Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mövzunun öyr
4 O, məhsulların və xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə çəkilən əlavə xərcləri təcəssüm etdirir. Bəzi sahələrdə maya dəyərinin səviyyəsi məhsuldarlıq- dan, kompleks faydalı əşyaların götürülməsinin toplanmasından, əsas texnoloji aqreqatlrın istifadəsinin texniki əmsallarından asılıdır. Beləliklə, istehsalın idarə olunması və təşkilinin keyfiyyətini müəyyənləşdirən əsas səbəbləri və amilləri hərtərəfli xarakterizə edən əvəzolunmaz ümumiləşdirici göstəricidir. Kalkulyasiya hesablamalarında tətbiq olunan maya dəyərinin növləri (Direkt- kostinq və standart-kostinq) kalkulyasiya uçotunun təşkilinə və metodikasına təsir göstərir. Xərclərin həcmindən asılı olaraq maya dəyəri aşağıdakılara bölünür: texnoloji maya dəyəri və tam maya dəyəri. Texnoloji maya dəyəri istehsalın ilk sahələrindəki müstəqil istehsalat xərclərindən ibarətdir. darəetmə kalkulyasiya uçotunda ixtisar olunmuş istehsal maya dəyəri haqda informasiyalar ümumiləşdirilir, istehsal maya dəyəri və tam maya dəyəri hesablama yolu ilə formalaşdırılır. darəetmə uçotunda orta normalar üzrə təklif olunan məhsul həcminə düşəsi istehsal xərcləri hesablanır; normativ maya dəyəri məhsulların, iş və xidmətlərin vahidinə düşən cari normalar üzrə xərclər, faktiki maya dəyəri-müəyyən hesabat dövrünə görə istehsal xərcləri haqqında kalkulyasiya uçotunun məlumatları üzrə. Lahiyə maya dəyərini ayrıca əks etdirmək lazımdır. Belə maya dəyəri məhsul istehsalı lahiələşdirilən zaman biznes-planlarda, güman olunan məhsul istehsalı və ya proseslərin səmərəliliyinə qiymət vermək üçün smeta-maliyyə hesablamalarda müəyyənləşdirilir. Layihə maya dəyərinin idarəetmə uçotunda tətbiqi imkanları məhduddur. Bu baxımdan və yuxarıda qeyd olunanlardan aydın olur ki, magistr dissertasiya işinin mövzusu kifayət qədər aktualdır. Mövzunun öyrənilmə səviyyəsi. stehsal xərclərinin uçotu respublikada və onun hüdudlarından kənarda dərc oluan ədəbiyyatlarda kifayət qədər geniş şərh edilən və keçmiş sosialist təsərrüfat sistemi baxımından öyrənilmiş problemdir. Bu da təbiidir, çünki, maya dəyəri məhsula qiymət qoyulmasında, maliyyə nəticələrinin müəyyən edilməsində həlledici rola malikdir.
5 Maya dəyəri elə bir sintetik göstəricidir ki, onda ayrı-ayrı fiziki və hüquqi şəxslərin, habelə dövlətin maraqları kəsişir. Ba da təsadüfi deyildir ki, maya dəyərinə daxil edilən xərclərin tərkibi hökümət tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qaydada uçot və hesabatda əks etdirir. Bazar iqtisadiyyatına keçid, müştərə müəssisələrin yaradılması, xarici investisiyaların respublikaya cəlb olunması istehsal xərclərinin uçotu məsələsində kifayət qədər yeni məzmun və yeni mahiyyət gətirir. Tədqiq edilən problemin bəzi məsələləri Azərbaycanda bir sıra iqtisadı alimlərin (məs., A.Səlimov, F.Quliyev, S.Səbzəliyev, V.Quliyev, Q.Abbasov, S.Yaqubov, Ə.Daşdəmirov, H.Hacıyev və s.) əsərlərində araşdırılmışdır. Aici ölkə alimlərindən həmin məsələ ilə V.Bezrukix, .Basmanov, N.Kondrakov, .Lamıkin, A.Şeremet, S.Polyakova və b. məşğul olmuşlar. Deyilənlərə baxmayaraq, istehsal xərclərinin uçotunda və məhsulların maya dəyərinin kalkulyasiya edilməsində, onların metodlarında əsaslı bir dəyişiklik, yenilik hələ ki çox azdır. Mövcud qaydalar real bazar münasibətlərinin tələblərinə cavab vermir və beynəlxalq standartlara uyğun deyildir. Ona görə də, bu sahədə elmi-tədqiqat işlərinin aparılması vacib və zəruridir. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Magistr dissertasiya işinin başlıca məqsədi stehsal xərclərinin uçotunun aparılmasının mövcud qaydalarını öyrənmək və tənqidi araşdırmalar əsasında onların daha da təkmilləşdirilməsi, beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətlərini şərh etməkdir. Bu məqsədə uyğun olaraq dissertasiya işində aşağıdakı vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur: -
müvafiq maddələr üzrə faktik istehsal xərclərinin öz vaxtında və düzgün əks etdirilməsi yollarını göstərmək; -
zəruri sayılan informasiyaları sadalamaq; -
məhsulun maya dəyərinin səviyyəsinə təsir edən amilləri aşkara çıxarmaq və konkretləşdirmək; -
nəticələrini müəyyənləşdirməyin konkret yollarını aşkara çıxarmaq; 6 -
istehal xərclərinin və məhsulun maya dəyərinin iqtisadi məzmununu açıq- lamaq, xərclərin tərkibini dəqiqləşdirmək, onların təsnifatının mövcud vəziyyətini öyrənmək, təkmilləşdirilməsi barədə təkliflər vermək; -
istehsala sərf edilən müstəqim və qeyri-müstəqim, sabit və dəyişən xərc- lərin uçotun, həmçinin məhsulun maya dəyərinə daxil edilməsi üsulunu öyrənmək və onların təkmilləşdirilməsi barədə tövsiyyələr vermək; -
xərclərin uçotunun “direkt-kostinq” və “standart-kost” sistemlərinə keçiril- məsinin və həmin sistemlərin Azərbaycanda tətbiq edilməsi imkanlarını nəzərdən keçirmək;
xərclərin beynəlxalq praktikada qəbul edilmiş qaydada təsnifatını araşdırmaq və təsnifata münasibət bildirmək və i.a.
“Azərbaycan Respublikasının müəssisələri haqqında Qanun” (1994-cü il), “Mühasibat uçotu haqqında Qanun” (2004-cü il), Milli Mühasibat Ucotu Standartları və digər normativ-hüquqi sənədlərin müddəaları təşkil edir. Magistr disertasiyası yazılan zaman iqtisadi nəzəriyyə, mühasibat uçotu, audit, statistika, iqtisadi təhlil üzrə mövcud ədəbiyyatdan, monoqrafiyalardan, bir sıra tanınmış xarici ölkə alimlərinin, Azərbaycanın bir sıra iqtisadçı-mühasiblərinin əsərlərindən istifadə edilmişdir. Tədqiqat işinin elmi yeniliyi. Tədqiqat işinin gedişində istehsal xərclərinin uçotu metodologiyasında bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olmayan bir sıra cəhətlər aşkar edilmiş və onların aradan qaldırılmasına dair elmi-mmetodoloji xarakterli bir sıra təkliflər irəli sürülmüşdür. Belə ki, işdə bazar iqtisadiyytı şəraitində mühasibat uçotunun beynəlxalq standartlarının tələblərinə uyğun gələn xərc ünsürləri üzrə yeni nomenklatura tövsiyyə olunmuş, məhsulun maya dəyərinə daxil edilən xərclərin ayrıca hesabda, uçota alınması və xərclərin uçotunun həmin hesabda aparılması qaydaları üzrə təkliflər verilmişdir. Tədqiqat işnin praktik əhəmiyyəti. Magistr dissertasiyasında irəli sürülən təkliflərin və tövsiyyələrin praktik əhəmiyyəti onunla izah olunur ki, həmin təklif Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|