Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 dövriyyədəki pulun miqdarı nizamlaşdırılır, milli valyutanın kursu nizamlaşdırılır, inflyasiya üzrə istiqamətlər müəyyənləşdirilir və s. Pul-kredit siyasətinin iqtisadi və təşkilati əsasının xüsusiyyəti onun obyekt- ləri və subyektlərinin xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir. Pul-kredit siyasətinin obyekti kimi pul bazarındakı tələb və təklif qəbul edilir. Dövlətin pul-kredit siya- sətini həyata keçirmək funksiyası olan mərkəzi bank və kommersiya bankları pul- kredit siyasətinin subyektləri hesab edilirlər. Tədavüldəki pul kütləsinin nizamlaş- dırılması üçün mərkəzi bank müxtəlif pul aqreqatlarından istifadə edir, onların həcmini artırıb, azaldır. Pul dövriyyəsindəki ümumi pul kütləsində onların qurulu- ş unu dəyişdirir. Pul bazarı maliyyə bazarının tərkib hissəsi olmaqla pula tələbat və pul təklifıni və eləcə də pulun "qiyməti" ilə faiz dərəcələrinin tarazlığının təmin olunmasını əks etdirir. Pul bazarında tarazılıq hərəkətdə olur, yəni bir sıra amillərin təsiri ilə daima dəyişir. Təsəvvür edək ki, pulun təklifi dəyişilərək pula tələbat daima dəyişməzdir. Pul kütləsinin təklifı artdıqda müvəqqəti olaraq onlann artıqlığı yaranır. Əhali faiz gətirməyən öz pul ehtiyatlarını azaltmağa çalışır və digər maliyyə aktivləri (istiq- razlar) əldə etməyə çalışır. Onlara tələbat artır, müvafıq olaraq qiymətlər yüksəlir. Pulların saxlanmasına görə faizlər və ya digər alternativ gəlirlər aşağı düşür. Bu zaman əhali və fırmalar yavaş-yavaş əllərində saxlamalı olduqları pulun miqdarını artırır və aşağı faizlə yüksək pul təklifı ilə pul bazarında bərabərlik bərpa olunur. kinci halda pula tələbat dəyişilərək pul təklifı sabit qalarsa milli iqtisadiyyat çərçivəsində mal dövriyyəsinə xidmət etmək üçün çox pul tələb olunur, əhali və firmalar isə öz aktivlərinin pul formasında saxlanmasına üstünlük verirlər. Ümumilikdə pul-kredit siyasətinin əsasında pul nəzəriyyəsi - pulun və pul- kredit siyasətinin ümumilikdə iqtisadiyyatın vəziyyətinə təsiri prosesi durur. Müasir şəraitdə bazar iqtisadiyyatı modelli ölkələr iki pul-kredit siyasəti konsepsiyasından birini seçirlər: > Kredit ekspansiyası və ya "ucuz"pul siyasəti > Kredit restrikasiyası və ya "bahalı"pul siyasəti 17 Mərkəzi bankın kredit ekspansiyası kommersiya banklarının resurslarını artırır, belə ki, verilmiş kreditlər nəticəsində dövriyyədəki ümumi pul kütləsi artırılır. Kredit restrikasiyası kommersiya banklarının kreditləşmə imkanlarını azaldır və nəticədə iqtisadiyyatın pul ilə təminatı azalır. Pul-kredit siyasətinin nəzəri əsaslarını və pul-kredit siyasətinin konsepsiyalarını bilmək heç də onun sə- mərəli təşkili və qoyulan məqsədlərə nail olmaq demək deyildir. Pul-kredit siyasətinin formalaşmasının təcrübi istiqamətləri öz növbəsində müəyyən məsələ- lərin işlənib hazırlanmasını tələb edir: • Strateji məqsədlərə nail olmaqda səmərəli təsir göstərən pul-kredit siyasətinin konkret faktiki məqsədini seçmək; • pul-kredit siyasətinin qabaqcıl obyektini: pula tələb və təklifi, faiz dərəcələri və ya pulun miqdarını seçmək; • pul-kredit siyasətinin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsində mərkəzi bankın müstəqillik dərəcəsi; • siyasətin tsiklik və ya antitsiklik olması; • pul-kredit siyasətinin inflyasiya ənənələrinə təsiri dərəcəsi. Bütün bunlarla yanaşı pul-kredit siyasətinin həyata keçirilməsində bank sisteminin stabilliyi fövqəladə əhəmiyyət kəsb edir. Hər bir ölkənin bank sistemi onun iqtisadiyyatını təşkil edən zəruri elemen- tidir. Pul-kredit münasibətləri çərçivəsində banklar istehsal və istehlak sferasının arası kəsilməz fəaliyyətini təmin edir. Bank sektoru vasitəsilə bütün iqtisadiyyatın pul-kredit nizamlaşdırılması impulsu ötürülür. Mərkəzi banklar tərəfindən kommersiya banklarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi mərkəzi bank tərəfindən iqtisadiyyatın pul-kredit nizamlaşdırılmasının bir istiqaməti kimi qəbııl edilməlidir. Pul-kredit siyasətinin həyata keçirilməsində müəyyən metodlardan istifadə edilir. Pul-kredit siyasəti metodu dedikdə - qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün pul-kredit nizamlaşdırılmasının dövlət orqanı kimi Mərkəzi Bankın və pul-kredit siyasətini həyata keçirən kommersiya banklarının, yəni pul-kredit siyasəti subyektlərinin obyektlərə (pula tələbat və pul təklifi) təsir göstərə bildiyi 18 üsul və əməliyyatların məcmusu başa düşülür. Gündəlik pul-kredit siyasətinin həyata keçirilmə metodunu pul-kredit siyasətinin taktiki məqsədi adlandırırlar. Pul- kredit siyasətinin müasir metodları pul-kredit siyasətinin özü kimi rəngarəngdir. Pul-kredit siyasəti metodlarının təsnifləşdirilməsi müxtəlif əlamətlər üzrə həyata keçirilir. Pul-kredit siyasəti metodunun qarşıya qoyulmuş məqsədlərlə əlaqəsi baxımından birbaşa və dolayı metodları fərqləndirmək lazımdır. Birbaşa metodlar dedikdə pul-kredit təklifi, maliyyə bazarındakı qiymətlər və s. dair mərkəzi bankın müxtəlif direktivlər formasında gördüyü inzibati tədbirlərdir. Kreditləşmə limitinin artırılması, və ya depozitlərin cəlb edilməsi miqdar nəzarəti kimi tədbirlər siyasətinə daxildir. Kreditlərə, depozitlərə görə maksimum faiz stavkaları, faiz dərəcələrinə mərkəzi bankın inzibati tədbiri kimi qəbul edilir. Pul-kredit siyasətinin birbaşa metodunun tətbiqi pul aqreqatlarına, ssudaların bölüşdürülməsinə, birbaşa təsir göstərmək imkanı yaradır. Pul resurslarının nizamlaşdırılması və yenidən bölgüsü metodu kimi birbaşa metodlar dövlət orqanlan üçün daha əlverişlidir. Xüsusən də iqtisadi böhran zamanı bu metod daha əlverişli hesab edilir. Birbaşa metodlar asan tətbiq edilir, az məsrəf tələb edir və onların tətbiqi nəticələri daha aydın görünür. Bununla belə pul-kredit siyasətinin birbaşa metodları pul bazarı subyektlərinin fəaliyyətinə kobud xarici təsir kimi qəbul edilir. Onlar kredit təşkilatlarının mikroiqtisadi maraqlarına zidd ola bilər, kredit resurslarının səmərəsiz bölgüsünə, banklararası rəqabətin məhdudlaşmasına, bank bazarında maliyyə cəhətcə möhkəm institutların yaranmasında çətinliyə səbəb ola bilər. nflyasiyanın cilovlanmasına yönəldilən pul-kredit siyasətinin birbaşa metodları ümumi iqtisadi xarakterli mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Pul-kredit siyasətinin birbaşa metodları pul sferasında bürokratik amillərin və korrupsiyanın güclənməsinə səbəb ola bilər. Bazar iqtisadiyyatının formalaşması təcrübəsi və onun inkişafı pul-kredit siyasətinin birbaşa metodlarının aşağı səmərəli olmasını sübut etmişdir. Nəticədə pul-kredit nizamlaşdırılmasının dolayı metodları birbaşa metodları sıradan çıxarır. Pul-kredit nizamlaşdırılmasının dolayı metodları baza- rında deformasiyasına səbəb olmur və о pul bazarının inkişaf səviyyəsi ilə sıx əla- Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|