I fəSİl beynəlxalq maliyyə qurumlarının təsnifatı və onların beynəlxalq

16 
 
prinsipi qüvvədədir: üzv ölkə 500 səs və bundan əlavə abunə üzrə ödənilmiş hər 
5000 dollara görə əlavə 1 səs alır. Assosiasiya kreditlər verilməsinin şərtlərini və 
maliyyə  normativlərini  nəşr  edir.  Beynəlxalq  İnkişaf  Assosiasiyasının  başlıca 
maliyyə  mənbəyi üzvlük  haqlarından gəlir. Üzv ölkələr 2 qrupa bölünür: 
a)
 
İqtisadi  baxımdan  daha    inkişaf    etmiş  ölkələr,  bunlar  26  ölkədən    ibarət 
olub Bankın maliyyə vəsaitlərinin başlıca hissələrini  ödəyənlərdir; 
b)
 
Az inkişaf etmiş dövlətlər, bunlar 134 ölkədən ibarətdir, Azərbaycan da bu 
qrup ölkələr siyahısına daxildir; 
 
BİA-ya  üzvlük  BİA-nın  müəyyən  etdiyi  şərtlər  və  zaman  çərçivəsində 
BYİB-nın üzvlərinə açıqdır. Quruluşu BYİB ilə eynidir. BİA ilə BYİB arasında 
əsas fərq onların maliyyə mənbələrində və hansı şərtlərlə kredit vermələrindədir. 
BYİB öz vəsaitlərini əsasən beynəlxalq maliyyə bazarlarında əldə edir və inkişaf 
etməkdə  olan  ölkələrə  kommersiya  banklarından  daha  aşağı  faizlə,  daha  uzun 
müddətə  kredit  verir.  BİA  isə  öz  donor  üzvlərinin  hesabına  ən  kasıb  ölkələrə 
faizsiz,  mənfəət  güdməyən  kreditlər  verir.
  Beynəlxalq  İnkişaf  Assosiasiyası 
yalnız  yoxsul  ölkələrə  kreditlər    verir  hansı  ölkələr  ki,  BYİB-dən  kredit  ala 
bilmirlər. Bu gün səksənə yaxın  ölkə bu  kateqoriyaya daxildir. Bu ölkələrdə 3,2  
milyarda yaxın  insan yaşayır. Onların təxminən 1,2 milyardının  gündəlik gəliri, 
1 dollardan  azdır.  BİA  kreditləri  25-40  illik  müddətə verir, ödənilməsinə  isə  10 
ildən sonra başlanılır.  BİA-nın 159 üzvü var. Bunlardan cəmi 26-sı inkişaf etmiş 
ölkədir.  BİA  kasıb  ölkələrlə  iqtisadi  inkişaf  uğrunda  əməkdaşlıq  edir,  konkret 
layihələrin  maliyyələşdirilməsi  üçün  onlara  maliyyə  dəstəyi  verir.  Həmin 
layihələrin  məqsədəuyğunluğu  BYİB-nın  mütəxəssisləri  tərəfindən  yoxlanılır. 
BİA aşağıdakı tələblərə cavab verən ölkələrə kredit verir: 
 
1. Ölkənin adambaşına düşən illik gəliri 1305 dollardan aşağı olmalıdır. 
 
2. Ölkədə kifayət qədər iqtisadi, maliyyə və siyasi sabitlik olmalıdır.Çünki 
uzunmüddətli kreditlər iqtisadi inkişafa nail olmaq məqsədi güdür. 
 
3. Ölkənin plateji balansla bağlı ciddi problemləri olmalıdır. 

---

17 
 
4. Ölkənin daxili siyasətində məqsəd iqtisadi inkişaf olmalıdır.
10
 
 
BİA-nın  kreditlərinin  45-50%  Afrika    ölkələrinin  (Saxara)    payına  düşür. 
Digər faizlər Asiya  ölkələri – Banqladeş, Hindistan, Pakistan və  Nepal  arasında  
bölüşdürülür.  Həmçinin  bu  qrupa    Çin,  Latın  amerikası  və  Karib    hövzəsi 
dövlətləri, Yaxın Şərq, Avropa və Mərkəzi  Asiya da daxildir. Müxtəlif donorlar 
hər  üç    ildən  bir  BİA  fonduna    vəsait  qoyurlar.  Ən    böyük  donorlar  ABŞ, 
Yaponiya,  Almaniya, Fransa,  Böyük Britaniya və İtaliyadır. Türkiyə və Koreya 
da donorlar sırasındadır. 
Kreditlər  verilərkən  adambaşına  düşən  illik  gəlir,  ərazinin  böyüklüyü, 
iqtisadi  siyasətin  effektivliyi  nəzərə  alınır.  BİA  kreditlərin  çoxunu  illik  gəliri 
adambaşına 800  dollar  düşən  ölkələrə verir.  Cənubi  Saxara  ölkələri  dünyada  ən 
kasıb, ən çox borcu olan ölkələr olduğundan onlar üçün Xüsusi Yardım Proqramı 
mövcuddur.  Kreditin  geri  qaytarılmasına  adətən  10  ildən  sonra  başlanır.  35-40, 
bəzən də 50 il sonra borclar ödənilir. Kredit milli valyutada təqdim olunur. 
 
BYİB-nın İdarəçilər Şurası, İcraçı Direktorlar, BYİB-nın Prezidenti, bankın 
məsul  şəxsləri  və  ştatdaxili  işçiləri  eyni  zamanda  BİA-da  analoji  fəaliyyətlə 
məşğul olurlar. BİA-nın 3 əsas maliyyə mənbəyi var:
11
 
 
1.BYİB-nın gəlirləri BİA-a da köçürülür. 
 
2.Üzvlük haqqı 
 
3.BİA-nın  daha  varlı  üzvlərinin(bura orta  gəlirli  ölkələr  də daxildir)donor 
kimi yardımı. 
 
BMK  1956-da  yaradılıb.  Faktiki  olaraq,  BYİB-nın  filialıdır  (həmçinin 
BMT-nin ixtisaslaşmış qurumudur.) 
 
BMK-nın əsas hədəfləri aşağıdakılardır: 
 
1.İqtisadiyyatın yüksək inkişaf sürətinin saxladılması; 
                                                           
10
 
Герчикова И. Н. « Международные економические организации: регулирование 
мирохозяйственных связей и предпрнимателской деятельности». Изд-во 
«Консалтбакир». Москва, 2002.Стр.: 108
 
11
 
Герчикова И. Н. « Международные економические организации: регулирование 
мирохозяйственных связей и предпрнимателской деятельности». Изд-во 
«Консалтбакир». Москва, 2002.
 

---

18 
 
 
2.Kasıblığın səviyyəsinin aşağı salınması; 
3.Regionda biznes üçün əlverişli mühiti inkişaf etdirmək.  
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının  fəaliyyətinin  3 əsas istiqaməti var : 
- Özəl sektorun layihələrinin maliyyələşdirilməsi; 
-  Ehtiyatların  səfərbərliyə  alınması  və  inkişaf    etməkdə  olan    ölkələrin 
şirkətlərinə  yardım; 
-  Biznes  və  hökumət  qurumlarına    texniki    və  konsultativ 
(məsləhətləşmələr) yardım. 
BMK  Afrikada,  Asiyada,  Avropa  və  Latın  Amerikasında    27 
nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir. 
 
BMK-ya  üzvlük  BYİB-nın  bütün  üzvlərinə  BMK-nın  müəyyən  etdiyi 
şərtlər çərçivəsində açıqdır. Əsas hədəfi üzv dövlətlərdə iqtisadiyyatın inkişafına 
nail  olmaq  məqsədilə  xüsusi  sahibkarlığı  maliyyələşdirməkdir.  Özəl  kapitalın 
istehsal sferasına axınını stimullaşdırır. Həmçinin yerli və ya xarici investisiyalar 
hesabına yaradılmış kompaniyaların idarə olunmasına yardım edir. BMK birbaşa 
özəl kompaniyalara kreditlər verir. Dövlətlərdən təminat gözləmədən öz vəsaitini 
bu kompaniyalara investisiya edir. Kredit 7-12 ilə verilir. BMK müxtəlif maliyyə 
mənbələrindən  olan  resursları  özəl  sektora  investisiya  qoymaq  məqsədilə 
birləşdirməyə  çağırır.  Həm  də  özəl  firmalara  texniki  yardım  edir,  informasiya 
dəstəyi  verir.  Bu  dəstək  BMK-nın  nəzdində  olan  Texniki  Kömək  Fondu 
tərəfindən maliyyələşdirilir. 
 
Quruluşu aşağıdakı kimidir: 
 
1.Müdirlər Şurası. 
 
2.Direktorat. 
 
3.Prezident və İcraedici vitse-prezident. 
 
4.Bankın konsultativ komissiyası. 
 
5.İşçi konsultativ komitə.
12
 
                                                           
12
 Герчикова И. Н. « Международные економические организации: регулирование мирохозяйственных 
связей и предпрнимателской деятельности». Изд-во «Консалтбакир». Москва, 2002.Стр.: 110 

---