İBTİDAİ İcma quruluşU
-1210 Atabəy Əbu Bəkrin hakimiyyəti. Əbu Bəkrin
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
1191-1210 Atabəy Əbu Bəkrin hakimiyyəti. Əbu Bəkrin dövründə İsfahan, Rey vilayətləri və İraqın bir hissəsi Eldənizlər dövlətindən ayrıldı, mərkəzi hakimiyyət uğrunda ara müharibələri Eldənizlər dövlətinin tənəzzülünü sürətləndirdi, Qutluc İnanc Xarəzmşah Təkəşə sığınaraq Xorasan, Rey və Həmədanı ələ keçirdi 1194 Şəmkir və Beyləqan vuruşması. Gürcüstan və Şirvanşahların birləşmiş qoşunlarının Əbu Bəkri məğlubiyyətə uğratması
Cümə Məscidi və Darülmülkün (Eldənizlər sarayının) inşa edilməsi 1203 Gürcü qoşunlarının Dəbili qarət etməsi və Qərbi Azərbaycan torpaqlarının Gürcüstana qatılmaq təhlükəsinin yaranması
Gürcü qoşunlarının Azərbaycan torpaqalarına dağıdıcı basqın etməsi. Bu yürüş zamanı gürcülər Naxçıvanı mühasirəyə alsa da ələ keçirə bilmədilər. Naxçıvandan sonra gürcü qoşunları Təbriz istiqamətində hücumu davam etdirərək Mərəndi talan etdilər və Təbrizi mühasirəyə aldılar. Təbriz hakimi Zahidə Xatın çoxlu pul, daş-qaş və sənətkarlıq məhsulları verməklə Təbrizi gürcülərin təcavüzündən qurtardı. Miyanə, Uşan və Ərdəbil şəhərini isə gürcülər qarət etdilər 1210-1225 Atabəy Özbəyin hakimiyyəti. Özbəyin dövründə dövlət işləri onun iştirakı olmadan həll olunmağa başlandı, ölkədə daxili çəkişmələri daha da artdı, İraqi-Əcəmə müvəffəqiyyətsiz yürüş edildi, Azərbaycan gürcü və monqolların hücumuna məruz qaldı, Eldənizlər dövlətinin süqutu daha da sürətləndi ŞİRVANŞAHLAR DÖVLƏTİ 1063-1096 Şirvanşah I Fəribürzun hakimiyyəti 1066 Şirvanşahlar dövlətinin Səlcuqlar tərəfindən işğal edilməsi. Səlcuqlar tərəfindən Şirvanşahlar dövlətinin işğal edilməsi nəticəsində Şirvanşahlar səlcuqlardan asılı vəziyyətə düşdü və bununla da Azərbaycan torpaqlarının Böyük Səlcuq imperatorluğunun tərkibinə qatılması prosesi başa çatdı 1097-1107 Şirvanşah II Mənüçöhrün hakimiyyəti 1107-1120
Şirvanşah I Afridunun hakimiyyəti 1117 Demetrenin Şirvana hücum edərək Şirvanşahların qoşunlarını məğlubiyyətə uğratması 1120 Gürcü çarı IV Davidin Şirvana hücum edərək Şirvanşahların qoşunlarını məğlubiyyətə uğratması 1120-1160 Şirvanşah III Mənüçöhrün hakimiyyəti. III Mənüçöhrün dövründə Şirvan – Gürcüstan münasibətlərində dönüş yarandı, Şirvanşahlar dövləti Səlcuq imperatorluğu ilə ittifaqdan çıxaraq onlara illik bac verməkdən imtina etdi
Didqori döyüşü. Gürcülərin və onların müttəfiqlərinin (qıpçaq türkləri, alanlar və Qərbi Avropa səlibçilərinin) birləşmiş qüvvələrinin Səlcuq qoşunlarını məğlub etməsi
Tiflisin gürcülərin əlinə keçməsi və Tiflis müsəlman əmirliyinin ləğv edilməsi 1123 Sultan Mahmudun Şirvana hücumu. Hücum nəticəsində Sultan Mahmudun məğlub olaraq Şirvanı tərk etdi 1123-1124 IV Davidin Şirvan torpaqlarına yürüşü. Yürüş nəticəsində Şirvanşahların paytaxtı Şamaxı,Gülüstan və Buğurd qalaları ələ keçirildi, gürcülər Şirvanın mühüm şəhər və qalalarında güclü qarnizonlar qoyub geri qayıtdılar
IV Davidin ölümündən sonra gürcülərin Şirvanı tərk etməsi XII əsrin 30-50-ci illəri Şirvanşahlar dövlətinin Cənubi Qafqazda ən qüdrətli siyasi amilə çevrilməsi 1160 Tamarın Şirvanşahlar dövlətində saray çevrilişi etməyə cəhd göstərməsi 1160-1196 Şirvanşah I Axsitanın hakimiyyəti. I Axsitan hakimiyyəti illərində Dərbənd hakimliyini Şirvanşahlar dövlətindən asılı vəziyyətə saldı, Dərbənd səddini təmir etdirdi, Səlcuqlarla dostluq münasibətlərini bərpa etdi, Atabəylər dövləti ilə dostluq münasibətləri qurdu, Gürcüstan çarlığı ilə mehriban qonşuluq əlaqələrini davam etdirdi, paytaxtı Şamaxıdan Bakıya köçürtdü, dövlətin müdafiə qüdrəti artdı, Şirvanşahlar dövləti iqtisadi inkişaf və mədəni tərəqqi etdi 1173 Şirvanşahın hərbi qüvvələrinin Gürcüstanda mərkəzi hakimiyyətə qarşı qiyamı yatırmaqda çar III Georgiyə kömək etməsi
Azərbaycana hücum edən slavyan donanmasının Şirvanşahın hərbi qüvvələri tərəfindən darmadağın edilməsi. Slavyanlarla eyni zamanda hücum edərək Şabran və Dərbəndi ələ keçirən qıpçaqların I Axsitan tərəfindən məğlub edilərək ölkədən qovulması 1192 Şamaxıda baş vermiş zəlzələ nəticəsində Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtının Bakıya köçürülməsi XII əsr Buğurd, Mərdəkan, Gülüstan və Qız qalalarının inşa edilməsi AZƏRBAYCANA XIII-XIV ƏSRLƏRDƏ MONQOLLARIN AZƏRBAYCANA YÜRÜŞLƏRİ. CƏLALƏDDİNİN AZƏRBAYCANDA HAKİMİYYƏTİ 1220-1222 Cəba və Sabutayın rəhbərliyi ilə monqolların Azərbaycana kəşfiyyat xarakterli I yürüşü. Yürüş zamanı monqollar Təbrizə və Gəncəyə hücum etsələr də bu şəhərləri işğal edə bilmədilər. Beyləqan və Şamaxı isə talan edildi. Gürcüstansa iki dəfə monqollar tərəfindən tutuldu 1221 Monqolların Təbrizə və Gəncəyə uğursuz hücum etməsi 1222 Monqolların Şirvana hücumu 1223 Kalka çayı sahilində döyüş. Monqolların rus-qıpçaq qoşunlarını məğlubiyyətə uğratması. Lakin İdilboyunda bulqarlarla döyüşdə monqollar məğlub olaraq Monqolustana qayıtdılar
Xarəzimşah Cəlaləddinin Azərbaycanı, o cümlədən Şirvanı tutması 1225-1231 Azərbaycanda Xarəzimşah Cəlaləddin dövlətinin mövcud olması 1225 Xarəzimşah Cəlaləddin tərəfindən Atabəylər dövlətinin varlığına son qoyulması 1227 Xarəzimşah Cəlaləddinin Marağada Ağsunqurilər sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyması XIII əsrin 20-ci illəri Şəkinin Şirvanşahlar dövlətinin tabeliyinə keçməsi 1231 Gəncədə Bəndər üsyanı. Üsyan Cəlaləddin tərəfindən yatırıldı, üsyan başçılarından isə 30 nəfər, o cümlədən Bəndər edam olundu. Cəlaləddinə qarşı Gəncədən başqa, Xoy, Mərənd, Naxçıvad, və üç dəfə Təbrizdə də xalq azadlıq hərəkatı baş verdi və onlar da qəddarlıqla yatırıldı 1231 Azərbaycanda Xarəzmşah Cəlaləddinin hakimiyyətinin başa çatması 1231-1239 Cormağun noyonun başçılığı ilə monqolların Azərbaycana II yürüşü
Gəncənin monqollar tərəfindən işğal olunması 1239 Monqolların II yürüşü zamanı tamamilə dağılmış Gəncə şəhərinin bərpa olunmağa başlanması 1239 Monqolların Şirvanı və Dərbəndi ələ keçirməsi. Dərbənd şəhərinin tutulması ilə bütün Azərbaycanın monqollar tərəfindən istilası və monqolların II yürüşü başa çatdı
Azərbaycanın Ali monqol xaqanlığının tərkibinə qatılması. Ali Monqol Xaqanlığının hakimiyyəti dövründə Azərbaycan Ali Monqol Xaqanlığının canişinləri tərəfindən idarə edildi, Arqun ağa – Xorasan, İraqi-Əcəm, Şirvan da daxil olmaqla Azərbaycan, Gürcüstan, Lur və Kirmana canişin təyin olundu, Azərbaycanın əksər torpaq sahələri və otlaqları monqol canişinlərinin ixtiyarına keçdi, yerli feodalların əksəriyyəti torpaq malikanələrindən məhrum edildi, yerli feodalların bir qismi isə monqolların vassalına çevrildi MONQOLLARIN AZƏRBAYCANA III YÜRÜŞÜ. AZƏRBAYCANIN HÜLAKÜLƏR DÖVLƏTİNİN TƏRKİBİNƏ QATILMASI 1253 Hülakü xanın başçılığı ilə Müke xanın Ön Asiyaya qoşun göndərməsi 1254 Monqollar tərəfindən Azərbaycanda əhalinin siyahıya alınması 1256 Monqolların Azərbaycana III yürüşü. Monqolların III yürüşü nəticəsində Azərbaycanın Hülakülər dövlətinin tərkibinə qatıldı
Bağdadın Hülakülər tərəfindən tutulması və Abbasilər xilafətinin süqut etməsi 1258-1357 Beşinci Monqol Ulusu adlanan Hülakülər (Elxanilər) dövlətinin mövcud olması 1258-1265 Hülakü xanın hakimiyyəti. Hülakü xan hakimiyyəti dövründə hərbi-köçəri əyanların tez-tez baş verən qiyamlarını yatırmaqla geniş əraziyə malik iqtisadi cəhətdən güclü və mərkəzləşmiş dövlət yaratdı, köçmə zadəganlara arxalanaraq bütün ali hakimiyyət orqanlarını şahzadə və əmirlər arasında böldu, şahzadə Yuşmut Arran hakimi təyin olundu, Azərbaycanın şimal sərhədlərinin mühafizəsini möhkəmləndirmək məqsədi ilə burda güclü monqol hərbi dəstələri məskunlaşdırıldı, Hülakü dövləti öz qüdrətini və vahidliyini qoruyub saxladı, lakin feodalların getdikcə güclənməsi mərkəzi hakimiyyətə qarşı mübarizəni gücləndirdi, Azərbaycan torpaqları uğrunda Hülakü və Qızıl Ordu arasında müharibələr başladı 1259 Nəsirəddin Tusinin rəhbərliyi ilə Marağa rəsədxanasının tikilməsi XIII əsrin 50-ci illəri Monqolların III yürüşü nəticəsində Şirvanşahlar dövlətinin müstəqilliyini itirməsi XIII əsrin 60-cı illəri Azərbaycan uğrunda Hülakülərlə Qızıl Ordu xanları arasında müharibələrin başlanması 1263 Elxanilərlə Qızıl Ordu dövləti arasında ilk toqquşma baş verməsi. Qızıl Ordu dövlətinin bu hücumu nəticəsində Dərbənd şəhəri tutuldu. Lakin Qızıl ordulular tezliklə geri oturduldu
Qızıl Ordu xanlarının Azərbaycana növbəti yürüşləri. Hər iki yürüşdə Qızıl ordulular məğlub edilərək ölkədən qovuldu
Keyxatu xanın ölkədə pul islahatı keçirməsi 1295 Qazan xanın Qarabağda padşah elan olunması 1295-1304 Qazan xanın hakimiyyəti. Qazan xan hakimiyyəti dövründə İslam dinini qəbul edərək Mahmud təxəllüsü aldı, Azərbaycanın şimalında monqol feodallarının qiyamını yatıraraq mərkəzi hakimiyyəti möhkəmləndirdi
Qazan xanın Azərbaycanın şimalında monqol feodallarının qiyamını yatırması 1303 Qazan xanın fərmanıyla kəndlilərin bir yerdən başqa yerə getməsinin qadağan olunması. Bu fərmanla kəndlilər öz yaşayış yerlərinə təhkim olunurdular
Təbrizdə Əlişah məscidinin (“Ərk qalası”nın) inşa edilməsi 1304-1316 Məhəmməd Olcayut xanın hakimiyyəti. Olcayutun hakimiyyəti illərində mərkəzi hakimiyyət daha da qüvvətləndi və ölkədə feodal çəkişmələri azaldı
Əbu Səidin hakimiyyəti 1316-1357 Çobanilərin Hülakü səltənətini ələ keçirməsi 1318 Xorasanda mərkəzi hakimiyyətə qarşı çıxışların baş verməsi və bundan istifadə edən Qızıl Ordu qoşunlarının Elxanilər dövləti üzərinə hücuma keçərək Kür çayının sahilinə qədər irəliləməsi
Usta Yusif ibn Əhmədin hal-hazırda London şəhərinin Viktoriya və Albert muzeyində saxlanılan bədii kasanı düzəltməsi
Gürcüstanda mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyan baş verməsi 1319-1325 Əmir Çobanın rəhbərliyi ilə Qızıl Ordu dövlətinə müvəffəqiyyətli yürüşlər təşkil olunması Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|