AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
«MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z »
Ə
LYAZMASI HÜQUQUNDA
SMAYILOVA ŞƏBNƏM MƏZAH R QIZI
(Magistrantin soyadi, adi və atasinin adi)
«
Azərbaycanda makroiqtisadi proseslər:
Pul və məzənnə siyasəti
»
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YAS
xtisasın şifri və adı __060403 “Maliyyə”_
xtisaslaşma Bank işi
Elmi rəhbər:
Magistr proqramının rə
hbə
ri
i.e.n. N.Ə.Məmmədova i.e.n.prof.R.M.Rzayev
(A.S.A, elmi dərəcə və elmi ad)
(A.S.A, elmi dərəcə və elmi ad)
Kafedra müdiri
(A.S.A,elmi dərəcə və elmi ad)
: i.e.d. prof. Z.F.Məmmədov
BAKI - 2 015
2
MAG STR D SSERTAS YASININ Ş PLANI.
Magistr dissertasiyasının adı“Azərbaycanda makroiqtisadi proseslər: pul və
məzənnə siyasəti”
Giriş
................................................................................................................3
Fə
sil1.Pul-kredit siyasə
tinin ə
sas istiqamə
tlə
ri və
onlarin
tə
kmilləş
dirilmə
si yolları
..............................................................6-26
1.1.
Mərkəzi Bankın maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri ............6
1.2.
Pul-kredit siyasətinin modernləşdirilməsi yolları ..................................15
1.3.
Makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsində pul-kredit siyasətinin
rolu..........................................................................................................25
Fə
sil 2. Azə
rbaycan Respublikasında valyuta siyasə
ti və
valyuta
tə
nzimlə
nmə
si
................................................................................27-63
2.1. Azərbaycanin valyuta sistemi,məzənnə siyasəti və valyuta ehtiyatlarinin
idarə edilməsi ..........................................................................................27
2.2. Valyuta siyasətinin əsas istiqamətləri,forma və metodlari ... ...................38
2.3. Valyuta məzənnələrinin tənzimlənməsinin əsas modelləri ......................51
Fə
sil3. Makroiqtisadi proseslə
rin dövlə
t tə
nzimlə
nmə
sində
pul və
mə
zə
nnə
siyasə
tinin tə
sir gücünün artırılması və
bu sahə
də
mövcud perspektivlə
r
...........................................................64-85
3.1. Makroiqtisadi tənzimləmədə pul-kredit mexanizmlərinin rolunun
gücləndirilməsi ........................................................................................64
3.2. Beynəlxalq hesablaşmalarda valyuta məzənnələrinin təkmilləşdirilməsi
..................................................................................................................74
3.3. Azərbaycan Respublikasinda pul və məzənnə siyasətinin əsas istiqamətləri
..................................................................................................................83
Nə
ticə
və
Tə
kliflə
r...........................................................................................86
Ə
dəbiyyat siyahisi...........................................................................................89
Rezume
.................................................................................................................91
Summary.........................................................................................................92
Magistrant
smayılova Şəbnəm Məzahir qızı
______________
(A.S.A.)
Elmi rəhbər .e.n. Məmmədova N.Ə.___________________
(A.S.A., elmi dərəcə və elmi ad)
3
Giriş
Mövzunun aktuallığ
ı. Məlum olduğu kimi dövlətin makroiqtisadi
siyasətinin son məqsədləri iqtisadi inkişafın, tam məşğulluğun qiymətlərin
sabitliyinin və tədiyyə balansının tarazlığının təmin olunmasından ibarətdir. Bu
məqsədlərə nail olmaq üçün dövlətin sərəncamında pul-kredit siyasəti kimi
makroiqtisadi tənzimləyici mexanizm mövcuddur ki, bu da müxtəlif üsullarla
reallaşdırılır.Pul-kredit siyasətinin son məqsədlərə nə dərəcədə təsir etməsi bir
qədər mübahisəlidir. Lakin mövcud təcrübə onu deməyə əsas verir ki, pul-kredit
siyasətinin son məqsədləri qiymət sabitliyinə nail olmaq, orta müddətli
perspektivdə manatın dayanıqlığının möhkəmləndirilməsi, onun alıcılıq
qabiliyyətinin yüksəldilməsi, xarici valyutaya nisbətən dönərliyinin artırılmasının,
iqtisadiyyatın bütün sahələrində kredit resurslarına olan tələbatın ödənilməsinə
şə
rait yaradılması və bank sisteminin möhkəmləndirilməsidir.1992-ci ildə
formalaşmağa başlamış və bu günə kimi inkişaf etməkdə olan Azərbaycan
Respublikasinin ikipilləli bank sistemi: Mərkəzi Bank və kommersiya banklari
böyük müvəffəqiyyətlərə nail olmuşdur. Birinci pillədə duran Azərbaycan
Respublikasinin Mərkəzi Banki fəaliyyət göstərdiyi 20 ildən artiq müddətdə
bütün sahələrdə olduğu kimi pul-kredit,valyuta və məzənnə siyasəti sahəsində
də ugurlar əldə etmişdir. Pul-kredit və valyuta siyasətinin uğurlu aparilmasi
Mərkəzi Bankin əsas vəzifələrindən biridir. Respublika iqtisadiyyatının inkişafi
xeyli dərəcədə dövlətin vahid iqtisadi siyasətinin üç ən mühüm ünsürü-struktur,
pul-kredit və büdcə-vergi ünsürləri arasında sIx qarşiliqli əlaqə və uzlaşmadan
asılıdır. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankının respublikada həyata
keçirdiyi pul siyasəti hər şeydən əvvəl, milli valyutanın daha da sabitləşməsinə və
inflyasiyanın sürətinin aşağы səviyyədə saxlanılmasına yönəldilmişdir. Bunlar
Azərbaycanda iqtisadi yüksəlişi təmin etmək məqsədilə investisiya və struktur
siyasətini həyata keçirməyin zərurişərtləridir.Mərkəzi Bank pul dövriyyəsinin
tənzimlənməsi, milli valyutanın möhkəmləndirilməsi, bank sisteminin inkişaf
е
tdirilməsi, maliyyə bazarının təşəkkül tapması sahəsində tədbirlər kompleksi