Microsoft Word 10-turk fahri doc

Türk, Azerbaycan ve Orta Asya’da Değişim Sürecinde Ortaya Çıkan Turancı Siyasi Hareketler (1989-2007) 

 

213 

nüfuzlarını artırmak için sempati ile karşılanmıştır. Ancak kısa sürede bu ülke-

lerde Türkçü ve Turancı muhalefet iktidarlara gerçek manada alternatif oluş-

turmaya başladığından olanca şiddeti ile bastırılmaya başlanmıştır (Freitag-

Wirminghaus 1992: 103). Nitekim Özbekistan’da Abdürrahim Polatov ve 

Muhammed Salih Kerimov rejimine karşı gerçek bir tehdit oluşturmaya baş-

ladıkları için önce sindirilmiş ardından da Özbekistan dışına sürülmüşlerdir. 

Freitag-Wirminghaus Türkistanlılığın ve Türklüğün Orta Asya’da yaşayan 

halkların milli kimliklerinin bir parçası olabileceğini ve özelikle uluslarüstü 

Türkçülüğün bölgede birleştirici bir rol oynayabileceğini dile getirmektedir. 

Freitag-Wirminghaus’a göre etnik ve sınırsal çatışmalar ancak bu sayede 

önlenebilir (Freitag-Wirminghaus 1992: 104). Bu bağlamda Ahat 

Andican’da benzer bir görüş savunarak, Orta Asya’da totaliter rejimlerin 

varlığını sürdürmesinin ve birleşik bir Türkistan oluşturulamamasının etnik 

çatışmalara kapı aralayabileceğini dile getirmektedir (Andican 1996: 337). 

Azerbaycan  

Müsavat Partisi 

Yukarıda vurgulandığı gibi, tarihsel süreç içinde Azerbaycan’ın bağımsızlığı için 

önemli bir rol oynamış olan MP 1990’larda Azerbaycan’da kurulan siyasal parti-

ler arasında yerini tekrar almıştır. Nitekim MP Azerbaycan Milli İstiklal Partisi ile 

birlikte 1 Temmuz 1989 tarihinde partiler üstü bir yapı olarak kurulan Azerbay-

can Halk Cephesi

3

 içinde yer alan önemli bir oluşumdur. MP Kasım 1992’de 

Bakü’de kurulmuştur. Takriben 3.000 üyesi bulunduğu sanılan parti Yeni Mü-

savat adında bir gazete çıkarmıştır. Partinin Genel Başkanı 1992 ila 1993 yılları 

arasında Azerbaycan Milli Meclisi’nin başkanlığını da yapmış olan İsa 

Gamberov’dur http://www.sbu.yildiz.edu.tr/Burakyayinlar/makale1.htm 

(08.07.08). MP AHC’den koptuktan sonra daha önce milliyetçi-liberal eksen-

de devam eden tartışmalar yeni kurulan parti içinde de devam etmiştir. Bir 

yandan Hikmet Hacızade’nin öncülüğünü yaptığı insan haklarına önem 

veren liberal demokratik yaklaşımı benimseyen grup diğer yandan da Nasib 

Nasibzade’nin savunduğu M. Emin Resulzade’nin Türkçü milliyetçilik anlayı-

şını savunan hiziplerin tartışmaları parti içinde halen devam etmektedir. İşte 

Nasipzade’nin savunduğu Türkçü yaklaşımın partinin bir bölümü tarafından 

benimsenmesi MP’yi Turancı partiler arasına sokmaktadır 

http://www.sbu.yildiz.edu.tr/ Burakyayinlar/makale1.htm (08.07.08). 

MP lideri İ. Gamberov’un Türkiye’ye karşı kontrollü yaklaşımı adeta parti 

içinde liberallerin düşüncelerini yansıtır gibidir. Gamberov’a göre Türkiye 

Azerbaycan için önemli bir ülkedir. Ancak Azerbaycan’da Türkiyecilik yapıl-

mamalıdır. Türkiye’nin büyük ağabey rolüne soyunmaması gerektiğini belir-

ten Gamberov Türk Hükümeti’nin sadece kendi milli menfaatleri çerçevesin-

---

bilig, Güz / 2009, Sayı 51 

 

214 

de Azerbaycan’ın haklarını savunması gerektiğini vurgulamaktadır 

http://www.sbu.yildiz.edu.tr/Burakyayinlar/makale1.htm (08.07.08). 

MP, 20. yüzyılın başlarından beri parti programında yer alan “Türkçülük, 

İslam Birliği, Modernlik ve Müsavatçılık” sloganına sadık kaldığını belirtmekte 

ve bunun Türk kültürüne aidiyet anlamına geldiğini vurgulamaktadır. Parti 

programında Azerbaycan’ın Kuzey ve Güney olarak bölünmüşlüğünden 

bahisle er geç bu birleşmenin gerçekleşmesi gerektiği savunulmaktadır. Lakin 

Güney Azerbaycan’ın kaderinin İranlı Azeriler tarafından belirlenmesi gerek-

tiği belirtilmektedir. MP’nin programında ayrıca Azerbaycan’ın Türk ve İslam 

dünyasına özel bir önem vermesi ve bu ülkelerle daha yakın ilişkiler kurması 

gerektiği yer almaktadır (Musavat Partiyası’nın Programı ve Nizamnamesi, 

Gence 1993: 3-12). 

Bozkurt Partisi 

Bozkurt Partisi (Bozkurt) İskender Hamidov tarafından 1992’de AHC’nin bir 

kolu olarak kurulmuştur. AHC’ye 1991’de katılan  İ. Hamidov Ayaz 

Muttalibov’un devrilmesine iştirak etmiş ardından da Ebulfelz Elçibey döne-

minde İçişleri Bakanı olarak görev yapmıştır. Fakat diğer partiler tarafından 

aşırı derecede eleştirildiği için Mart 1993’te bu görevden alınmıştır. İlk kong-

resi 26 Aralık 1993 tarihinde yapılan Bozkurt’un başkanlığına Bahtiyar 

Ahmedov seçilmiştir. Partinin resmi kuruluşu Azerbaycan Adalet Bakanlı-

ğı’nca Nisan 1994’te onaylanmıştır. Mart 1995’te Hamidov muhalefet lider-

lerine karşı girişilen büyük operasyonda tutuklanmış ve parti Aliyev yönetimi 

tarafından siyasetten men edilmiştir. Bu olaydan sonra 11 Haziran 1995’te 

Bozkurt’un adı Azerbaycan Demokratik Milli Partisi olarak değiştirilmiştir. 

Bozkurt, 1992’den itibaren kendisiyle aynı adı taşıyan bir de gazete çıkarmış-

tır (Babak 2004: 34). 

Karabağ meselesinin askeri yoldan çözümünü savunan Bozkurt 1994’te Rus-

ya’ya karşı Çeçenlerin mücadelesini desteklemiştir. Parti politikasındaki 

önemli noktalardan biri de Azerbaycan’ın Bağımsız Devletler Topluluğu’na 

(BDT) üyeliğinin kategorik olarak reddedilmesidir. Aşırı milliyetçi olan bu 

parti Türkiye yanlısı bir politika izlemekte ve diğer Türk halklarıyla işbirliğini 

savunmaktadır. Bozkurt ayrıca esaret altında bulunan Türklerin bağımsızlıkla-

rına kavuşmaları için onlara yardım edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Boz-

kurt hem Azerbaycan’da hem de yurtdışında yaşayan Azerileri üyeliğe kabul 

etmektedir (Babak 2004: 34). 

Kendini sosyal ve siyasal bir organizasyon olarak tanımlayan parti Azerbay-

can Anayasası çerçevesinde faaliyet göstermektedir. Bozkurt, Azerbaycan’ın 

tam bağımsızlığını, hürriyetini ve toprak bütünlüğünü savunmaktadır. Parti-

nin programına göre, henüz bağımsızlıklarını kazanamamış kardeş Türk halk-

---