MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Secularism in Azerbaijan"
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 413
müəllifin məlumatlar toplusu da lakonik şəkildə bizlərin ixtiyarına verilib.
Burada bir məqamı xüsusilə diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Bilirik ki, qloballaşma, multikultiralizm təxcə bir xalqın, bu xüsüsda azərbaycanlıların başqa xalqlara tolerantlığı, inteqrasiya olunması ilə bitmir. Bu, həm də mədəniyyətlərin, iqtisadi-siyasi yanaşmaların qarşılıqlı şəkildə inteqrasiyasını səciyyələndirir. Kitabda xalqların araşdırılmasının içərisində almanların ölkəmizə köçü barədə də məlumatlar var. Almanlar təbii ki, bir Avropa xalqının təmsilçiləridir. Tarixdən, ədəbiyyatdakı renessans dövrlərindən onu da bilirik ki, Şərq öz inkişaf mərhələsini orta əsrlərə qədər dinamik formada gətirib çıxara bilsə də, bu dövrdən dünyanın düzəni dəyişdi, Qərb ölkələri təşəbbüsü ələ aldılar və həm elmi ixtiraları, həm ədəbi-mədəni sənət nümunələri baxımından irəli çıxmış oldular. N.Niftiyevin qeydlərinə görə, almanlar da 1819-cu ildən başlayaraq Azərbaycana köç etməklə burada bir sıra şəhər tipli yaşayış məskənləri salır və tezliklə şərabçılıq, misəritmə, yağ- pendir zavodları və s. sənaye müəssisələri açırlar. Müəllifin axtarışları zamanı o da məlum olur ki, bu dövrdə hətta Helenondorflu Forer və Hummel qardaşlarının ictehsal etdiyi çaxır bütün Qafqaz bölgəsində hazırlanan çaxırın 58%-ni təşkil edib. Şəmkirin Dəllər qəsəbəsindən Gədəbəyə qədər uzanan neft kəmərinin ilk yaradıcıları da məhz almanlar olublar. Onların ibadət üçün inşa etdiyi kilsələr indi də bir neçə Qərb rayonlarımızda durur. Tolerantlığın Azərbaycanda daim gözlənilməsi nümunəsinə misal olaraq hələ 1918-ci ildə almanların ölkəmizdə ilk alman koloniyasının salınmasının 100 illiyini təmtəraqla qeyd etmələri xüsusi vurğulanır.
Kitabdan öyrənirik ki, ―xınalıqlıların dili Dağıstan dilləri ləzgi qrupunun Şahdağ yarımqrupuna aid edilir. Bu dildə ismin sinif, kəmiyyət və hal kateqoriyaları da var. Say sistemi iyirmilik, fel www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
414 formaları zəngindir. Leksikasında Azərbaycan, rus, ərəb və fars sözlərindən keçmə sözlər çoxdur‖. Bu da tarixən birgəyaşayışın bir nümunəsidir.
Malakan-ruslar Azərbaycana nə zaman gəliblər? Kitabda malakanların Azərbaycana gəlişi ilə bağlı indiyədək rast gəldiyim çoxlu müzakirə-mübahisələrə də son qoyulur. Bütün Azərbaycan boyu paylaşdırılaraq bir qismi də indiki Masallı rayonu ərazisində, Viləş çayının üstündə əvvəlcə Malağan, sonradan Kalinovka adlandırılan kəndə malakan-rusların köç tarixləri barədə müxtəlif rəqəmlər söylənilirdi. Kimi onların 1914-cü, kimi 1930-cu illərdə gəldiklərini, kimi isə daha əvvəllər, Türkmənçay müqaviləsindən sonra ucqarlara köçdüklərini və s. iddia edirdi. N.Niftiyevin elmi axtarışları nəticəsində ərsəyə
gələn ―Azərbaycanda birgəyaşayış və multikultiralizm‖ kitabında qeyd edilir ki, malakanlar bu yerlərə 1833-cü ildə gəlməyə başlayıblar. Amma buna qədər onlar artıq Şamaxıda yaşayırdılar. Bu isə elə 1913-cü il Gülüstan, 1928-ci il Türkmənçay müqavilələrindən sonrakı illərə təsadüf edir. Ola bilsin ki, pərakəndəlik Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri arasındakı qarışıq kiçik toqquşmalar - müharibələr dövrü ilə bağlı yaranır. Amma malakanların Mixail Popovun başçılığı ilə gəlmələri də daha inandırıcı faktdır. Çünki Popov nəslinin nümayəndələri sonradan da onların içərisində sayılıb-seçilən malakanlar idilər. Bu barədə nisbətən məlumatlı olduğumdan hazırkı Kalinovka kəndinin üzərində çox dayandım. Yeri gəlmişkən, kitabda da qeyd olunduğu kimi, bu kəndin malakanları Qarabağ müharibəsində bir şəhid verib, kənddə isə indi cəmisi iki-üç ahıl yaşlı malakan yaşayır, qalanları köçüb Rusiya dövlətinə gediblər. Müəllifsə eynilə Cəlilabadda, Gədəbəydə, İsmayıllıda və başqa yerlərdə məskunlaşmış malakanlar barədə də geniş məlumatlar verib.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 415
Fərqli mədəni dəyərlər, uzlaşmış adətlər...
Kitabda həmçinin iki dinə - müsəlman və xristian dininə mənsub, əsasən Qax-Zaqatala bölgələrində yaşayan ingloylar haqqında məlumatlar var. Yeri gəlmişkən, onlara bəzən müsəlman gürcülər də deyirlər. Onların zəngin mədəniyyəti, indiyədək qoruyub- saxladıqları milli adət-ənənələri barədə yazan N.Niftiyev onu da qeyd edir ki, ―İngloylarda aşıq sənəti yaxşı inkişaf edib. Aşıqları bütün şeirlərini Azərbaycan dilində yazırlar. Yalnız Aşıq Hüseynin yaradıcılığında Azərbaycan və inglioy dillərinin birgə istifadəsinə rast gəlinir‖.
Talışların, ləzgilərin, udinlərin say tərkibi, mədəniyyətləri, indi bütün Azərbaycana yayılmış mətbəx nümunələri barədə geniş bilgi verilən kitabda, paralel olaraq onların azərbaycanlılarla birgəyaşayışı, qoruyub saxladıqları spesifik xüsusiyyətləri ilə yanaşı, azərbaycanlılarla artıq uzlaşmış adət-ənənələri ilə ilgili də xeyli məlumatlar var. Hətta onların müxtəlif dövrlərdə ölkəmizin, ordumuzun idarəçılıyinə bəxş etdiyi kadr bazası da diqqətdən yayınmayıb. Tatların məşğuliyyəti fonunda onların xalçaçılığa önəm verməkləri, ―Pirəbədül‖, ―Güllü çiçi‖, ―Aggül çiçi‖ çeşnili məşhur Azərbaycan xalılarını toxuduqları qeyd edilir.
Bir sözlə, az bir hissəsi barədə məlumat verə bildiyimiz kitabda yazılanlar Azərbaycanda sayından asılı olmayaraq bütün xalqların, etnik qrupların bir ailədə yaşadıqlarına aid həm dövlət rəhbərləri tərəfindən atılan addımlar, həm elmi baxımdan çoxsaylı araşdırmalar, həm də tarixən mövcud olmuş, bu gün də yüksək səviyyədə qorunan birgəyaşayış prinsipləri Azərbaycanda multikultiralist dəyərlər üçün çox böyük şərait, baza olduğunu bir daha təsdiqləyir. Ona görə də bu kitabın hər bir azərbaycanlı ailəsinə əvəzsiz hədiyyə və nəsillərə qalan yaddaş kimi dəyərləndirilməsinin vacibliyi qənaətinə gəlmək olur.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
416 Hər kəsin rahat yaşamaq haqqı var
Kitabda həmçinin imperialist dövlətlərin zaman-zaman ölkəmizdə yaşayan müxtəlif xalqların təmsilçilərindən istifadə edərək onları separatçılıq mövqeyinə sürükləmələri kimi qızışdırıcı amillər də, separatizmə qarşı elə o xalqların içərisindən çıxan ağsaqqalların, ziyalıların kəskin münasibətini göstərən faktlar da yer alıb. Kitabı oxuyanda belə qənaətə gəlirsən ki, Azərbaycan bu mənada tamamilə düzgün bir yoldadır. Allahın yaratdığı hər kəsin fundamental rahat yaşamaq haqqı var. Millətindən, dinindən, irqindən asılı olmayaraq bütün xalqların inkişafına kömək etmək, onların məhv olub sıradan çıxmasının qarşısını almaqsa hər birimizin öhdəsinə düşən insanlıq borcudur.
P.S. Bu xalqların yaşayış tərzi, kimlikləri barədə indiyədək bir neçə filmə tamaşa etmişəm. Son olaraq onu da bildirmək istərdim ki, Niyaz Niftiyevin ―Azərbaycanda birgəyaşayış və multikultiralizm‖ kitabının motivləri əsasında tamamilə yeni, fərqli rakursdan, zəngin materiallara söykənən, əhatəli bir film ərsəyə gətirmək olar. Ancaq bu maliyyə mənbələrinin diqqətini cəlb edərsə...
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 417
«Общие ценности культурного многообразия и секуляризация в Азербайджане»|" The Shared Values of Multiculturalism and Secularism in Azerbaijan"
Блоггер Нашей Газеты.ch американский политолог Дэниэл Уорнер и его ассистентка Лидия Амберг только что вернулись из Баку, где они побывали в рамках проекта с таким несколько тяжеловесным названием, но вполне понятным содержанием. И, конечно, поспешили поделиться впечатлениями. | Dr Daniel Warner, an American politologist and Nasha Gazeta's blogger, and Lydia Amberg, his assistant, have just returned from Baku which they visited in the framework of the project with a rather heavy title but very clear content. Their impressions.
Совет государственной поддержки неправительственных организаций при Президенте Азербайджанской Республики выделил грант Женевскому центру демократического контроля над вооруженными силами (ДКВС) для реализации проекта, основная цель которого – достижение лучшего понимания азербайджанцами принципов культурного многообразия и секуляризация в Швейцарии и наоборот. Соответствующее соглашение было подписано в Женеве в октябре этого года. Представим основных участников.
Совет государственной поддержки неправительственных организаций при Президенте Азербайджанской Республики, созданный в декабре 2007 года, известен не только как орган, предоставляющий финансовую поддержку местным и иностранным НПО – за годы его существования ее получили www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
418 более 2000 проектов на общую сумму, приближающуюся к 12 млн евро, но и как форум, в рамках которого эти организации могут обсуждать вопросы, касающиеся законодательства и других важных сфер жизни общества.
Женевский центр Дэниэл Уорнер
с коллегами из Азербайджанской Дипломатической академии Дэниэл
Уорнер с коллегами из Азербайджанской Дипломатической академии демократического контроля над вооруженными силами – это международный фонд, созданный в 2000 году в соответствии с законодательством Швейцарии и по инициативе Швейцарского правительства с целью наблюдения над сферами управления сектором безопасности и реформирования этого сектора.
В рамках нового проекта, рассчитанного на один год, Центру и его партнерам – Институту федерализма во Фрибурге и Азербайджанской Дипломатической академии в Баку – предстоит провести исследование основных элементов отражения сложных понятий, вынесенных в его название. Для этого будут
изучены политические, исторические, юридические и социальные аспекты, а также их позитивное или негативное влияние на интеграцию разных культур и разделение "сфер влияния" между государством и религией. Понятно, что
политический и исторический опыт Азербайджана и Швейцарии не одинаков, однако и различия, и имеющиеся сходства побуждают к изучению этого опыта как примера гармоничного сосуществования разных культур.
Результаты этой работы планируется опубликовать осенью 2015 года. А пока www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 419
на прошлой неделе руководитель проекта Дэниэл Уорнер и его ассистентка Лидия Амберг (чей отец в молодости писал диссертацию по Гоголю, а совсем недавно служил послом Швейцарии в Грузии) отправились в Баку для начала работы. Доктор Уорнер бывал здесь неоднократно – по поручению швейцарского правительства он подготовил более ста азербайджанских дипломатов и госслужащих. Однако каждый раз впечатления захлестывают его: «Такое ощущение, что город находится в постоянном состоянии стройки, а все новые здания возникают чуть ли не на наших глазах», - поделился он с Нашей Газетой.ch.
Прежде всего они посетили Церковь Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии в Баку Церковь Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии в Баку Азербайджанскую Дипломатическую академию, превратившуюся в международный университет благодаря динамичному руководству ректора Хафиза Мир-Джалала оглу Пашаева, имеющего, кстати, дипломатический ранг посла. Кампус, отвечающий всем современным требованиям, и крупнейшая в стране библиотека литературы на английском языке привлекают в стены этого вуза более тысячи студентов из Южного Кавказа и не только. Приятная атмосфера и отличное технологическое оснащение кампуса делают его похожим на кампусы самых престижных университетов мира.
Местные партнеры – начальник департамента международных связей Совета поддержки НПО Мустафа Гурбанли и координатор проекта Ильгар Дадашов – предоставили женевским гостям
возможность посетить основные религиозные центры города, чтобы лучше понять, как культурное многообразие и секуляризация «работают» в Азербайджане. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
420 В церкви Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии, единственном действующем католическом храме
на территории Азербайджана, они
познакомились со
священником Владимиром Фекете, приехавшим из Братиславы. Он рассказал, что в 2002 году папа Иоанн Павел II посетил Баку с официальным визитом. После этого исторического события,президент Азербайджана Гейдар Алиев выделил Католической церкви землю для строительства нового храма. Прежний храм, носивший то же название, был разрушен коммунистами в 1938 году, после чего верующие вынуждены были совершать обряды подпольно.
Теперь каждый месяц священник встречается со своими коллегами из еврейской и мусульманской общин для обсуждения касающихся всех их вопросов религии, толерантности и мирного сосуществования. Представитель Католической церкви принимает также участие в проходящих в Баку конференциях, например, в организованной недавно ОБСЕ встрече под названием «Модель толерантности».
Доктор Уорнер и Лидия Амберг познакомились также с Геннадием Зелмановичем, главой бакинской общины европейских евреев. Встреча состоялась в маленькой ашкеназской синагоге, открытие которой в 2003 году стало важным событием для общины, до тех пор довольствовавшейся помещением, выделенным ей в 1946 году советской властью – полуподвалом в здании бывшего склада гражданской обороны.
Сегодня еврейское население Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг в синагоге горских евреев Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг в синагоге горских евреев www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 421
Азербайджана насчитывает около тридцати тысяч человек и может
быть разделено на три
основные группы:
ашкенази/европейские евреи, горские и грузинские евреи. Значительное число горских евреев проживает в районе города Губа на севере страны, недалеко от границы с Дагестаном. Горские евреи, живущие на территории Азербайджана на протяжении уже более двадцати веков, посещают самую большую синагогу города, новое здание которой было торжественно открыто в 2011 году.
Мусульмане составляют приблизительно 90% населения Азербайджана. Шииты (70%) и сунниты (30%) мирно соседствуют, а работа мечетей организована так, чтобы представители каждой конфессии могли по очереди молиться в одном и том же здании – явление уникальное, если учесть напряжение между этими группами в регионе.
Теолог Хаджи Фаиз Нагизаде из мечети Тезепир объяснил, что в Азербайджане нет мусульманских школ - за исключением Исламского университета в Баку. Нет также и мусульманских политических партий, что подтверждает светскую природу страны. По его словам, численность посетителей мечети за последние годы изменилась мало, несмотря на рост фундаментализма в Европе и в регионе. На вопрос об отношениях мусульман с другими религиозными общинами Баку Хаджи Фаиз ответил, что в стране никогда не было религиозных войн и религия в Азербайджане находится вне политики.
Мечеть Тезепир - одна из крупнейших в Баку Мечеть Тезепир - одна из крупнейших в Баку Разумеется, был нанесен визит и в посольство Швейцарии, где Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг встретились с заместителем
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
422 главы дипломатической миссии Хавером Шонбахлером и заместителем регионального координатора по Восточной Европе и Средней Азии Дирекции по политическим вопросам в Берне Клаудио Хабиштом. Швейцарские дипломаты проявили живой интерес к начавшемуся проекту и поделились собственными наблюдениями по связанным с ним проблемам. Обсуждались также важное место, занимаемое Южным Кавказом в швейцарской внешней политике (что подтверждается наличием посольств во всех трех республиках и впечатляющим зданием посольства в Баку), и стратегия Швейцарии в отношении Азербайджана сегодня и в будущем.
Бывшие участники программы CABIR, в развитии которой доктор Уорнер принимал самое деятельное участие, тепло встретили своего бывшего ментора и его спутницу. Большинство из них успешно работают в научной сфере, занимают важные должности в государственном или частном секторах. Многие уже побывали в Швейцарии и хранят теплые воспоминания об этом опыте.
- За время визита мы смогли убедиться в огромном материальном росте Азербайджана, - говорит в заключение Дэниэл Уорнер. – Но еще важнее то, что он показал, как культурное многообразие и секуляризация продолжают процветать в этой стране, несмотря на растущую поляризацию в регионе. Поговорив со студентами Азербайджанской Дипломатической академии и с бывшими участниками программы CABIR, я убедился, что новое поколение тоже верит в фундаментальное значение двух этих ценностей».
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|