Hüseynqulu sarabski KÖHNƏ baki

Xoruzbazlar

erkek bildirçini aldadıb tutardılar. Onu tutmaq üsulu belə idi: xəsillərin üstünə böyük tor döşordilər. Quşçular özləri isə xəsillərin dibində giz- lənib düdük çalardılar. Erkək bildirçin düdüyün səsinə aldanıb tonın altma gələrdi, quşçular quşun tora düşdüyünü gördükdə qəfıldən ayağa durarddar. Quş yaxında adam görcək havaya qalxmaq istərkən tora ilişər və onu tutardılar. Bildirçini şəhərə getirərək qəfəse salardılar. Həyətdə müeyyon bir yerə və ya küçə qapısıntn üstünə bir mıx vurub qefesi oradan asar və quşa muşqurarddar. Muşqurduqda quş “məmo- məmo”, quşun sahibi isə ahəsto sesle “he-he” deyərdi. Quş isə oxu- mağa başlardı. Quşun oxumağma şehərin alverçi, baqqal, tacir, dellai kimi havayıyeyən boşboğazlan topiaşardı. Bunlarm qarasaqqalı, baş- lannda qazamatı, ya iki üzlü emiri, ya da qelomi papaq olardı. Boğaz- larmdan göbəklərinadək ilmeli donları, ayaqlannda yaşıl rengli sağn başmaqlart, san ıpək qurşaqlan, topuqdan yuxan göy rənglı şalvarları, bir parasının enli, əlvan yun qurşaqlan da olardı. Bu adamlar, çiyin- lərinə güləbətinli sırıma ilə baftalı çuxa, bəzen de sarı uzun Ərdəbil kürkıı salardılar,

Quş oxuyandan sonra bu baredə mıibahisə ve höcətier başlanardı,

Bağa köçmə. Nurcahan xala düyünü təmizleyer, noxudunu, lob- yasını, mərcisini andıb kisələrə tökər, ağızlarmı bağlayıb evin bir kün- cünə yığardt. Kəblə Novruzqulu axşamçağı evə gəlib bir qədər istira- hət etdikdən sonra Nurcahan xala unlu əllermi silərək ona deyərdi:

• 
  A kişi, hər şey hazırdır, get Bayırşəhərə, Xanım karvansarasın- dan bir araba damş, gelib bizim köçümüzü aparsın.
  

Bakının ətraf kəndlerinden şəher bazarlarına yük gətiren araba- çılar bazarda yükü boşaldıb, arabalarmı keçmiş Quba meydamnda olan Xanım karvansarasında açar, orada rahatlanardılar. Kəble Novruzqulu o karvansaraya gedib, arabanı danışıb behləşərdi. Evə qayıdıb arvada deyərdi ki, tez ol tədarük gör, avadanlığı qablaşdır, arabalar indi geler.

• 
  Indi nə üçün, a kişi?
  
• 
  Arabaçılar atları istiyə salmamaq üçün gecə getmek istəyirlər.
  

Arvad deyinməyə başlardı:

• 
  İndi men qaragün, məfrəşləri bağlayım, qab-qazanı bağlayım, toyuq-cücəni tutum, ya sizə xörək bişirim? Arabaçı başıdaşh səhər gedə bilməzdi? Ay qız, Tubu, Tubu! Tez bu qab-qacağı quyu üstə yu, tor- paqla salavatla gətir.
  

Tubu qonşu evində qonşu qızlan ilə gelin-gəlin oynamaqla məş- ğuldur, Arvad bir çağırır, iki çağırır, göriir ki, Tubu golmədi, çığır-bağrr salmağa başlayardı:

• 
  Tubu... Tubu...
  

Qız qonşu həyətdən anasınm sesini eşitcək:

• 
  Gəlirəm, ay ana! - deyib yüyiirərək gəlir.
  

Nurcahan xala:

• 
  Ay seni görüm başını top aparsm, hcç qapılar açıb girmeyəsən! - deye qızı danlamağa başlayardı,
  

Kişinin ovqatı təlx olar, acığından samovar dudkeşini götürüb düşordi arvadın üstüno. Tubu ağlayar, arvad da köteyin zerbəsinden bağırardı. Elə bu vaxt Kərim yedəyində bir qoca qotur köpək, boğazmda bir üz dəsmah həyətə girərdi, Kişinin qamqara, gözü Kerimə sataşardı:

• 
  Adə, adə! Bu qotur iti niye getirmisən?
  
• 
  Ay ata, bağa aparacağam.
  

Kişinin ovqatı daha da xarablaşar, o yan-bu yanı axtarar, əlino tən- dir kösövü götürüb, ite bir-iki çəkordi. tt vaqqıldaya-vaqqıldaya qaçar, boğazına bağlanmış üz desmalını da aparardı. Atalar bu yerdə deyiblər ki, “it də getdi, ip də”.

Kişi acığından Kərimin üstünə düşər vo həyətdə qiyamət qopardı,

Qonşular axışıb gələrdilər,

Kişiler Kəblə Novruzqulunu, arvadlar da Nurcahan xalanı sakit edərdi.

• 
  Kəblə Novruzqulu, salavat çevir, axşam vaxtı yol üstəsən, höv- səloni bas, ovqatmj təlx cləmə.
  

Nurcahan xala üzünü arvadlara tutub:

• 
  Ay Meşedi Püstə bacı, monim belə dərdlərim var, xeyri olsun ərdən, övladdan yarıyanların.
  
• 
  Eybi yoxdur, bala, eybi yoxdur, başımn sahibidir, Soni döyer de, istər də, ər adamı öldürər də... Kİşilər Kəblo Novruzqulunu sakitedər, arvadlar da Nurcahan xalaya kömək edər, avadanhğı sazlayar, sonra cv sahibləri ile süfrəyə əyləşib bozbaşı həzmi-rabedən keçirərdİIer.
  

Küçedon Salyan arabalanmn ağac oxlarınm cırıltısı eşidilməyo baş- lardı. Koblə Novruzqulu qonşuların kömeyi ilə tez arabaları yükləyer, arabaçılara yemək verdikdon sonra toyuq-cücəlerin ayaqlarını bağla- yıb yükün üstə, qoyunu iso əl-ayağım bağlayıb arabanın dümbəsinə qoyardı. Balaca Tubu golinciklərini, pişiyini qucağma götürüb arabaya oturardı. Nurcahan xala da qonşu arvadlarla qucaqlaşıb öpüşdükdən sonra arabaya mmerdi. Axırda Keblə Novruzqulu evi və həyet qapısım qıfıllayıb açarı qonşulara tapşırar, əlini cibinə atıb, avadaniıq daşıyan qonşu uşaqlarına pul payladıqdan sonra xudahafızleşib arabaya minər və qonşuların: “Yaxşı yoi, Allah amanında”, - sözləri ile yola düşərdi. Araba sİlkələnər vo cırıldar, toyuq-cüce qaqqıldaşmağa başlayardı.

Keble Novruzqulu sesden təngə gelib:

• 
  Ə.„ o... Köpək oğlunun mallan, şoğeribə qalasmız, xeyrata kəsi- lesiniz, - dcyə mınldanardı.
  

Arvad:

• 
  Yaxşı olardı ki, sənin xeyratına kəsiləydi. Birkeremlik baş-qula- ğım dincəleydi.
  

Yolçular deyine-deyinə gecə yarısı Suraxanıya çatardılar. Kəndin küçəlorinden birində tini burulanda heç gözləniİmədən arabanın taxta oxunun qulağı divara toxunub sınardı, ölüm-zülüm kəndin ıçindon çıxıb gece yansı Suraxamdan bir az aşağı - “Usta şəyirdi” dediyimiz yerə çatardılar. Orada yükü ycre düşürüb, arabanın oxunu düzəldər, bir qədər dincolib, atları yemləyİb suladıqdan sonra yene de yüklori yerinə bağ- layıb yola düşərdİlər. Gündüz saat 12-də, 1-de Şüvelana çatardılar. Yükü heyeto boşaldardılar, kişi deyərdi:

• 
  Arvad, açarı ver.
  

Arvad bir qeder ora-burasmı qurdaladıqdan sonra yadına düşərdi ki, bağm açan yaddan çıxıb şəhordə evdə qalmışdır.

• 
  Ay kişı, ay kişi, açar yadımdan çıxıb qalıb evdə.
  

Kəblə Novruzqulunun qam təzədən qaralardı.

• 
  Ə... ə... Senin atan, anan gorbagor olsun,mənimcanunı boğazıma yığdın. Yekə arvadsan, bilmirsen bağ otağmuı qapısı açıq deyil, qıfillıdır?
  
• 
  Ay kişi, o qədər deyinirsen, bildiyimi də çaşıram. Səni göriim ölondə dilin kəlmeyi-şəhadəto gəlməsin, sen bəyəm mafar verirson ki, men bilim nə iş görürəm?
  

Ər-arvad bir-birinin tozunu çırpandan sonra kişi bir müsibətlə qapının qıfılmı sındırar və açardı. Evin içinde keçen ildon qalma quru meyne olardı. Payızda şəhərə köçərken, meynelerin başrnı kəsordilər ki, gelen bahar üzümü yaxşı versin. O meyne başlarını evə doldu- rardılar. Gələn il bağ vaxtı onun qurumuşunu ocaq altında yandırar- dılar. Quru meynəleri köməkləşib bayıra tökdükdən sonra avadanlığı evə yığıb sahmanlardılar.

Bağ moşğuliyyətləri. Şam ycmoyindon sonra axşamiarhor mohol- lonin qonşuiarı qum üstüno yığılıb moşğuliyyot üçiin növbonöv oyun oynardılar. Birisinin gözünü desmalla bağlayıb olino bir ağac veror- dilor. () da:

•