MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 395
prinsipial dəyişikliklər, yeniliklər meydana gəlir, əməyin informasiya tutumunun artması müşahidə olunur.
Virtual əmək münasibətləri şəraitində insanlar təkcə öz vəzifələrini deyil, həm də şəxsi maraqları nəzərə almaqla fəaliyyətlərini təşkil edə bilərlər. Əgər insan hər gün işə getmək zərurətini aradan qaldırarsa və istənilən yerdə işləmək imkanı qazanarsa, onda onun üçün daha rahat olan yaşayış yerini seçə bilər. Avropanın bəzi regionlarında artıq 200 ildən bəri davam edən kəndlilərin şəhərlərə axışması prosesini zəiflədib və hətta hələ zəif də olsa, kəndə qayıtma tendensiyası müşahidə olunmaqdadır. Məhz bu fakta əsaslanaraq, artıq şəhər sivilizasiyasının dağılması prosesinin başlandığı barədə də fikirlər səslənməkdədir.
İnternetin iqtisadi sahəyə də təsiri olduqca böyükdür. Bu təsir nəticəsində dünyanın ənənəvi iqtisadi-maliyyə sistemi ciddi dəyişikliklərə məruz qalır, regional və qlobal miqyaslı böhranlar yaranır, ölkələrin iqtisadi təhlükəsizliyi ilə bağlı əsaslı narahatlıqlar yaranır. İnformasiya və biliklərə əsaslanan iqtisadiyyat formalaşır.
İnternetin meydana gəlməsi ilə E.Tofflerin vaxtilə söylədiyi ―kütləvi standartlaşdırılmış istehsal informatika və supertexnologiyaların tətbiq edildiyi intellektual fəaliyyətə əsaslanan yeni fərdiləşdirilmiş əmək sistemi ilə əvəz olunacaq‖ fikri özünü doğrultmağa başlayır. O, qeyd edirdi ki, iqtisadiyyatda iri korporasiyaların hökmranlığının əvəzinə fərdi və qrup şəklində yaradıcı fəaliyyətin hər yerə yayılması və onun nəticələrinin İnternet vasitəsilə rasional mübadiləsi baş verəcək. Doğrudan da, sosial münasibətlərin bu cür qurulması daha rasional, ekvivalent sosial mübadilə imkanının təmin olunmasına şərait yaradır. Mübadilə strukturu nə qədər sadə olarsa, istehsalçılar arasında münasibətlər bir o qədər aydın və şəffaf, habelə istehsalçıdan son istifadəçiyə qədər məsafə bir o qədər qısa olar. Bu zaman artıq www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
396 ənənəvi ticarət vasitəçilərinə (brokerlərə, maklerlərə) ehtiyac qalmır, bu funksiyanı İnternet öz üzərinə götürür. Öz növbəsində, sosial təşkilat nə qədər böyük və mürəkkəb olarsa, o, obyektiv analiz üçün bir o qədər çətindir. Bu situasiya həm də manipulyasiya üçün şərait yaradır.
İnternet iqtisadiyyatında şəxsi kompyuter əsas istehsal alətinə, şəxsi sayt isə istehsal edilən intellektual məhsulun reallaşdırılması vasitəsinə çevrilir. Təbii ki, bu cür iqtisadiyyatda peşəkar fəaliyyətlə bağlı olmayan, sosial dividentlər əldə etməyə yönələn özəl sahibkarlığa (manipulyativ fəaliyyət sahəsi kimi) yer olmayacaq.
İnternetin təsiri nəticəsində iqtisadi fəaliyyətin virtuallaşmasının mahiyyəti budur ki, insan müasir texniki vasitələrin köməyi ilə real obyektlərlə deyil, onların təsvirləri, simvolları ilə qarşılıqlı əlaqədə olur. Virtual münasibətlər heç də indi meydana gəlməyib. Bu münasibətlər teleqrafın, telefonun, faksın və İnternetin meydana gəlməsi ardıcıllığı ilə təkamül yolu keçib. Məhz İnternet təkcə gerçək obyektləri deyil, həm də onların real zaman rejimindəki fəaliyyətlərini simulyasiya edir. İnternet bazar iştirakçıları üçün vahid virtual mühit yaratmaqla, ənənəvi iqtisadiyyat üçün tamamilə yeni situasiya formalaşdırır.
İnternet mühitində dövlətin idarə olunmasının xarakteri, təbiəti dəyişir. Elektron dövlətin yaradılması hakimiyyət strukturları tərəfindən əhaliyə və biznes sektoruna göstərilən xidmətlərin optimallaşdırılması, bütün vətəndaşların ölkənin idarə edilməsi prosesində iştirakı, habelə dövlət idarəetməsinin şəffaflığı, dövlət orqanlarının vətəndaşlar qarşısında hesabatlılığı ilə əlaqədardır. Bu yeni idarəetmə konsepsiyasının mahiyyəti odur ki, onun tətbiqi nəticəsində idarəetmə faəliyyəti daha yumşaq, daha yaxşı strukturlaşdırılmış, məhdud normativli olacaq, idarəetmə şaquli deyil, üfüqi əlaqələrə əsaslanacaq. Elektron dövlətin daha bir
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 397
mühüm əhəmiyyəti dövlət ehtiyacları üçün satınalmaların və xidmətlərin həyata keçirilməsi məqsədilə e-ticarət sisteminin kompleks tətbiq edilməsidir.
İnternet-texnologiyaların müasir siyasi proseslərdə də rolu sürətlə artmaqdadır. Müasir informasiya texnologiyaları, xüsusən İnternet siyasi partiyalara və siyasi liderlərə aktiv fəaliyyət göstərmək üçün yeni imkanlar açır. İnternetdən istifadə səviyyəsinin artması vətəndaşlara və qruplara siyasi qərarların hazırlanmasında və qəbulunda daha fəal iştirak etməyə şərait yaradır. Siyasi partiyalar İnternet texnologiyalardan həm də siyasi kommunikasiya vasitəsi kimi istifadə edirlər. Artıq siyasi aktivlik ənənəvi fəaliyyət məkanından çıxaraq, virtual mühitə keçməkdədir.
Cəmiyyət təmsilçi, nümayəndəli demokratiyadan birbaşa
demokratiyaya, rəqəmsal demokratiyaya, həmçinin sərt demokratiyadan çevik demokratiyaya (məsələn, wiki-demokratiya və s.) keçid mərhələsini yaşayır. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, ənənəvi demokratiya böhran həddinə gəlib çatıb. Yəni demokratik prosesləri ənənəvi üsullarla inkişaf etdirmək üçün artıq heç bir potensial qalmayıb. Ona görə də vəziyyətdən çıxış yolu kimi ―elektron demokratiya‖ ideyası irəli sürülür. Qeyd edilir ki, hazırkı qloballaşma və siyasi transformasiyalar şəraitində İnternetin siyasi proseslərə təsirini nəzərə almamaq
olmaz. İnternetin demokratiyanın inkişafına göstərdiyi təsirlə bağlı iki məqama diqqət yetirilir: birincisi, informasiyanın əlyetərliliyi, ikincisi, onu analiz edərək, qərar qəbul etmək qabiliyyəti. Təbii ki, İnternet informasiya əldə etmək üçün əvvəllər mümkün olmayan unikal imkanlar yaradır.
İnternet bilavasitə ictimai rəyə yönələrək, vətəndaş cəmiyyətinin fəal hissəsinin davranışlarını formalaşdırır, ictimai şüura təsir edir. İnternet siyasi liderlərin və partiyaların fəaliyyətlərinin informasiya Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|