İCTİMAİ elmləR 2009

İctimai elmlər

2009

  Mühit və sosial sistemlər 

Coğ. XI 4.  Dünya əhalisinin yaşayış məskənlərinin xüsusiyyətlərini araşdırır  

 

   

və demoqrafik vəziyyəti təhlil edir.  

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: 

Dünya əhalisinin irqi və etnik strukturunun coğrafi xüsusiyyətləri əsasında uyğun xəritə 

•

tərtib edir; 

Statistik informasiyanın əsasında dinlərin meydana gəlməsi zamanını, bir dini təriqatlı 

•

ölkələrin sayı və əhalinin (əhalinin çoxluğu) sayına görə əsas dinləri qruplaşdırır; nəticələri 

istədiyi forma ilə (cədvəl, xəritə və s.) ifadə edir; 

Əldə edilən informasiya əsasında dünyanın dil ailələri və qruplarının coğrafiyası haqqında 

•

müzakirələr aparır; nəticələri fərqli formatda ifadə edir (mətn materialının xəritədə, cədvəldə, 

sxemdə transformasiyası);   

Statistik informasiyanın təhlili əsasında ölkələri müxtəlif sosial-demoqrafik kateqoriyalara 

•

əsasən (ömrün uzunluğu, doğum, səhiyyə və təhsil səviyyəsi) qruplaşdırır; nəticələri istədiyi 

formada ifadə edir;  

Statistik  informasiya  və  uyğun  demoqrafik  kateqoriyaların  təhlili  əsasında  demoqrafik 

•

keçid mərhələlərini müqayisə edir; başqa-başqa mərhələlərdə olan ölkələri cədvəllərdə 

qruplaşdırır;  

Demoqrafik siyasətin əhəmiyyəti haqqında müzakirələr aparır; qrup işi zamanı demoqrafik 

•

siyasətin  qiymtləndirmə  meyarlarını  hazırlayır,  başqa-başqa  ölkələrdə  həyata  keçirilən 

demoqrafik siyasət nəticələrini (uğurlu və uğursuz) müqayisə və təhlil edir; 

Dünya əhalisinin artım proqnozunu və onun regional xüsusiyyətlərini təhlil edir; dünya 

•

əhalisinin gələcək səhnə və nəticələrini istədiyi formada ifadə edir.  

Coğ. XI 5.  Ölkələrin təsnifatı əsasında onların inkişaf perspektivlərini təhlil  

 

   

edir. 

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: 

BMT-nin (human inkişaf indeksi) təsnifatına əsasən hər qrupda birləşmiş ölkələri onlar 

•

üçün xarakterik olan təbii şərtlərinə görə müqayisə edir (xarakterik landşaft: tropik meşələr, 

landşaftlar və s.); öz düşüncələrini müxtəlif fomalarla ifadə edir;  

Xəritələrdə və digər coğrafi vasitələrdə verilən informasiya əsasında, BMT-nin təsnifatına 

•

əsasən hər qrupda birləşmiş ölkələrin təsərrüfatlarının qabaqcıl sahələrini xarakterizə edir 

və müqayisə edir; 

Fikirlərini söyləyir və qrup işi zamanı müxtəlif ölkələrin inkişafı üçün əhalinin, resursların 

•

və ənənələrin səmərəli istifadəsinin əhəmiyyətini əsaslandırır; 

BMT-nin  təsnifat  ölkə  qruplarını  təbii  şərtlərin,  təsərrüfat  sahələrinin,  əhalinin 

•

perspektivlərinə əsasən müqayisə edir; bu qruplar arasında mümkün əlaqələr haqqında öz 

fikirlərini söyləyir.  

İ.E.XI. - 7

---

İctimai elmlər

2009

Coğ. XI 6.  Ölkələri başqa-başqa xüsusiyyətlərinə əsasən müqayisə edir və  

 

   

oxşarlıq-fərqlərin səbəblərini müqayisə edir.

  

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: 

Xəritə və digər coğrafi vasitələrin köməkliyi ilə ölkələrin təbii şərtlərini araşdırır; digər 

•

ölkələrdən analoqlar gətirir (məs.: tropik meşələr, səhra, tayqa və s.)

Əhalinin statistik göstəricilərini təhlil edir (xəritələr, cədvəllər, qrafiklər, diaqramlar və 

•

s.), əhalinin sıxlığı, yaşayış yerlərinin xüsusiyyətləri və demoqrafik vəziyyəti haqqında 

müzakirə aparır; başqa ölkələrin analoji göstəricilərini müqayisə edir və nəticələri müxtəlif 

formalarda ifadə edir; 

Öyrəniləsi  ölkələrin  ənənələrinin  meydana  gəlməsinin  coğrafi  və  tarixi-mədəni 

•

xüsusiyyətlərini araşdırır; digər ölkələrlə müqayisə edir və fərziyyə irəli sürür ki, ölkənin 

inkişafı üçün çoxsaylı ənənələrdən necə istifadə etmək olar;  

İqtisadi işlərin sahə strukturları əsasında cədvəldə ölkələri inkişaf mərhələlərinə əsasən 

•

qruplaşdırır (aqrar, industrial, postindustrial);  

•

 

Aqrar 

İndustrial 

Postindustrial 

#

Ölkə 

İşlə təminat 

strukturu 

%-lə 

Hissə  %-lə

İşlə təminat 

strukturu 

%-lə

Hissə  %-lə

İşlə təminat 

strukturu %-lə  Hissə  %-lə

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

Kənd təsərrüfatı

Sənaye

Xidmət

1

ABŞ 

X

X

X

X

X

X

2

Yaponiya 

X

X

X

X

X

X

3

Banqladeş 

X

X

X

X

X X

4

Çin 

X

X X

X

X

X

5

Braziliya

X

X X

X

X

X

İxrac-idxal göstərişlərinə əsasən ölkənin resurs və təsərrüfatının ixtisas sahələri haqqında 

•

müzakirələr aparır; ölkələri qeyd olunan göstəricilərə əsasən müqayisə edir;    

Ölkədə mövcud olan problemləri təhlil edir (resurslar, sosial-iqtisadi, siyasi və ekoloji); 

•

mövcud problemlərin uğurlu həlli yolları haqqında fərziyyələr irəli sürür; 

Mətni informasiyanı və digər növ coğrafi vasitələri təhlil edir və seçilən ölkənin dünyanın 

•

fonunda necə dəyişdiyini müəyyən edir; ölkənin gələcək perspektivlərini (sosial-iqtisadi və 

hərbi-siyasi potensial). 

İ.E.XI. - 8

---