Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 10
Tikinti, quraşdırma və NİS işlərinin ətraf
mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
10/60
Yekun variant
daxili qulaq arasında fizioloji əlaqənin olması). Kürəkayaqlıların ölüm hallarını da əhatə edən
akustik təsir meyarı üçün astanalar; karlıq da daxil olmaqla fiziki xəsarət; və balıqların ölüm
hallarını əhatə edən davranış reaksiyaları və təkcə davranış reaksiyaları;
Həm orta, həm də güclü davranış reaksiyaları üçün keçid hədləri - astanalar mövcuddur. Orta
davranış reaksiya astanası göstərir ki, suitiləri və balıqlar səsdən agah olur, lakin onların
köçməsi və ya təsirə məruz qalması gözlənilmir. Beləliklə də bu qiymətləndirmə balıqlara və
suitilərinə dəyən mümkün təsirləri qiymətləndirmək üçün əsas diqqəti eşitmə orqanlarının
xəsarətinin baş verəcəyi astanaya və güclü davranış reaksiyalarına yönəldir.
Şəkil 10.12 sualtı şəraitdə torpağa paya yeritmə, sahil yaxınlığında və dənizdə boru çəkilməsi
və sualtı infrastrukturların quraşdırılması zamanı yaranan səs-küyün eşitmə orqanlarının
xəsarəti və güclü davranış astanasına münasibətdə xülasəsini təqdim edir.
Torpağa paya yeritmə fəaliyyətləri zamanı aparılmış qiymətləndirmə göstərdi ki, suitilərin
eşitmə orqanlarına zərərin dəyəcəyi maksimum məsafə 180m, güclü davranış reaksiyası isə
qışda paya yeritmə sahəsindən 5,8km təşkil edir. Güclü davranış reaksiyalarının müşahidə
edilə biləcəyi maksimum məsafə həssas eşitmə orqanlarına malik balıqlar üçün 12,9km təşkil
edir, adi eşitmə qabiliyyətli balıqlar isə maksimum 420 metr məsafədə reaksiya verir.
Sahil yaxınlığında və dəniz mühitində boru kəmərinin quraşdırılması işlərindən 570 metr
məsafəyə qədər suitilərdə güclü davranış reaksiyası yaranacaq, adi eşitmə qabiliyyətli və
həssas eşitmə qabiliyyətli balıqlara təsir isə müvafiq olaraq 40m və 670m olacaq.
Kran barjından istifadə edilməklə aparılan sualtı quraşdırmalardan və onunla birlikdə işləyən
tədqiqat gəmisindən 60m məsafəyə qədər suitilərdə güclü davranış reaksiyası yaranacaq, adi
eşitmə qabiliyyətli və həssas eşitmə qabiliyyətli balıqlara təsir isə müvafiq olaraq 20m və 82m
olacaq.
Şahd
Ətraf
Qiym
Noya
Yeku
Şək
ii
ii
i)
dəniz 2 Layihə
f Mühitə və So
mətləndirilməs
abr 2013-cü il
un variant
kil 10.12 Sua
və
eşit
i)
Sa
i)
torpağ
əsi
osial-İqtisadi S
i
altı i) torpağa
iii) sualtı i
tmə orqanla
hil yaxınlığın
Sualtı infras
ğa paya vur
Sahəyə Təsirin
a paya vurm
nfrastruktur
arının xəsarə
da və dənizd
truktur quraş
rma
n
ma, ii) sahil y
rların quraş
əti və ciddi
də boru kəmə
şdırılması
Tikinti,
m
yaxınlığında
şdırılması z
davranış hə
ərlərinin çəkil
quraşdırma və
ühitə təsirinin
azaldılm
a və dənizdə
zamanı yara
ədlərinə nisb
məsi
Fə
ə NİS işlərinin
qiymətləndiril
ması və monito
ə boru çəkilm
anan səs-kü
bətdə xülasə
əsil 10
n ətraf
məsi,
orinqi
10/61
məsi
üyün
əsi
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 10
Tikinti, quraşdırma və NİS işlərinin ətraf
mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
10/62
Yekun variant
Cədvəl 10.42-da Payaların torpağa yeridilməsinə və gəmilərin fəaliyyətinə müvafiq olaraq
“Orta və Yüksək Vəziyyət Miqyası”nı əks etdirən 7 və 10 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 10.42 Hadisənin miqyası
Parametr
Payaların torpağa
yeridilməsi
Sahil yaxınlığında və
dənizdə boru kəmərinin
çəkilməsi
Sualtı infrastrukturun
quraşdırılması
Dərəcə/miqyas
3 2
1
Tezlik
2 3
3
Müddət
1 3
3
İntensivlik
2 1
1
Hadisənin miqyası:
8 9
8
10.8.5.2 Reseptorun
həssaslığı
Sualtı səs-küyə müvafiq gələn yeganə bioloji reseptorlar suitilər və balıqlardır
12
. Son dəfə əldə
edilmiş məlumatlar göstərdi ki, Xəzər suitiləri təhlükə altında olan növlərdir. Onlar ŞD
Müqavilə Sahəsi boyu miqrasiya edir (Fəsil 6 Bölmə 6.7.2.5 və Əlavə 6D-yə istinad edin).
Suitilərin sayı il boyu fərqlənərək, yaz aylarında ŞD müqavilə sahəsindən miqrasiya edən
suitilərin maksimum sayı 4000 başa çatır, qış aylarında isə bu say nəzərəçarpacaq dərəcədə
azalarır və tək-tük suitilər nəzərə çarpır.
Başqa bir nəsli kəsilməkdə olan balıq növünün - nərə balığının mart-aprel və sentyabr-noyabr
aylarında ŞD Müqavilə Sahəsi boyu miqrasiya etməsi məlumdur, lakin bu adi hal deyildir və
onlar müstəsna olaraq yalnız bu sahədən istifadə etmir (Fəsil 6 Bölmə 6.7.2.4 və Əlavə 6C-ya
istinad edin) Kilkə də ŞD Müqavilə sahəsi boyu payızda miqrasiya edir. Xulbalığı növləri il
boyu Xəzər dənizinin Mərkəzi və Cənub hissələrində, o cümlədən ŞD Müqavilə sahəsində
müşahidə edilir, bununla belə, kilkə və kefal kimi balıqlar yarımköçəri balıqlardır və ŞD
Müqavilə Sahəsində əsasən qış aylarında mövcud olurlar. Müstəsna olaraq yalnız Müqavilə
Sahəsində yaşayan növlər yoxdur.
Cədvəl 10.43-də “Aşağı reseptor həssaslığı”nı əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
12
Plankton aşağı tezlikli səsləri hiss etmir, çünki dalğanın uzunluğu orqanizmdən və bentik onurğasızlardan daha
uzundur və onların mürəkkəb səsləri hiss edən orqanı yoxdur.
Sahil yaxınlığında və dənizdə boru kəmərinin çəkilməsi ərzində gəmilərin hərəkəti
Sualtı infrastrukturun quraşdırılması ərzində gəmilərin hərəkəti
Payaların torpağa yeridilməsi