Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- REFERAT Mövzunun aktuallı
- Mövzunun öyr
- Summary "Ability introduction " direct costing " and " standard-costing " systems in accounting costs"
79 4. Dissertasiya işinin III fəslində 3.3. şəkildə xərc ünsürlərinin məhsulların maya dəyərinə çevrilməsi sistemi təsvir olunmuşdur: belə ki, giriş sistemində - istehsalat ehtiyatları, ünsürlər formasında informasiya şəklində əks olunan maya dəyəri göstərilir. Çıxışda istənilən nəticəni əldə etmək resurslar axınını sistemin girişində idarə etmək zəruridir. Bu idarəetmə nəzəriyyəsinin elementar qaydasıdır. Belə ki, arxası avtomobilin hərəkət istiqamətinin əksinə oturmaqla onu idarə etmək qeyri-mümkündür. Buna görə də, istehsal xərclərinin planlaşdırılmasını və nəzarəti onların baş verdiyi yerlərdə – məsuliyyət mərkəzlərində təşkil etmək məqsədəuyğundur. Gələcəkdə biz, həmin prinsiplərə istinad edəcəyik. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, xərclərin idarəetmə uçotunu qarşılıqlı əlaqədə olan üç müstəqil rakursda aparmaq təklif olunur: ünsürlər üzrə; baş verdiyi yerlər üzrə; maya dəyəri maddələri üzrə və kalkulyasiya obyektləri üzrə; 5. Smeta normativləri əsasında məsuliyyət müəssisədə skçilmiş və tşkilati cəhətdən rəsmiyyətə salınan məsuliyyət mərkəzləri üzrə seçilir. Kənarlaşmaların təhlili və nəzarət üçün xərclərdən istifadə olunması müəyyən praktik əhəmiyyət kəsb edir. stisnasız olaraq bütün kommersiya müəssisələrində hər hansı bir şəxsin elə bir vaxtı və imkanı yoxdur ki, maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti haqda bütün operativ informasiyalar əldə etsin və konkret qərarlar çıxara bilsin. Təsərrüfata rəhbərlik və operativ idarəetmə sferasında səlahiyyət və məsuliyyət menecmentin imkanlarını genişləndirmək və səmərəliliyini yüksəltmək üçün müxtəlif səviyyəli idarə heyəti arasında bölüşdürülməlidir. Bu zaman rəhbərlik razılaşdırılmış şəkildə işləməlidir və son yekunda müəssisənin nəinki lokal, həm də ümumi məqsədlərinə nail olunmalıdır; 6. Beynəlxalq standartlara görə idarəetmə analitik uçotunun hesablar planı xərclərin məsuliyyət mərkəzləri üzrə qruplaşdırılması məqsədəuyğundur. Belə hesablar planı xərclərin planlaşdırılması və məsuliyyət mərkəzləri üzrə bölüşdürülməsi prosesində çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nəticədə faktik
80 xərcləri yol verilən xərclərlə üzləşdirməklə məsul idarəedici öz bölməsinin işini planlaşdıra və ona nəzarəti həyata keçirə bilər; 7. Normativ xərclərin planlaşdırılmasını, onların uçotunu və nəzarəti müstəqim material xərclərinə və müsəqim əmək ödənişi xərclərinə nəzarət edən istehsalat mərkəzləri üzrə təşkil etmək məqsədəuyğundur. Smeta planlaşdırılması, hətta yığcam metoddan istifadə olunduqa elə arzu olunan nəticələrə gətirib çıxarmır və hər şeydən əvvəl bu qəbildən olan xərclərə nəzarət üzrə məqsədli vəzifələrin həllini də təmin etmir; 8. Olduqca çox sayda müxtəlif materialların əldə olunduğu şəraitdə və qiymətlər tərəddüd etdikdə satınalma qiymətlərini daha dəqiq təhlil eğmək məqsədəuyğundur (məs., mal qrupları üzrə, materialların müxtəlif növləri üzrə, konkret satınalma üzrə və s.). ş bundadır ki, ən aşağı qiymət ən yaxşı qiymət sayıla bilməz. Bazar rəqabəti ilə yanaşı, aşağıdakı amilləri də hökmən nəzərə almaq lazımdır: materialların keyfiyyəti, malsatanların təqdim etdiyi texniki şərtlər, malggöndərilməsi qrafikinə əməl olunması və i.a.
81 Ə
1. “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 24 mart 2004-cü il; 2. “Audit xidməti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 16 sentyabr 1994-cü il; 3. «Бухгалтерский учет» (под ред. П.С.Безруких, М., 2004; 4. «Бухгалтерский учет» (под ред. И.Е.Тишкова, М., 2001); 5. Власова В.М. «Уче рторговых операций» М., 1995; 6. Глушков И.У. «Бухгалтерский учет на современном предприятии» М., 1994; 7.
8. Гоголов А.К. «Бухгалтерский учет на компютере» М., 1997; 9. Данилевский Й.А. «Практика аудит» М., 1994; 10. Дантсова Л.В. «Анализ бухгалтерской отчетности» М., 1998; 11. Ивашкин В.Н. «Бухгалтерский учет на торговле» М., 1997; 12. Камышанов П.И. «Знакомтесь: аудит» М., 1994; 13. «Как составлять статистичекую отчетность в 1998 г. М., 1998; 14. Корсалин В.В. «Финансовый учет и отчетность в соответствии со стандартами ГААП» 2003; 15.
Луговой В.А. «Учет производственных затрат» М., 1998; 16.
Малкова Т.Н. «Древняя бухгалтерия: какой она была?» М., 1995; 17.
Кондраков Н.П. «Бухгалтерский учет» 2008; 18.
Пачоли Л. «Трактат о счетах и записях» М., 1998; 19.
Рахман В., Шеремет А. «Бухгалтерский учет в рыночной экономике» М., 1996; 20. Соколов «Бухгалтерский учет от истоков до наших дней» М., 1996; 21. Примеры бухгалтерский проводок М., 1996; 22. Соловева О.В. «Зарубежные стандарты учета и отчетности» М., 1998; 82 23.
Шеремет А.Д. , Сайфулин Р.С. «Финансы предприятий» М., 1997; 24.
В.А.Ерофеева и др. «Аудит» М., Высшее образование, 2007; 25.
В.Ф.Палий «Международные стандарты учета и финансовой отчетности» М., ИНФРА – М, 2007; 26. «Финансовый учет» под ред. проф. В.Г.Гетьмана, М., 2006; 27. Ольга Николаева, Татьяна Шишкова «Управленческий учет» М., 2005; 28. «Бухгалтерский учет» под ред. Я.В.Соколова, М., 2007; 29. Н.П.Кондраков «Бухгалтерский учет», М., ИНФРА – М., 2006; 30. «Комплексный экономический анализ хозйственной деятельности» под ред. А.И.Алексеева М., Кнорус, 2007; 31.
Нидлз В., Андерсон Х., Колдуелл Д. «Принципы бухгалтерсткого учета» М., 1993; 32. Q.Rzayev “Mühasibat uçotu və audit” Bakı – 2006; 33. Q.Abbasov, S.Səbzəliyev “Mühasibat (maliyyə) uçotu” B., 2003; 34. S.Səbzəliyev “Mühasibat (maliyyə) hesabatı” B., 2003. 35. Q.Abbasov, S.Səbzəliyev və b. “Mühasibat (maliyyə) uçotu” B., 2003; 36. Ə.Sadiqov və b. “Mühasibat ucotu”, B., 2012; 37. S.Səbzəliyev, V.Quliyev, “ darəetmə ucotu”, B., 2014; 38. Q.Abbasov, “Sıfırdan başlanan mühasibat ucotu”, B., 2013; 39. A.Kərimov, “Mühasibat ucotu, vergilər”, B., 2014. 711 “Kommersiya xərcləri”.
83 REFERAT Mövzunun aktuallığı. atehsal olunan məhsulların maya dəyəri müəssisələrin, onların filiallarının, iri bölmələrinin, seqmentlərinin, habelə onların istiqamət- lərinin fəaliyyətlərinin mühüm xarakterik xüsusiyyətidir. Maya dəyəri məhsul istehsalına, iş və xidmətlərə material resurslarından və pul vəsaitlərindən ibarət xərcləri əks etdirir. Məhsulların maya dəyərinin başlıca məqsədi ondan ibarətdir ki, istehsal xərcləri hansı ölçüdə məhsulların, iş və xidmətlərin qiymətinə daxil edilir. Maya dəyəri özündə dövriyyə vəsaitləri (dövriyyə kapitalı) və əsas kapitalın dəyərindən amortizasiya ayırmaları hesabına formalaşan birdəfəlik xərcləri birləşdirir. O, sərf olunan dövriyyə kapitalını tamamlamaq və əsas kapialı tədricən bərpa etmək üçün lazım gələn vəsaitləri təmin edir. Maya dəyərinin səviyyəsinə bazar amilləri – qiymətlər və tariflər təsir göstə- rir. Bir çox hallarda o, istehsal prosesinin təşkilindən asılıdır. Onun aşağı düşməsi geniş həcmdə istehsaldaxili amillərlə əlaqədardır və istehsalın səmərəlilini yüksəltmək üçün ehtiyatların axtarılması üzrə idarə heyətinin gücünü əks etdirir. Kalkulyasiya hesablamalarında tətbiq olunan maya dəyərinin növləri (Direkt- kostinq və standart-kostinq) kalkulyasiya uçotunun təşkilinə və metodikasına təsir göstərir. Xərclərin həcmindən asılı olaraq maya dəyəri aşağıdakılara bölünür: texnoloji maya dəyəri və tam maya dəyəri. Texnoloji maya dəyəri istehsalın ilk sahələrindəki müstəqil istehsalat xərclərindən ibarətdir. darəetmə kalkulyasiya uçotunda ixtisar olunmuş istehsal maya dəyəri haqda informasiyalar ümumiləşdirilir, istehsal maya dəyəri və tam maya dəyəri hesablama yolu ilə formalaşdırılır. Lahiyə maya dəyərini ayrıca əks etdirmək lazımdır. Belə maya dəyəri məhsul istehsalı lahiələşdirilən zaman biznes-planlarda, güman olunan məhsul istehsalı və ya proseslərin səmərəliliyinə qiymət vermək üçün smeta-maliyyə hesablamalarda müəyyənləşdirilir. Layihə maya dəyərinin idarəetmə uçotunda tətbiqi imkanları məhduddur.
84 Bu baxımdan və yuxarıda qeyd olunanlardan aydın olur ki, magistr dissertasiya işinin mövzusu kifayət qədər aktualdır.
onun hüdudlarından kənarda dərc oluan ədəbiyyatlarda kifayət qədər geniş şərh edilən və keçmiş sosialist təsərrüfat sistemi baxımından öyrənilmiş problemdir. Bu da təbiidir, çünki, maya dəyəri məhsula qiymət qoyulmasında, maliyyə nəticələrinin müəyyən edilməsində həlledici rola malikdir. Maya dəyəri elə bir sintetik göstəricidir ki, onda ayrı-ayrı fiziki və hüquqi şəxslərin, habelə dövlətin maraqları kəsişir. Ba da təsadüfi deyildir ki, maya dəyərinə daxil edilən xərclərin tərkibi hökümət tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qaydada uçot və hesabatda əks etdirir. Bazar iqtisadiyyatına keçid, müştərə müəssisələrin yaradılması, xarici investisiyaların respublikaya cəlb olunması istehsal xərclərinin uçotu məsələsində kifayət qədər yeni məzmun və yeni mahiyyət gətirir. Tədqiq edilən problemin bəzi məsələləri Azərbaycanda bir sıra iqtisadı alimlərin (məs., A.Səlimov, F.Quliyev, S.Səbzəliyev, V.Quliyev, Q.Abbasov, S.Yaqubov, Ə.Daşdəmirov, H.Hacıyev və s.) əsərlərində araşdırılmışdır. Aici ölkə alimlərindən həmin məsələ ilə V.Bezrukix, .Basmanov, N.Kondrakov, .Lamıkin, A.Şeremet, S.Polyakova və b. məşğul olmuşlar. Deyilənlərə baxmayaraq, istehsal xərclərinin uçotunda və məhsulların maya dəyərinin kalkulyasiya edilməsində, onların metodlarında əsaslı bir dəyişiklik, yenilik hələ ki çox azdır. Mövcud qaydalar real bazar münasibətlərinin tələblərinə cavab vermir və beynəlxalq standartlara uyğun deyildir. Ona görə də, bu sahədə elmi-tədqiqat işlərinin aparılması vacib və zəruridir. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Magistr dissertasiya işinin başlıca məqsədi stehsal xərclərinin uçotunun aparılmasının mövcud qaydalarını öyrənmək və tənqidi araşdırmalar əsasında onların daha da təkmilləşdirilməsi, beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətlərini şərh etməkdir. Bu məqsədə uyğun olaraq dissertasiya işində aşağıdakı vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur:
85 -
müvafiq maddələr üzrə faktik istehsal xərclərinin öz vaxtında və düzgün əks etdirilməsi yollarını göstərmək; -
zəruri sayılan informasiyaları sadalamaq; məhsulun maya dəyərinin səviyyəsinə təsir edən amilləri aşkara çıxarmaq və konkretləşdirmək.
“Azərbaycan Respublikasının müəssisələri haqqında Qanun” (1994-cü il), “Mühasibat uçotu haqqında Qanun” (2004-cü il), Milli Mühasibat Ucotu Standartları və digər normativ-hüquqi sənədlərin müddəaları təşkil edir. Magistr disertasiyası yazılan zaman iqtisadi nəzəriyyə, mühasibat uçotu, audit, statistika, iqtisadi təhlil üzrə mövcud ədəbiyyatdan, monoqrafiyalardan, bir sıra tanınmış xarici ölkə alimlərinin, Azərbaycanın bir sıra iqtisadçı-mühasiblərinin əsərlərindən istifadə edilmişdir. Tədqiqat işinin elmi yeniliyi. Tədqiqat işinin gedişində istehsal xərclərinin uçotu metodologiyasında bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olmayan bir sıra cəhətlər aşkar edilmiş və onların aradan qaldırılmasına dair elmi-mmetodoloji xarakterli bir sıra təkliflər irəli sürülmüşdür. Belə ki, işdə bazar iqtisadiyytı şəraitində mühasibat uçotunun beynəlxalq standartlarının tələblərinə uyğun gələn xərc ünsürləri üzrə yeni nomenklatura tövsiyyə olunmuş, məhsulun maya dəyərinə daxil edilən xərclərin ayrıca hesabda, uçota alınması və xərclərin uçotunun həmin hesabda aparılması qaydaları üzrə təkliflər verilmişdir. Tədqiqat işnin praktik əhəmiyyəti. Magistr dissertasiyasında irəli sürülən təkliflərin və tövsiyyələrin praktik əhəmiyyəti onunla izah olunur ki, həmin təklif və tövsiyyələrin demək olar ki, hamısını respublikanın müxtəlif müəssisələrində tətbiq etmək mümkündür. ş
ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. şin əsas mətni 81 kompüter səhifəsi həcmindədir. şdə mətndaxili 9 cədvəl, 9 şəkil verilmiş və 39 sayda ədəbiyyat siyahısı göstərilmişdir. 86 РЕЗЮМЕ
«ВОЗМОЖНОСТИ ВНЕДРЕНИЯ СИСТЕМЫ «ДИРЕКТ- КОСТИНГ
» И «СТАНДАРТ-КОСТИНГ» В УЧЕТЕ ЗАТРАТ» Магистерская диссертация посвящена комплексному исследованию учета затрат на производство, определены основные направления совершенствования учета в соответствии с международным стандартом учета и отчетности в условиях рыночных отношений. Обоснованы содержание, принципы и особенности совершенствования бухгалтерского учета и возможности внедрения системы «директ-костинг» и «стандарт-костинг» в учете затрат на производство. В конце работы дан ряд научно-обоснованных и практически внедряемых предложений, необходимых для совершенствования учета и экономического анализа затрат на производство.
"Ability introduction " direct costing " and " standard-costing " systems in accounting costs" Master's thesis is devoted to complex research of accounting of production, the basic directions of perfection of the account in accordance with international accounting and reporting standards in market conditions. Justified by the content, principles and features of improving accounting and the possibility of introducing the system "direct costing" and "standard-costing" in the account of production costs. At the end of the given range of evidence-based and practically implemented the proposals needed to improve accounting and economic analysis of production costs.
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|