 m və ondan yüksək sahələrdə daimi şiddətli küləklər baş verir. Ş iddətli küləklər əsasən mart-aprel aylarında bitkilərin cücərən vəağacların çiçəklədəiyi dövrdə baş verdiyindən əkinçiliyə vəbağçılığa böyük ziyan vurur. Ş iddətli küləklər respublika ərazisində tez-tez təkrarlansalar da, onlar müddətli, fasilələrlə, sürəti 32 m/san çatan küləklər hər il, 38 m/s olanlar 5 ildən bir, 40 m/s- yə çatan küləklər isə 20 ildən bir baş verir. Güclü küləklərin davam etmə müddəti 2 saatdan 20 saata qədər, nadir hallarda isə Abşeron 48 saata qədər davam edir. Maksimal şiddətli küləklərin təkrarlanmasına görə Sumqayıt, Bakı və Mingəçevir şəhərləri, Şubanı, Puta, Neft daşları, Mərdəkan, Ciloy, Maştağa, Pirallahı, Binə, Mərəzə, Qaradonlu qəsəbələri, Goranboy, Gədəbəy, Yardımlı, Ş amaxı, Ağstafa və Xızı inzibati rayonları fərqlənir.Azərbaycanda, xüsusilə Abşeronda bütün il boyu əsən cənub küləyi- gilavarın rolu böyükdür. Gilavar qışda Abşeronun havasına mülayimlik, yayda isə quraqlıq gətirməklə yanaşı, bəzən isə Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|