Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
19 qədardır. Pul-kredit siyasəti nizamlaşdırılmasının dolayı metodlarına keçid maliyyə liberallaşması prosesi və iqtisadiyyatda mərkəzi bankın sərbəstlik dərəcəsinin və funksiyalarının artması deməkdir. Pul-kredit nizamlaşdırılması metodlarının birbaşa və dolayı metodları ilə yanaşı ümumi və selektiv metodları da mövcuddur. Ümumi metodlar - əsasən dolayısıdır və о ümumilikdə pul bazarına dolayısı təsir göstərir. Selektiv metodlar - kreditin konkret növlərini nizamlaşdırır və əsasən direktiv xarakter daşıyır. Selektiv metodlardan istifadə etməklə mərkəzi bank kredit resurs- larının mərkəzləşdirilmiş qaydada yenidən bölgüsü funksiyasını qoruyub saxlamış olur. Lakin bu xüsusiyyət bazar iqtisadiyyatlı ölkələr üçün xarakterik deyil, çüki belə qayda bazar qiymətləri və resursların bölgüsü qaydalarına uyğun deyildir. Pul-kredit siyasəti subyektlərinin onun obyektlərinə təsiri xüsusi maliyyə alətlərinin köməyi ilə həyata keçirilir. Pul-kredit siyasəti alətləri dedikdə pul-kredit nizamlaşdırıcısı orqanı kimi mərkəzi bankın pul-kredit siyasəti obyektlərinə təsir göstərən vasitə və üsullar başa düşülür. Dünya təcrübəsində mərkəzi banklar pul-kredit siyasətinin nizamlaş- dırılmasında aşağıdakı alətlərdən istifadə edir: > məcburi ehtiyat normalarının dəyişdirilməsi > mərkəzi bankın faiz siyasəti, yəni kommersiya banklarının mərkəzi bankdan borc alma və ya kommersiya bankları vəsaitlərinin mərkəzi bankda deponlaşdırılması mexanizmlərinin dəyişdirilməsi > açıq bazarda dövlətin qiymətli kağızları ilə əməliyyatları Məcburi ehtiyatlar dedikdə kommersiya bankları öhdəliklərindən mərkəzi ban- ka faiz payı başa düşülür. Bu ehtiyatları kommersiya bankları mərkəzi bankda saxlamalıdırlar. Məcburi öhdəliklərdən mərkəzi bank kommersiya banklarında la- zımi likvidliyin təmin etmək məqsədi üçün istifadə edir. Belə ki, depozitlərin kütləvi surətdə geri götürüldüyü hallarda kommersiya bankları əmanətçilərinin, müştərilərinin mənafeyi müdafiə olunmaqla, onun ödəmə qabiliyyəti saxlanılır. 20 Pul-kredit siyasətinin bu alətinin fəaliyyət mexanizminin mahiyyəti aşağıdakı kimidir: > mərkəzi bank tərəfındən məcburi ehtiyyat normalarını artırılması, bank artıq ehtiyatlarının ixtisar edilməsinə gətirib çıxarır ki, bu da ssuda əməliyyatlarının azaldılması deməkdir. Bununda nəticəsində pul təklifinin azalmasına səbəb olur. > Məcburi ehtiyyat normasının azaldılması nəticəsində pul təklifı genişlənir. Mərkəzi bankın faiz siyasəti iki istiqamətdə aparılır: > Kommersiya banklarının mərkəzi bankdan aldığı borcun nizamlaşdırılması siyasəti; > Mərkəzi bankın depozit siyasəti. Bu siyasət uçot-dərəcəsi siyasəti və ya yenidənmaliyyələşmə siyasəti adlanır. Yenidənmaliyyələşmə stavkası dedikdə mərkəzi bankın kommersiya banklarına verdiyi borca görə aldığı faiz başa düşülür. Uçot dərəcəsi dedikdə kommersiya bankları veksellərinin uçotuna görə mərkəzi banka verdiyi faizdir (diskont). Uçot stavkalarını (yenidən maliyyələşmə stavkasını) mərkəzi bank müəyyən edir. Onun azaldılması kommersiya bankının aldığı borcu ucuz edir. Əksinə uçot stavkalarının qaldırılması borcu sərfəli etmir və buna görə də borc vəsaiti olan bəzi kommersiya bankları onların bahalı olduğundan onları geri qaytarmağa çalışırlar. Uçot stavkası həcminin müəyyən edilməsi pul-kredit siyasətinin ən vacib istiqamətlərindən biridir. Uçot stavkalarının dəyişdirilməsi pul-kredit siyasətinin nizamlaşdırılması istiqamətindəki dəyişiklikləri özündə əks etdirir. Uçot stavkalarının səviyyəsi adətən gözlənilən inflyasiya səviyyəsindən asılı olduğu kimi inflyasiyaya ciddi təsir göstərir. Mərkəzi bank pul-kredit siyasətini yumşaltmaq və ciddiləşdirmək istədikdə о uçot dərəcələrini artırıb azaldır. Pul-kredit siyasətini açıqlayarkən Mərkəzi bank cari ildə həyata keçirilən pul- kredit siyasətinin yekunlarını, habelə qarşıdakı il üçün müəyyən etdiyi pul-kredit siyasətinin məqsəd və vəzifələrini, Mərkəzi Bankdan asılı olan və asılı olmayan amilləri də əks etdirməklə onların həyata keçirilməsi yollarını göstərir. 21 Azərbaycanda uçot dərəcəsi hələ ki, pul-maliyə sisteminə onun həssaslığı baxımından əhəmiyyətli təsir edən indikator funksiyasinı yerinə yetirmir. Bu nöqteyi nəzərdən yuxarıda qeyd olunan meyl, yəni uçot dərəcəsinin dinamikası arasında
müəyyən paralellərin nəzərə çarpması pozitiv proses kimi dəyərləndirilməlidir. Ə halidən cəlb olunmıış əmanətlər (min manat) Pul-kredit siyasətinin məqsədlərinə nail olmaq, dövriyyədəki pul küt- ləsini lazımi parametrlərdə saxlamaq üçün Mərkəzi Bank məcburi ehtiyat normalarını da çevik tənzimləməlidir. Kredit ekspansiyasını azaltmaq və artır- maq üçün, eyni zamanda bank sisteminin izafi likvidliyinin artırılmasında məcburi ehtiyat normalarının dəyişdirilməsindən geniş istifadə olunur. Məcburi ehtiyat normaları təkcə manatın yox, eləcə də xarici valyuta kütləsinin tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Mərkəzi Bank pul-kredit siyasətinin həyata keçirilməsi istiqamətində müəyyən etdiyi hədəf və məqsədə çatmaq üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edir. Ancaq bu vəsaitlərin təsirləri isə ölkədən ölkəyə və ən əsası da ölkələrin iqtisadi səviyyələrinə və struktur özəlliklərinə bağlı olaraq önəmli fərqliliklər göstərməkdədədir. Son illər maliyyə bazarlarına müdaxilə edən pul-kredit siyasəti alətləri də daxil olduğu müşahidə edilməkdədir.
ə halidən cəlb olunmuş ə manətlər 820 1468.4 1905.3 2334.9 3029.8 4119.8 5113.4
6395.8 ondan:
milli valyuta ilə 250
676 1036.7 966 1410.0 2281.7
2963.8 3883.8
xarici valyuta ilə 569
792 868.6
1369.3 1619.8 1838.1
2149.6 2507.5
Ə manətlərin artımı, faizlə
165.7 179.1
129.7 122.5
129.8 135.9
124.1 125.1
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|