Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 016 Cilt: Sayı: Manas Journal of Social Studies

Türk Tarihi Araştırmacısı Olarak A.N. Bernştam ve Eserleri 

 

195 

Kırgızların etnik yapısının bölgede bulunan Ġran dilli popülasyon ile Altaylardan gelen Türk 

dilli  nüfus  ve  Merkezî  Asya‟da  bulunan  halkların  yüzyıllar  süren  etkileĢimi  ve  karıĢımı 

neticesinde  Ģekillendiği  tezi  ortaya  konuyor  ve  savunuluyordu.  Bununla  birlikte  BernĢtam 

meselenin tamamen açıklığa kavuĢturulduğunu savunmamıĢ ve ömrünün sonuna kadar da bu 

konuyla ilgilenmeye devam etmiĢtir (AlyokĢin, 2010: 16-17). 

1944  yılında  Merkezî  Tanrı  Dağları  bölgesinde  kazı  çalıĢmaları  yapmıĢ  ve  Arpa 

Vadisi‟nde  bronz  devrine  ait  gömü  yerlerini  ortaya  çıkarmıĢtır.  1944-1945  yıllarında  OĢ 

bölgesinde,  Özgen‟deki  mimarî  eserler  ve  diğer  arkeolojik  bölgeler  üzerinde  çalıĢmalar 

yürütmüĢtür. (Zadneprovskiy, 1960: 5-8; TaĢbayeva, 1997: 8; Tolstov, 1957: 179). 

Aralık 1945‟te Leningrad Devlet Üniversitesi‟nde  yeniden ders vermeye baĢlayan A. 

N. BernĢtam‟a 17 Mayıs 1947 tarihinde profesörlük unvanı verilmiĢtir. Burada Türk boyları 

ve Halkları, Orta Asya Arkeolojisi dersleri vermiĢtir. Bunun yanında N. G. Gorbunova, S. S. 

Sorokin, Yu. A. Zadneprovskiy, G. G. Babanskaya, B. A. Gamburg ve S. G. KlyaĢtornıy gibi 

bilginlerin  yetiĢmesine  de  yardımcı  olmuĢ,  onlara  danıĢmanlık  yapmıĢtır  (AlyokĢin,  2010: 

17).  Bunların  haricinde  Kırgızistan‟dan  Ġ.  Kocemberdiyev‟in  danıĢmanlığını  yapmıĢ, Yu.  D. 

Baruzdin, D. F. Vinnik, A. K. Kibirov ve Kazakistan‟dan E. Ġ. Ageyeva ve K. A. AkiĢev‟in de 

hocası olmuĢtur (AlyokĢin, 2010: 17). 

BernĢtam, Kırgızistan‟da bilimin geliĢmesi için önemli katkılarda bulunmuĢ ve SSCB 

Bilimler  Akademisi‟nin  Kırgızistan  Ģubesinin  açılmasında,  bölge  tarihiyle  ilgili  müzelerin 

kurulmasında  ve  yeni  araĢtırmacıların  yetiĢtirilmesinde  aktif  bir  Ģekilde  görev  almıĢtır.  Bu 

faaliyetlerinden dolayı ona 2 Ekim 1945 tarihinde Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilim 

Üstün Hizmetkârı (Zaslujennıy deyatel‟ nauki Kirgizskoy SSR) unvanı tevdi edilmiĢtir. Bunun 

yanında  28  ġubat  1946  tarihinde  Kırgız  hükümetinin  teklifiyle  SSCB  Yüksek  Kurulu 

tarafından Kızıl Bayrak İşçi Nişanı ve Üstün Gayret Madalyası (Orden Trudovogo Krasnogo 

Znameni) ile taltif edilmiĢtir (Tolstov, 1957: 179). 

 

 

Kızıl Bayrak NiĢanı

 

28 Aralık 1920‟den itibaren 

 

alanında üstün baĢarı gösteren

 

sivil Ģahıslara verilir.

 

Üstün Gayret Madalyası 

6 Haziran 1945‟ten itibaren 

alanında üstün gayret veya cesaret gösteren 

sivil ve askeri Ģahsılara verilir.

 

---

Manas Journal of Social Studies 

 

196 

A.  N.  BernĢtam  Kırgızistan‟da  çalıĢtığı  yıllarda  sosyo-kültürel  çalıĢmalara  da  önem 

vermiĢtir.  Bölgedeki  mimarî  eserler,  destanlar  ve  bölgedeki  motifler  üzerine  çalıĢmalar 

yapmıĢ ve yapanların çalıĢmalarının yayımlanmasına yardımcı olmuĢtur. 1946‟yılında Büyük 

Manas  Destanı‟nın  Ortaya  Çıkış  Dönemi  (Epoha  vozniknoveniya  velikogo  eposa  Manas), 

1950  yılında  Kırgızistan‟ın  Mimari  Eserleri  (Arhitekturnıye  pamyatniki  Kirgizii)  gibi 

çalıĢmaları  yayımlamıĢtır.  Bunun  yanında  ressam  Rındin‟in  Kırgız  motifleriyle  ilgili 

çalıĢmalarının yayımlanmasını da sağlamıĢtır (Nekrolog, 1957: 290). 

II.  Dünya  SavaĢı‟nın  bitmesinden  sonra  1945  yılında  Moskova‟ya  dönen  BernĢtam, 

bölgedeki çalıĢmalarını devam ettirmiĢtir. 1946, 1947, 1948, 1952 ve 1956 yıllarında Pamir‟e 

seyahatler yapmıĢ ve Kuzey Pamir‟de bölgenin tarihî sürecini aydınlatacak pek çok arkeolojik 

eser  bulmuĢtur.  Genel  olarak  baktığımızda  BernĢtam,  1938-1940  yılları  arasında  Yedisu 

bölgesinde, 1941‟de Çüy kanalı kazılarında, 1944-1946 ve 1949 yıllarında Tanrı dağlarında, 

1947-1949  yılları  arasında  güney  Kazakistan‟da,  1947-1948  yıllarında  Pamir-Alay 

bölgesinde,  1950-1952  yılları  arasında  Pamir-Fergana  bölgelerinde  çok  sayıda  kazı  ve 

araĢtırma seferleri yapmıĢtır. 1950 yılında Kırgızistan‟ın Celal-Abad bölgesinde bulunan 3000 

metre  yüksekliğindeki  Saymaluu  TaĢ‟a  gitmiĢ  ve  buradaki  kaya  üstü  resimleri  incelemiĢtir 

(TaĢbayeva, 1997: 8). 

1951  yılında  Hun  Tarihi  Denemeleri  (Oçerk  İstorii  Gunnov)  adlı  eserinin 

yayımlanmasından sonraki yıllarda Stalin rejimi kadroları tarafından A. N. BernĢtam, tarihte 

Hunların  tarihini  ve  onların  rolünü  aĢırı  derecede  ön  plana  çıkarmak,  Pantürkizm 

propagandası  ve  konargöçerleri,  istilacıları  savunmak  gibi  ideolojik  suçlamalara  maruz 

kalmıĢtır. Bu durum dönemin bilim adamlarını da tedirgin etmiĢtir. Stalin‟in ölümü sonrasında 

SSCB  bilim  dünyası  üzerindeki  bu  baskı  ortamı  nispeten  dağılmıĢtır  (TaĢbayeva,  1997:  9). 

BernĢtam‟ın Pantürkist olarak suçlanması o yıllarda ideolojinin bilimsel çalıĢmalar üzerindeki 

etkisini göstermesi bakımından önemli bir durumu arz eder. 

1956  yılı  yazında  Alay  ve  Pamir  bölgelerine  araĢtırma  seyahatleri  düzenleyen 

BernĢtam,  Kasım  ayında  Kırgızların  etnogenezi  ile  ilgili  bir  programa  katılmak  üzere 

Frunze‟ye  (BiĢkek)  gelmiĢ,  burada  Slojeniye  tyurkoyazıçnogo  naseleniya  Sredney  Azii  i 

proishojdeniye  kirgizskogo  naroda  (Orta  Asya‟nın  Türk  Dilli  Nüfusunun  ġekillenmesi  ve 

Kırgız Halkının Kökeni) adlı sunumunu yapmıĢtır (TaĢbayeva, 1997: 9; Tolstov, 1957: 180). 

BernĢtam,  1956  yılında  yayımlanan  ve  Kırgız  tarihinin  daha  iyi  araĢtırılması  ve 

incelenmesi  noktasında  önemli  yeri  olan  İstorii  Kirgizi  adlı  çalıĢmanın  redaktörlüğünü 

---