Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 10
Tikinti, quraşdırma və NİS işlərinin ətraf
mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
10/65
Yekun variant
konsentrasiyaları, əsasən, güclü küləkli havada yaranan dalğaların təsiri altında dayaz fəal
zonada da baş verə bilər.
Ensiz körpülərin tikilməsi nəticəsində yaranan dalğa bucağından asılı olaraq bəzi yerli
sığınacaqların yaranması və dalğaların cəmlənməsi baş verə bilər. Üstünlük təşkil edən şimal
küləkləri ilə əlaqədar ensiz körpülərdən qərbdə daha tez-tez sığınacaq axtarılacağı
mümkündür. Lokallaşmış sığınacaq yaranması morfoloji dəyişikliklərə və ensiz körpülərin
birbaşa qonşuluğunda sahil xətti profilində tənzimləmələrə səbəb ola bilər.
Ensiz körpülərin tikintisi, adətən, zəif olan və əsasən, sahil boyunca paralel baş verən
cərəyanlar üçün sədd yaradacaq və onun konstruksiyası dənizdəki su cərəyanlarını körpülərin
ucuna doğru yayındıracaq. Axınların ayrı-ayrı yerlərdə sürətlənməsi baş verə bilər və
konstruksiyanın yaratdığı məskunlaşma yerində axınların daha zəif dəyişməsi gözlənilir.
Ensiz körpülərin istifadədən çıxarılması körpü materiallarının suya dağılması və dib
çöküntülərinin təkrar su üzünə çıxması ilə bağlı su üzünə çıxmış çöküntülərin müvəqqəti
artması ilə nəticələnəcək. Bunun lokallaşması və qısa müddət ərzində baş verməsi ehtimal
olunur.
Sahil yaxınlığında boru kəmərinin quraşdırılması işləri
Xəndək qazılması nəticəsində dəniz dibində pozulma əmələ gəlməsi ilə bağlı çöküntülər üzə
çıxacaq.
Ümumiyyətlə, bu prosedura uyğun olaraq yüksək miqdarda suyun üzünə çıxmış
çöküntü konsentrasiyası fiziki narahatlıq və/və ya çöküntülərin çıxarılması və tökülməsi
nəticəsində yaranacaq. İstifadə edilən mexanizmlərdən asılı olaraq, xəndəyin qazılması
əməliyyatlarında daşma və sıçrama da üzə çıxan çöküntülərin yüksək səviyyəsinə səbəb ola
bilər. Buna görə də, xəndəyin qazılması əməliyyatları zamanı Körfəzdə suyun bulanıqlığının
artması nəticəsində bentik məskunlaşma sahəsi də dolayı təsirə məruz qala bilər.
AÇG Faza 1 və Faza 2 işləri zamanı xəndək qazılması əməliyyatlarının monitorinqi
aparılmışdır. Tədqiqatların nəticələri xəndək qazma əməliyyatlarından suyun bulanması
şleyfinin iki gün müşahidə edilməsi nəticəsində bu şleyfin sahəsinin təxminən 0.3km
2
olduğu
ehtimal edilmişdir.
Müqayisə üçün, Səngəçal körfəzinin yarımadanın ucundan cənuba
ölçülmüş və şimalda Sahil limanının cəmi sahəsi təxminən 35 km
2
təşkil edir. Nəzərəçarpan
dərəcədə artmış burulğanlı sahə, adətən, xəndəkqazma işləri aparılan sahədən 100 – 300
metr məsafəyə yayılacaq. Axın istiqamətində şleyf ətrafa yayılacaq. Bu tədqiqat ancaq
məhdud nümunəni təmsil etsə də, ŞD2 Layihəsi üçün planlaşdırılmış xəndəkqazma işlərinin
oxşar təbiətini və miqyasını nəzərə alsaq, müşahidə edilmiş şleyflərin lokallaşmış təsiri orta
səviyyə kimi qəbul edilmişdir.
Cədvəl 10.45 və 10.46-da “Orta vəziyyət miqyası”nı əks etdirən ensiz körpü üçün 8 qiymətinin
və sahilyanı xəndək qazılmasına 6 qiymətinin təyin olunması əsaslandırılır.
Cədvəl 10.45 Hadisənin miqyası (ensiz pirs)
Parametr
İzahat
Dərəcə
Miqyas/
Dərəcə
Sahilyanı axın qaydasının pozulması aşağıya doğru yayılan eroziya və yuxarıya
doğru artma 50 hektardan az olan ümumi sahədə çimərliyin vəziyyətinə təsir edəcək.
1
Tezlik
Davamlı
3
Müddət
Ensiz pirslərin qoyulduğu müddət ərzində (~2 il ehtimal olunur)
3
İntensivlik
Sahil xəttinin morfologiyasının və çimərlik profillərinin vaxt keçdikcə tənzimlənməsi ilə
aşağı intensivlik
1
Cəmi
8
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 10
Tikinti, quraşdırma və NİS işlərinin ətraf
mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
10/66
Yekun variant
Cədvəl 10.46 Hadisənin miqyası (sahilyanı xəndək qazılması)
Parametr
İzahat
Dərəcə
Miqyas/
Dərəcə
Sahil yaxınlığında təsir yüksək səviyyədə üzə çıxmış çöküntülər və dəniz dibinin 50
hektardan az ərazidə birbaşa dağılması
1
Tezlik
Dörd boru kəmərinin hər biri üçün xəndək qazmaq tələb olunur
2
Müddət
Hər boru kəməri üçün bir aya qədər vaxt təxmin edilir.
2
İntensivlik
Xəndəkqazma işlərinin təsirinin bundan əvvəlki monitorinqi aşağı intensivlik təsirlərini
nümayiş etdirmişdir.
1
Cəmi
6
10.9.2.2 Reseptorun
həssaslığı
ŞD2 magistral sualtı boru kəməri dəhlizi daxilində və qonşuluqda mövcud olan reseptorlar
yerli sahil suları üçün adi haldır. Səngəçal
körfəzi dayaz su mühiti olub, müntəzəm olaraq
dalğaların hərəkətinin təsirinə məruz qalır və bioloji icmalar müntəzəm əmələ gələn burulğan
şəraitinə uyğunlaşmışdır. Dalğaların təsiri ilə qopmuş dəniz yosunları tez-tez sahil xəttində
müşahidə edilir və dəniz yosunu yataqları ensiz körpünün quraşdırılmasından və ya boru
kəməri üçün xəndəklərin qazılmasından daha çox olan təbii gərginliyin qarşısını almağa
qabildir. Dəniz yosununun regenerasiya və məskunlaşma imkanı bu bitkinin 20-ci əsrin
sonlarında dəniz səviyyəsinin artmasına reaksiyasına uyğun şəkildə təsvir edilmişdir. Hazırda
dəniz yosununun bol olduğu sahələrin əksəriyyəti 1980-ci illərdə quru sahil xətti idi və suyun
səviyyəsi artdıqca dəniz yosunu yeni sahəni sürətlə tutmağa başlamışdı. Körfəzdə mövcud
olan bentik icma yerli sahilyanı sular üçün tipikdir; az sayda yerli növlərdən ibarətdir, lakin
burada bir sıra xarici və təcavüzkar növlər də məskunlaşmışdır. Körfəzdə müntəzəm
tədqiqatlar dəniz yosununun və ya bentik onurğasızların boru kəmərinin quraşdırılmasından
daimi mənfi təsirə məruz qalmadığını göstərdi.
Cədvəl 10.47-də “Aşağı reseptor həssaslığı”nı əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 10.47 Reseptorların həssaslığı
Parametr
İzahat
Dərəcə
Mövcudluq
Boru kəməri daxilində mövcud olan reseptorlar Səngəçal körfəzi və qonşu sahil
suları üçün adi haldır. Nadir və ya həssas dəniz növləri mövcud deyil.
1
Xarici
təsirlərə
dözümlülük
Körfəz daxilində bioloji icmalar əvvəlki boru kəmərlərinin quraşdırılmasından uzun
müddət təsirə məruz qalmamışdır və dözümlü hesab olunur.
1
2
10.9.2.3 Təsirin dərəcəsi
Cədvəl 10.48-də ensiz bermaların və sahilyanı boru kəməri xəndəklərinin mövcudluğu ilə
əlaqədar sahil mühitinə dəyən təsirlərin xülasəsi verilir.
Cədvəl 10.48 Təsirin dərəcəsi
Hadisə
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin dərəcəsi
Ensiz bermaların tikintisi
Orta
Aşağı
Az mənfi
Sahil yaxınlığında boru kəmərinin
çəkilməsi işləri
Orta Aşağı
Az mənfi