Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
27 Göstərilən sistem üzrə hər bir vəzifə üzrə ayrılıqda qruplaşdırılır. Funksional uçot sistemi plan və faktik məumatları inteqrasiya etməyə imkan yaradır. stehsal məsrəflərinin strukturu uçotu variantında xərclər üç istiqamətdə qruplaşdırılır: 1. müstəqim; 2. ümumi dəyişən; 3. qısamüddətli və uzunmüddətlilərdən ibarət olan struktur xərcləri. Qısamüddətli xərclər dedikdə, istehsal potensialını çöz halında saxlamaq üçün çəkilən xərclər başa düşülür. 28 Şə
stehsalın amilləri üzrə xərclərin və gəlirlərin uçotunun sadələşdirilmiş sxemi
Şəkildən göründüyü kimi, xərclər hər bir istehsal amili və hər bir faza üzrə müvafiq surətdə qruplaşdırılır. Uzunmüddətli xərclər adətən cari (bir ilə) habelə perspektiv (ildən yuxarı) məqsədlərə nail olmaqla əlaqədar xərclərdən ibarətdir. Struktur xərclərinin qruplaşdırılmasının başlıca əlaməti idarəetmə qərarlarının məqsədi və onların qəbulu vaxtıdır. Uzunmüddətli xərclərin usotu hazır məhsulların satışından alınacaq mümkün gəlirlərlə müqayisəli şəkildə aparılır. Struktur uzunmüddətli xərclər məhsulların növləri arasında gözlənilən gəlirlərə mütənasib olaraq bölüşdürülür. Gölənilən gəlirlər isə kommersiya şöbəsi tərəfindən prloqnozlaşdırılır. Uçotun belə sistemi qəbul olunan hər bir idarəetmə qərarları üzrə nəticələri aşkara çıxarmağı yüngülləşdirir. stehsala daimi bölüşdürülən xərclərin uçotu variantı həmin xərclərin üç mərhələdə bölüşdürülməsini nəzərdə tutur: 1. müstəqim proporsional ərclərin maya dəyərinə daxil edilməsi; 2. ümumi xərclərin dəyişən hissəsinin maya dəyərinə Aid edilməsi; 3. ümumi daimi xərclərin məhsulların ndövləri üzrə bölüşdürülməsi. Resursların cəlb olunma mərhələsi Işci qüvvəsi əsas fondlar materiallar Material xərcləri Maşın və avadanlıqların saxlanılması və istismar xərcləri Gəlirlər Gəlirlər əmək ödənişinə xərclər Gəlirlər Təchizat prosesi stehsal prosesi
29 Bu sistemin fərqləndirici xüsusiyyəti daimi ümumi xərclərin məhsulların növləri üzrə bölüşdürülməsi üsullarının tətbiqindədir. Üsullardan birisi aşağıdakı əmsalların hesablanılmasını nəzərdə tutur: Ümumi əmsal = Ümumi daimi xərclər * 100
Ümumi dəyişən xərclər Material xərcləri üzrə əmsal = Daimi nəqliyyat-tədarük xərcləri və * 100 Materialların saxlanılması xərcləri Materiallar üzrə ümumi dəyişən xərclər Əsas istehsalatın daimi xərcləri üzrə əmsal = Əsas istehsalatın daimi xərcləri * 100 Emal üzrə ümumi dəyişən xərclər Daimi inzibati idarəetmə xərclərinin əmsalı = Daimi inzibati idarə xərcləri * 100
stehsalın ümumi dəyişən xərcləri Satış prosesi ilə əlaqədar daimi xərclər üzrə əmsal = Satış üzrə daimi xərclər * 100
stehsalın ümumi dəyişən xərcləri Digər üsul aşağıdakı əmsalların esablanmasını nəzərdə tutur: stehsal sexlərinin daimi xərclərinin əmsalı = Müəssisənin daimi xərcləri (idarəetmə * 100 və satış xərclərindən başqa) Brutto-mənfəət darəetmə və hazır məhsulların satışı üzrə daimi xərclərin əmsalı = Daimi inzibati + məhsul satışı ilə * 100 idarə xərcləri ilə əlaqədar daimi xərclər Brutto-mənfəət – müəssisənin daimi xərcləri (idarəetmə və satış ürə xərclərdən başqa) Uçot resursların cəmlənməsi, onlardan istifadə dərəcəsi, istehsalın həcminin dəyişilməsi, məhsulların çeşidi, avadanlıqların hazırlanması və istismarı və digər məhsuldar amillər üzrə bu və ya digər idarəetmə qərarlarının tətbiqi ilə əlaqədar zəruri xərclər haqda informasiyalar verir. Bu sistem xərclərin bölüşdürülməsinin ardıcıllığını xarakterizə edir. Nəticədə hər bir məmulatdan gözlənilən mənfəətin kəmiyyətini tənzimləməyə imkan verir. Qismən xərclərin uçotu bazasında aşağıdakılar hazırlanmışdır: daimi xərclərin ödənilməsi uçotu; xərclərin çoxpilləli uçotu, predel standart xərclərin ödənilməsinin uçotu. 30 stehsal məsrəflərinin çoxpilləli uçotu variantı zamanı hər bir pilə üzrə çəkilən xərcləri ödəmək üçün əlavələr (marjlar) cəmlənir. Sistemdən konkret növ məhsulların istehsalının ödənilməsinə qiymət vermək üçün istifadə olunur. Eyni zamanda, həmin sistem vasitəsilə müəssisənin müxtəlif bölmələrinin rentabelliyi müəyyənləşdirilir və buraxılış qiymətləri üçün aşağı hədd tapılır. Sistemin əsasını isə məsrəflərin nəzarət olunan və nəzarət olunmayan xərclərə bölünməsi təşkil edir. Çoxpilləli uçot sisteminin prosedurası aşağıdakı şəkildə verilmişdir (şəkil 1.2.): Cədvəl 1.2. stehsal xərclərinin uçotunun çoxpilləli sisteminin proseduraları
stehsala çəkilən daimi xərclərin ödənilməsinin uçotu variantının əsas mahiyyəti dəiyşən xərclərin uçotunu tam xərclərin uçotu ilə birləşdirməkdir. Uçotun bu sistemi çoxpilləli uçotla bir sıra ümumi cəhətlərə malikdir. Başlıca xüsusiyyət tətbiq olunan uçot proseduralarındadır. Belə ki, əvvəlcə bazar qiymətləri maya dəyərilə müqayisə olunur, daha sonra istehsal prosesinin hər bir mərhələsi üzrə qiymətlərin xərcləri ödəməsi müəyənləşdirilir. Və yaxud məlum Məhsul satışından gəlir Dəyişən istehsal xərcləri Dəyişən satış xərcləri Marjinal gəlirlər Daimi müstəqim satış Daimi müstəqim istehsal хяржляри Daimi dolayı xərclər Marjinal gəlirlər Xalis gəlir = mənfəət
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|