Microsoft Word adigozaliv abdulrahman docx

86 
 
% - ə qədər artıma məruz qalmışdır (415 milyon manatdan 570 milyon manata 
kimi). Lakin A bankının ən yaxşı nəticələrə nail olduğunu hesab etmək olmaz. 
Çünki 2012 - ci ildə artım gəlirin spekulyativ mənbələri sayəsində əsas etibarilə 
təmin  olunmuşdur.  A  bankı  faiz  marjasının  6  -  11%  -  i  qədər  böyük  "yükə" 
malik  olur.  B  bankında  faizsiz  gəlir  ilə  məsrəflər  arasındakı  mənfi 
parçalanmanın nisbi həcmi daha az olmuş (1 - 4 % faiz marjası), 2015 - ci ildə 
isə "yük" ləğv olunmuşdur. 
Kommersiya  bankının  gəlir  və  məsrəflərinin  qiymətləndirilməsinin  əsas 
üsulları  kimi  qeyd  etdiyimiz  kimi,  gəlir  və  məsrəflərin  nisbi  səviyyəsini 
xarakterizə edən maliyyə əmsallarının hesablanmasını da daxil etməklə struktur 
təhlil,  gəlir  və  məsrəflərin  dinamikliyinin  təhlili  təşkil  edir.  Üsulların  vəhdəti 
bankın  gəlir  və  məsrəflərinin  kəmiyyət  və  keyfiyyət  baxımından  qiymət 
verməyə icazə verir. 
Bank  gəlirlərinin  struktur  təhlilinin  məqsədi  isə  gəlir  mənbələrinin 
sabitliyinin  qiymətləndirilməsi  və  gələcəkdə  qorunması  üçün  onların  əsas 
növlərinin aşkar olunmasından ibarət olur. Təhlil ötən illər ərzində əldə olunan 
faktiki  məlumatların  əsasında  aparılır.  Xarici  ölkələrin  təcrübəsində  minimum 
üç il uzun müddət kimi qəbul olunur. 
Birinci  qrupa  təbiətcə  sabit  olan  bank    xidmətlərinə  görə  komissiya 
şə
klində çıxış edən  fazili və ya  faizsiz gəlir, yəni əməliyyat gəlirləri aid olur. 
kinci qrupa bazarda həyata keçirilən əməliyyatlardan əldə olunan gəlirlər, yəni 
möhtəkir  gəlirlər, 
eləcə  də  aktivlərin  yenidən  qiymətləndirilməsindən  əldə 

---

87 
 
olunan  gəlirlər  və  birdəfəlik  xarakterli  nəzərdə  tutulmayan  gəlirlər  aid  olur. 
Digər  birdəfəlik  gəlirlər  qeyri  -  sabit  olur.  Bankın  ümumi  gəlirlərinin  artım 
tempinin  və  məbləğinin,  vəsaitlərin  daxil  olmasının  bu  ikinci  qrupu  tərəfindən 
təyin olunması arzuolunmazdır. 
Bank məsrəflərinin struktur təhlili onların növlərinin, artım templərinin və 
amillərinin aşkar olunması üçün həyata keçirilir. 
Srtuktur  təhlilin  ümumi  nəticələrinə  əsasən  bankın  gəlir  və  məsrəflərinin 
ə
sas növlərinin daha dərin tədqiqatı həyata keçirilir. Məsələn, faizli gəlirin təhlili 
zamanı  onun  mənbələr  baxımından  strukturu  (daxili  kreditlər,  banklararası 
kreditlər, qiymətli kağızlar, lizinq və digər əməliyyatlar), onun həcminə verilən 
kreditlərin və faiz dərəcələrinin təsiri, əməliyyatların ayrı - ayrı növləri üzrə faiz 
gəlirinin  nisbi  səviyyəsi,  faizli  marjanın  dinamikası  tədqiq  olunur.  Faiz 
marjasının enməsi ənənəsi bankın müflis olmasının göstəricisidir. 
Faizsiz  gəlirin  təhlili  kreditsiz  xidmətlərin  ayrı  -  ayrı  növləri  baxımından 
onun  strukturunun,  bu  xidmətlər  bazarında  bankın  mövqelərinin  qorunması  və 
möhkəmləndirilməsi  ehtimalının,  xidmətlərin  qiyməti  ilə  maya  dəyərinin 
qarşılıqlı  nisbətinin,  faizsiz  gəlirin  elementlərinin  həcminin  dəyişilməsi 
səbəblərinin öyrənilməsi kimi elementlərdən ibarət olur. 
Xərclərin  ərtaflı  təhlili  zamanı  faizli  və  faizsiz  məsrəflərinin  qarşılıqlı 
nisbətinə,  bankın  iş  təminatının  məsrəfləri  ilə  əlaqədar  məsrəflərin  payına,  o 
cümlədən  də  inzibati  -  təsərrüfat  məsrəflərinin,  riklərin  ödənilməsi  ilə  bağlı 

---

88 
 
məsrəflərin  payına,  həmçininməsrəflərin  ayrı  -  ayrı  növlərinin  həcminin 
dəyişilməsi səbəblərinə xüsusi diqqət yetirilir. 
Gəlir  və  xərclərin  struktur  təhlili  üsullarından  biri  də  -  onların  nisbi 
həcmlərinin  dinamikasının  qiymətləndirilməsindən ibarətdir.
 Məsələn,gəlirlərin 
və məsrəflərin, faizli gəlirlərin, faizli məsrəflərin, faizli marjanın, fazisiz gəlirin 
və  məsrəfin  ümumi  həcminin  balansının  nəticəsinə  faizlər  ilə  nisbətləri  bu  cür 
göstərici kimi çıxış edir. 
Bankın  məsrəfləri  və  gəlirlərinin  səviyyələrinin  qiymətləndirilməsi  üçün 
npvbəti maliyyə əmsalları istifadə oluna bilər (cədvəl 3.2) 
Maliyyə əmsallarının hesablanması.         (Cədvəl 3.2) 
Ə
msalın 
№
№
№
№ 
   
Surət 
Məxrəc 
Dünya 
bankının 
mütəxəssisləri 
tərəfindən 
tövsiyyə olunan 
normativ 
səviyyə, % 
 
 
 
 
1 
 
 
 
 
Dövr ərzində 
faiz gəliri 
Gəlir gətirən 
aktivlərin orta 
qalığı (kreditlər, 
vəsaitlərin 
qiymətli 
kağızlara, digər 
müəssisələrə 
qoyuluşu, 
faktorinq, 
lizinq) 
 
Siniflər (dərəcə) 
I - 4,6 % 
II - 3,4 % 
III - 4,0 % 
IV - 3,7 % 
V - 3,4 % 
VI - 3,2 % 
 
 
2 
Dövr ərzində 
faizsiz gəlir 
Aktivlərin orta 
qalığı 
Hər bir bank 
tərəfindən təyin 
olunur 
 
3 
Dövr ərzində 
faizsiz gəlir 
Aktivlərin orta 
qalığı 
Hər bir bank 
tərəfindən təyin 
olunur 
 
 
 
 

---