K. Bünyadzadə
Yüklə 2,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
-22 - Əlbəttə, bu, danılmaz bir faktdır ki, «mən»ini duyanlar duymayanlardan qat-qat azdırlar. Lakin bəzilərinə bu səs o qədər bərkdən, o qədər böyük bir tələblə səslənir ki, onu duymamaq olmur. Məsələn, Bethoven belə hesab edib ki, Allah hər kəsin qulağına nə isə pıçıldadğı halda, onun qulağına qışqırır. Bethoven yalnız öz karlığına işarə etmir. O, həm də bu səsi duymağın qaçılmazlığına, bunun Allah qarşısında bir borc olduğuna və bu səbəbdən seçimin də özünə deyil, Allaha aid olmasına işarə edir. S.Kyerkoqor yazır: «Dahi – qüdrətli Ansichdir ki, bütün dünyanı silkələyə bilər. Buna görə də, onunla bərabər, nizamı qorumaq xatirinə, başqa bir fiqur da yaranır – tale. Tale – Heçnədir; dahinin özü onu görür və bu dahi nə qədər dərindirsə, taleyi də bir o qədər dərindən görür; belə ki, bu obraz sadəcə öngörmədir. Ancaq əgər dahi insan yalnız dahi olmağı inadla istəyirsə, üzünü ətrafa çevirirsə, o, mütləq qəribə şeylər edir və əgər özündən kənarda deyilsə yenə də, yenə də taleyə tabe olacaq». 1 Qeyd etdiyimiz kimi, mən-i duymaq yalnız başlanğıc- dır. Onun dediklərinin həyata keçirilməsi insan üçün seçilən həyat yoludur. Bu – missiyadır. Bu, Allah qarşısında öz borcunu yerinə yetirməkdir. Missiya – insanın istedadının Allah tərəfindən edilən seçimə yönəldilməsidir. Qurani Щеэел терминолоэийасында «юзцндя» шей – щеч бир шейдян асылы олмайан бир шейдир; Кантын «юзцндяки шей» инсан гаврайышындан асылы олмайараг вар олан обйектдир. Дащийя тятбиг едиляндя бу категорийа о демякдир ки, Аллащ гаршысында тянща оланы онун мягсядляри вя ганунлары юзцнцн ичиндядир. (Кьеркегор С. Страх и трепет. М., Республика, 1993, с. 193) 1 Йеня орада. - 23 - Kərimin bir ayəsində deyilir: «Biz əmanəti göylərə, yerə və dağlara verdik, onlar onu daşımaq istəmədilər, ondan qorxdular. İnsan onu götürdü (yükləndi), o, zalım və cahil idi (Quran 33/72)». Missiya – dağın, daşın apara bilmədiyi yükdür ki, insan ona boyun olub. Amma bu yükü tanımayana qədər onun ağırlığından da xəbərsiz olursan. Elə ki, tanıdın… Şəxsiyyət mən-in cəmiyyətin tələblərinə müvafiq təza- hürüdür və bir mən-in müxtəlif şərait və zamandakı təza- hürləri bir-birindən kəskin şəkildə fərqlənə bilər, bunlardan hər biri vahid substansiyanı – mən-i müəyyən dərəcədə ifadə edir. Məhz cəmiyyətdən asılıdır ki, şəxsiyyət öz mən-ini az və ya çox dərəcədə əks etdirə bilsin. Təbii ki, bəzi hallarda cəmiyyətin tələbləri ilə formalaşan şəxsiyyətin özü üçün seçdiyi (və ya valideynlərin öz övladları üçün seçdiyi) həyat yolu onun daşıdığı missiya ilə üst-üstə düşmür. Belə olan halda insan əziyyət çəkir. İçindəki yaradıcılıq enerjisi, istedadı çıxmaq, yaratmaq istəyir və …reallaşmayanda bu ilahi nur oda çevrilir, sahibini yandırır. Yeri gəlmişkən, burada bir hal üzərində xüsusilə daya- naq. Öz uşağını daim diqqət mərkəzində saxlayan, onun dü- şündüklərinə, hərəkətlərinə nəzarət edən valideyn onun iste- dadını çox erkən yaşlarında görür və onu inkişaf etdirməyə çalışır. Bunun üçün bəzən öz uşaqlarını incitməyə belə razı olur, təki istedad cilalanıb üzə çıxsın, düzgün istiqamətlənsin. Belə uşaqlar əksər hallarda görkəmli şəxsiyyət kimi tarixdə qalıblar. Lakin bunda maraqlı bir mə- qam var: həmin istedadlı şəxslərdən heç biri sonralar öz övladına (əgər evlənibsə və uşaq sahibidirsə) eyni müna- sibəti göstərməyib. Niyə?! Öz aqibətini uşağına rəva gör- -24 - mədiyi üçünmü? Öz missiyasından baş açıb, vaxt ayırıb övladının missiyası barədə düşünə bilmədiyi üçünmü? Bir vaxtlar valideyninin ona göstərdiyi qəddar, sərt müna- sibətdən pozulan psixikasının övladına da qismət olmasını istəmədiyindənmi? Əlbəttə, cəhd edənlər olub. Amma övla- dının əziyyəti qarşısında dözməyib onu rahat buraxıblar. Öz missiyasını dərk edən və bu həyat yolu ilə barışan insan çox ziddiyyətli hisslər yaşamaq məcburiyyətində qalır. O, ətrafa sanki rentgen baxışlarla baxır, adi gözlə görünməyən rəngləri seçir, adi qulaqla duyulmayan səsləri eşidir, harmoniyanı duyur, heç kəsin unamadığı yerdə sevinc və ya qəm görür. Kyerkeqorun fikrinə görə, «etik mən-ə ayrı-ayrı, parçalanmış anlara dağılmağa qoymayan mənəvi məsuliyyətdir: burada mən – həyatın müxtəlif şəraitlərinin təsiri ilə fərdlə baş verən bir şey deyil, onun müstəqil seçiminin nəticəsidir və buna görə də, ona aid olan bir reallıqdır. Belə mən daimi cəhdlər tələb edir, çünki onun reallaşması xəyal və arzulardan deyil, kənardan verilən istənilən şərtlərin diqtə etdiyi əxlaqi ardıcılıqdan asılıdır». 1 Bu dünyanın hər şeyini öz rəngində görən gənc ilahi vəhdətin parçalanmasını da, zahiri parıltının, yaxud çirkabın əsl mahiyyətin görünməz etdiyini də çox aydın görür. Bay- ron yazır: Mən yalana yabanam, mən hələ də bacarmıram Dəbin laklı örtüyü ilə həqiqəti gizlədim Bəs bu nifrət dolu baxışlara nədən dözürəm, 1 Кйеркегор С. Ады чяк. ясяр, с. 11. Yüklə 2,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|