Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
22 Pul-kredit siyasətinin strateji məqsədi tam məşğulluq, qiymətlərin sabitliyi, dövlət büdcəsi və tədiyyə balansının tarazlığı ilə səciyyələnən iqtisadi artıma nail olmaqdan ibarətdir. Bunların arasında inflyasiyanın optimal səviyyədə saxlamaq vəzifəsi çox mühümdür. Nominal Effektiv Məzənnə (NЕМ) "xarici qiymətlərin idxali" mexanizmi vasitəsilə daxili inflyasiya səviyyəsinə təsir edən çoxsaylı inflyasiya amillərindən biridir. NEM ölkənin əsas ticarət partnyoru olan ölkələrin valyutalarına qarşı ma- natın orta çəkisini, mübadilə məzənnəsini əks etdirir və onun dəyişməsi indekslə ölçülür. Uzunmüddətli perspektivdə, yəni Azərbaycan iqtisadiyyatının yüksək inkişaf səviyyəsinə çatdığı dövrdə, Mərkəzi Bankın yenidənmaliyyələşmə mexanizmi sırf pul tənzimləmə məqsədlərinə xidmət etməlidir. Məhz bu mərhələdə, yəni iqtisadi resursların tam olaraq istehsal dövriyyəsinə cəlb olunması tam məşğulluq, pul- maliyyə axınlarının real sektorda baş verən proseslərlə bilavasitə vəhdətdə olması şə raitində Mərkəzi Bankın kredit siyasətində bank sektoru real sektor prinsipi artıq öz əhəmiyyətini itirmiş olacaq. Bu mərhələdə əsas vəzifə yalnız maliyyə çətinlik- ləri ilə üzləşmiş banklara "diskont pəncərəsi" vasitəsilə gəlirlərinin yüksək templə artımı ilə əlaqədar bank sisteminin depozit bazası şübhəsiz ki, xeyli genişlənəcək. Bu amil bankların kredit resurslarına ehtiyacının xeyli azalmasını şərtləndirəcək. qtisadi tərəqqi sahəsində yüksək nailiyyətlər əldə etmiş inkişaf etmiş dövlətlərdə ixtisaslaşdırılmış dövlət maliyyə institutları geniş fəaliyyət göstərir. Bu insitutların fəaliyyəti aşağıdakı təsisatlar formasında təmin olunur: ümumiyyətlə ə həmiyyət kəsb edən istehsal təyinatlı investisiya layihələrini maliyyələşdirən dövlət inkişaf bankları, sahəvi investisiya korporasiyaları, riskli innovasiya sahələrini maliyyələşdirən fondlar və s. Başqa sözlə, iqtisadiyyatın bu və ya digər sahələrini milli inkişaf prioritetləri ranqına daxil etmiş dövlətlərdə pul təklifı texnologiyası məqsədli maliyyələşdirmə prinsipi əsasında qurulmuşdur. Belə texnologiya faiz dərəcəsinin elə bir səviyyədə müəyyənləşdirilməsini nəzərdə tutur
23 ki, pul bazarının faiz dərəcəsinin istehsal sferasının mənfəət normasından yüksək olmasının qarşısı alınır. Bununla yanaşı maliyyə spekulyasiyalarının qarşısının alınmasının güclü mexanizmi də yaradılır ki, artan pul emissiyası hiperinflyasiya effekti doğurmasın. Yəni maliyyə aktivləri (məsələn, dövlət qiymətli kağızları) gəlirlilik səviyyəsinin istehsal sferasının orta rentabellik səviyyəsindən aşağı olması təmin olunur. Bu dövlət qiymətli kağızlarının gərginliyinin məhdudlaşdırılması yolu ilə reallaşdırılır. Azərbaycanda da hökümətin struktur-investisiya və sənaye siyasəti çərçivəsində prioritet sahələrə Mərkəzi Bank tərəfindən müvafiq maliyyə təşkilatları vasitəsilə məqsədli kreditlərin verilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edə bilər. Bu isə faktiki olaraq birbaşa pul tənzimləmə alətlərinin tətbiqinin yenidən genişlənməsi deməkdir. Ümumiyyətlə, pul kütləsinin pul tənzimləmə üsulları ilə planlaşdırılması, yəni onun hər dövr üçün artımının kəmiyyət göstəricilərinin müəyyənləşdirilməsi siyasətindən iqtisadi subyektlər üçün əlverişli faiz dərəcəsini müəyyən etməklə pula olan real tələbə uyğun pul-kredit siyasəti keçirilməsi deməkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, neftdən gələn gəlir Dövlət Neft Fondunun hesabına daxil olur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, DNF-nin hesabındakı vəsaitlər də xarici ölkələrin banklarında 1,5%-lik orta dərəcə ilə yerləşdirilib. Həmin ölkələr isə bu vəsaitlərdən istifadə edərək öz iqtisadiyyatlarını inkişaf etdirirlər. Halbuki, bu vəsaitləri respublikamızda fiziki və hüquqi şəxslərə aşağı faizlə kredit vermək, yeni iş yerlərinin açılmasına, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsinə, ümumiyyətlə, iqtisadiyyatın yüksək səviyyəli inkişafına yönəltmək olardı. Çünki, devalvasiya siyasəti şəraitində ixrac qabiliyyətli yerli istehsalın inkişafı vacib məsələdir. Ancaq bizə məlumdur ki, neftin dünya bazarında qiyməti qeyri-sabitdir. Belə ki, neftin qiymətinin nəzərdə tutulan göstəricidən aşağı düşməsi, ölkə iqtisadiyyatında böyük çətinliklər yaradacaqdır. Ona görə də neft sektoru ilə yanaşı qeyri-neft sektorunu da inkişaf etdirmək lazımdır.
24 Bütün bu və digər məqsədləri həyata keçirmək üçün Mərkəzi Bank pul siyasətini bir qədər də təkmilləşdiməli, sərt monetar idarəetməni daha da yumşaltmalı, iqtisadi idarəetmə orqanları arasında koordinasiyanı artırmalı və pul siyasətinin açıq bazarda əməliyyatlar alətinin inkişafını stimullaşdırmalıdır.
25
siyasətinin rolu Pul-kredit siyasəti iqtisadi proseslərin çevik idarə edilməsi və sta- billəşdirilməsi üçün Mərkəzi Bankın (MB) tədbirlər sistemindən ibarətdir. MB-nin pul siyasətinin əsas məqsədi inflyasiyanı nəzarət altında saxlamaqla yeni iş yerlərinin açılmasına və əhalinin tam məşğulluğuna, iqtisadi artıma nail olmaq üçün ölkədə münbit maliyyə mühiti yaratmaqdır. Bu məqsədlərin əldə edilməsində MB pul kütləsinin tənzimlənməsindən geniş istifadə edir. Çünki pul kütləsi qiymətlərin stabilliyində, ümumi tələb və təklifin balanslaşdırılmasında mühüm amil hesab edilir. Başqa sözlə, dövriyyədə arxasında real əmtəə dayanmayan pul kütləsininin artması inflyasiyanın başlıca səbəblərindəndir. Ümumiyyətlə, Mərkəzi Bank elə bir qiymət hədləri, formalaşdırmağa çalışır ki, həm istehsalçının və istehlakçının maraqları uzlaşsın, həm də iqtisadi artım baş versin. Bunun üçün Mərkəzi Bank birrəqəmli inflyasiya səviyyəsinin formalaşdırılmasını hədəfləyir. Müasir iqtisadi sistemlərdə sıfır inflyasiyalı iqtisadiyyat yoxdur. Çünki qiymətlər həddən aşağı düşəndə istehsalçı kifayət qədər mənfəət əldə edə bilmir və istehsala marağı azalır. nkişaf etmiş ölkələrdə illik 3-4 faizlik inflyasiyadan iqtisadi artımı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilir. qtisadiyyatın sabit inkişafı üçün pul təklifinin iqtisadi şəraitə uyğunlaşdırılması vacibdir. Böhran dövründə iqtisadiyyatda investisiya fəallığını artırmaq və canlanma yaratmaq üçün Mərkəzi Bank kommersiya banklarının kredit ə məliyyatlarını stimullaşdırmaqla pul təklifini artırır. Bu da ödəmə qabiliyyətli tələbin artmasına səbəb olur. Nəticədə qiymətlər artır və istehsalın həcminin artmasına maddi maraq yaradır. 2008-ci ildə dünya böhranından sonra tikinti sektorunda yaranan durğunluğu aradan qaldırmaq üçün AMB ipoteka kreditlərinin verilməsində də bu amacı güdürdü: ipoteka kreditləri mənzilə tələbatı artıracaq. Bu da qiymət artımı yaradaraq mənzil tikintisi və onunla bağlı olan digər sahələri
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|