Microsoft Word Agahuseyn ?liyev docx

43 

 

genişlənməsi 

şə

raitində 

həyata 

keçirmişdir. 

 

Məzənnənin 

ə

həmiyyətli 

möhkəmlənməsinin  qarşısını  almaq  və  qeyri-neft  sektorunun  rəqabət  qabiliyyətinə 

neqativ  təsirləri  neytrallaşdımıaq  üçün  Mərkəzi  Bank  tərəfindən  4  mlrd.  $-dan  çox 

valyuta sterilizasiyası həyata keçirilmişdir.  Nəticədə cari ilin ötən dövründə manatm 

ABŞ dollarına qarşı məzənnəsi 1. 5% möhkəmlənmişdir. Qeyri-neft sektoru üzrə real 

effektiv  məzənnə  demək  olar  ki,    neytral  qalmış  və  ölkənin  rəqabət  qabiliyyətinin 

qorunmasını  təmin  etmişdir.  Ötən  11  ayda  xarici  ticarətdə  partnyor  olan  ölkələrdə 

orta çəkili  nflyasiya Azərbaycandakı  nflyasiyanı 2. 3% bəndi (istələmişdir.  Daxili 

istehlak  bazarında  idxalm  xüsusi  çəkisinin  əhəmiyyətli  olması  şoraitində  yeridilmiş 

məzənnə siyasəti cari ildə orta illik  nflyasiyanın 1, 5% səviyyəsində saxlanmasmda 

mühüm rol oynamışdır.  

Maliyyə siyasəti,  büdcə və vergi.  nvestisiya təhlili zamanı investor homçinin,  

büdcə  göstəricilərinin  investisiya  mühitinin  göstəricilərinə  necə  təsir  etdiyini  də 

araşdırmalıdır:  ÜDM-nin  faizində  büdcə  kəsiri;  dövlət  borclarının  ödənilməsi  ilə 

büdcə  gəlirlərinin  münasibəti;  keçən  ilki  dövr  ilə  müqayisədə  vergi  ödənişlərindəki 

artım tempi; istehsalçılarla əhalinin ödədiyi vergi arasındakı qarşılıqlı münasibət.  

"Büdcə  zərfı"nə  daxil  edilmiş  sənədlərin  araşdırılması  göstərir  ki,    son  illərdə 

nlduğu kimi,  2011-ci ildə də ümumi iqtisadi inkişafa müvafıq olaraq büdcə 

gəlirlərinin artımımn baş verəcəyi proqnozlaşdırılır.  

Belə  ki,    201  1-cu  ildə  2014-ci  illə  müqayisədə  dövlət  büdcəsinin  gəlirləri  və 

xərcləri  təqribən  7  clol'ə  artmışdır.  Bu,    hökumətə  qarşısında  duran  bir  sıra  sosial-

iqtisadi tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün wruri şərait yaratmışdır.2011-ci il dövlət 

büdcəsinin gəlirləri 11403 mln.  manat, Kərcləri isə 11765 mln.  manat təşkil edir.  

Dövlət büdcəsinin kəsiri 362 mln. manat məbləğində müəyyən edilmişdir ki,  bunun 

da  ümumi  daxili  məhsula  nisbəti  0,  8%  təşkil  edir.    Qeyd  etmək  lazımdır  ki,    son 

illərdə  dövlət  büdcəsinin  kəsiri  Avropa  Birliyi  ölkələri  üçün  müəyyən  olunmuş  3-, 

faizlik normadan yüksək olmamışdır.  Iləmçinin 2011-ci ildə büdcə kəsirinin. əvvəlki 

illərdən  fərqli  olaraq  nflyasiya  varatmayan  mənbələr  hesabına  maliyyələşdirilməsi 

nəzərdə tutulmuşdur. Bu mənbələrə özəlləşdirmədən,  daxili və xarici borclanmadan 

daxilolmalar və 2011-ci il 1 yanvar tarixinə dövlət büdcəsinin vahid xəzinə hesabınm 

---

44 

 

qalığı aiddir.  

Dövlət büdcəsinin qısa şərhini tamamlayaraq,  onu qeyd etməyi vacib sayırıq ki,  

Azərbaycan  Cənubi  Qafqazda  ən  güclü  iqtisadiyyata  malik  ölkədir  və  o,    sözün  əsl 

mənasmda  regionun  iqtisadi  güc  mərkəzinə  çevrilmişdir.  Rəqəmlərlə  ifadə  cdilsə,  

2011-ci ildə dövlət büdcəmizin həcmi,  digər iki qonşu dövlətin birlikdə büdcəsindən 

dəfələrlə  çoxdur.    Ölkəmizin  2011  -ci  ildə  büdcə  gəlirləri  və  xərcləri  Ermənistanm 

müvafıq göstəricilərindən 6, 3 dəfə və 5, 7 dəfə çoxdur.  Yalnız onu demək kifayətdir 

ki,    2011-ci  ildə  Azərbaycamn  ümumilikdə  hərbi  xərcləri  Ermənistanm  bütövlükdə 

büdcəsindən xeyli yüksəkdir.  

nflyasiya.  qtisadi  artım  üçün  ilk  növbədə  makroiqtisadi  sabitliyin  (aşağı 

nflyasiya  səviyyəsinin,    milli  valyutanm  proqnozlaşdırıla  bilən  məzənnəsinin,  

ümumi  maliyyə  sabitliyinin  və  s.  )  təmin  olunması  zəruridir.  Son  illərdə  həyata 

keçirilən  tədbirlər  ölkəmizdə  makroiqtisadi sabitliyin dayanıqlığmı  artırmışdır.  Eyni 

zamanda  qeyd  etməyi  zəruri  hesab  edirik  ki,    bir  sıra  qonşu  ölkələrdə  böhran 

şə

raitində  iqtisadi  siyasətdə  bu  baxımdan  fərqli  yanaşmalarm  tətbiqi  (Rusiya,  

Qazaxıstan,    Ukrayna,    Ermənistan  və  s.  )  çox  acmacaqlı  nəticələrə  gətirmişdir. 

Prezident  lham  Əliyev  Nazirlər  Kabinetinin  2014-cu  ilin  sosial-iqtisadi  inkişafınm 

yekunlarma  həsr  olunmuş  iclasmdakı  yekun  nitqində  qeyd  etdiyi  kimi,    həm  böyük 

valyuta  ehtiyatlarımız,    həm  güclü  bank  sektorumuz  və  istehlak  qiymətlərinə  güclü 

nəzarət bütün bunları (makroiqtisadi sabitliyi) təmin edəcəkdir.  

2015-cu  ildə  ölkədə  llik  nflyasiya  7.  9%,    orta  illik  nflyasiya  isə  5.  7%  təşkil 

etmişdir. May-iyul aylarında müşahidə edilmiş mövsümi aylıq deflyasiya artıq avqust 

aymdan etibarən qiymət artımı ilə əvəz olunmuşdur.  Orta illik  nflyasiyanın 3. 9% 

faiz  bəndi  ərzaq  məhsullanmn,    0.  6%  bəndi  qeyri-ərzaq  mallanmn  və  1.  2%  bəndi 

xidmətlərin  bahalaşması  ilə  əlaqədar  olmuşdur.    Ərzaq  malları  üzrə  orta  illik 

nflyasiya 7. 3%,  12 äylıq (dekabr/dekabr)  nflyasiya isə 12. 7% olmuşdur.  

Fond  bazarı.  Belə  ki,    maliyyə  investorlarının  fəaliyyəti,    adətən  fond 

bazarlarmda  səhmlərin  dəyərinə  görə  müəyyənləşdirilir.    Fond  bazarımn  həcmi 

bilavasitə olaraq maliyyə aktivbrinin dəyərinə təsir göstərir.  Bazar vəziyyətini təhlil 

etdikdə,  fond indeksləri barədə olan məlumatlardan istifadə etmək olar.  

---

45 

 

Azərbaycanda BFB- də səhmlərlə ilk əqdlər 2014-ci ildə keçirilmişdir. 2014 - ci 

ildən  başlayaraq  səhm  bazarmda  2015-ci  il  istisna  olmaqla  təbii  artım  tendensiyası 

müşahidə olunmuşdur. 2014 - 2014-ci illərdə səhm emissiyasınm əksər hissəsi qeyri-

bank  sektoruna  aid  olan  emitentlərin  payına  düşmüşdür.    Son  dörd  ildə  isə  səhm 

bazarmda  əsas  emitentlər  bank  sektorunun  təmsilçiləri  olmuşlar.  Bunun  əsas  səbəbi 

bankların  nizamnamə  kapitallarının  artırılmasma  olan  tələbdən,    eləcə  də  banklarm 

özündə  bu  istəyin  olmasından  irəli  gəlir.  Həmin  dövrdə  səhmlərin  ilkin  bazarında 

bank sektoru ilə yanaşı digər şirkətlərin də emissiyaları qeydə almmışdır ki, Onların 

da strukturunda əsas üstünlüyü sığorta şirkətləri təşkil etmişdır.  

2011 ildə səhm bazarımn ümumi həcmi 80. 6 milyon manat olmuşdur ki,  bunun 

da  74%-i  ilkin  bazarm,    26%-i  isə  təkrar  bazarın  payma  düşmüşdür.    Səhm 

buraxılışmm  92.  6  faizi  maliyyə  sahəsində  fəaliyyət  göstərən  şirkətlər  tərəfindən,  

xüsusilə də bank və sığorta şirkətləri tərəfindən həyata keçirilmişdir. 2011 ilin 6 ayı 

ə

rzində  səhmlərin  ilkin  bazarınm  nisbətən  azalmasma  baxmayaraq  səhmlərin  ləkrar 

bazarmda  canlanma  müşahidə  olunmuş  və  səhmlərin  mütəşəkkil  bazardakı  təkrar 

ticarəti  32.  5%  artım  nümayiş  etdirmişdir.  2014-cu  ildə  birjada  yerləşdirilmiş 

səhmlərin həcmi  197  mln.  manat təşkil  etmişdir. 2013-ci  ildə bu  göstərici 174  mln. 

manata bərabər olmuşdur. 2014-cu ildə birja bazarmda 22 yeni emissiya olmaqla 24 

emitentin  səhmləri  yerləşdirilmişdir.  2013-ci  ildə  isə  26  yeni  emissiya  qeydə 

alınmışdır.  2014-cu  ildə  səhmlərin  ilkin  bazarmın  birjanm  ümumi  dövriyyəsində 

çəkisi  əvvəlki  illə  müqayisədə 4,  1  faiz  bəndi  artaraq  5, 9  %-  ə  çatmışdır. 2014-cu 

ildə səhmlərin təkrar bazarının həcmi 42 mln.  manat təşkıl etmişdir,  bu da 2013-ci 

ilin  eyni  göstəricisini  2,  3  üstələyir.    Təkrar  bazarda  dövriyyədə  olm'uş  səhmlərin 

məcmu  sayı  23  mln.  odəddən  çox  olmuşdur.Səhmlərin  təkrar  bazarının  canlanması 

məhz 2014-cu ildə birjanm ticarət sisteminin təkmilləşdirilməsi və Qiymətli Kağızlar 

üzrə  Dövlət  Komitəsi  tərəfindən  həyata  keçirilmiş  sağlamlaşdırıcı  tədbirlərin 

nəticəsində  mümkün  olmuşdur.Azərbaycanda  qiymətli  kağızlar  bazarının  68,  3%  -i 

dövlət  qiymətli  kağızlar-  (  Mərkəzi  Banlcm  qısamüddətli  notları  və  Maliyyə 

Nazirliyinin  istiqrazları  daxildir)  bazarının  (bunun  da  70%  -  qısamüddətli  notların),  

31. 7 %- i isə korporativ qiymətli kağızlar bazarının payına düşür.  

---