Ey çaxırçı, çaxır ver!
Xozeyin pul verordi. Bunlar da yalandan içmoyo başlardı. Bir a/. içondon sonra gııva ki, pulları qurtarardı.
Ey, çaxır vcr!
Pul ver!
iitlor donlarıııı çıxanb vcrdikdoıı sonra çaxır alıb içordilor. Sonra köynoklorini do verordilor, daha soııra bir şcy tapmazdılar vo çaxırçıya deyordilor ki. çaxır vcr, çaxırçı iso devordi: “Pul ver!” Cavabında lüt- lor: “Biz çox şey vennişik, son do soyun, ver içok”. Rohim do fıkir edordi ki, başlamışıq göıok bunun axırı ııo olur. Nohayot, donunu, kəmorini, saatını çıxarıb vcrordi. On axırda bunlann üçü do lap çılpaq olardı. İçıb lap “keflondikdon” sonra çaxırçı bunlara guya ki, kolok golordi:
Lütlər:
Səne borclu deyilik. Paltar vermişik.
Mübahise başlanardı, çaxırçı fıt vcrərdi və yalandar qorodovoy gəlerdi. Çaxırçı qorodovoya bir şcy verib, onların kefii oiduğunu söy- lərdi:
Siz təqsirkarsmız, - deyərdi.
Qorodovoy da rüşvəte baş eyib bu sozü təkrar edər və əlavə edərdi;
Kəndir gətirin və bunların qollarını bağlaym, Dərhal, Rəhim orta- da olmaq şərtile, lütlerin birini sağa, birini də sola keçirər, qol-qola bağlardtlar. Lütlerin hor ikisini sağ qolu açıq olardı. Bunların dərhal “davası” düşerdi, hərəsi əline bir başmaq tayt alıb vuruşmağa başlar- dılar. Lütler hor iki qolu bağlı, özü de çılpaq halda olan Rohimin üstünə düşüb xeyli vurarddar. Rehim çox çırpınardl ki, xilas olsun, amma nə fayda ki, qolları möhkəm bağlı idi. Rəhim başa düşerdi ki, bütün bu dəsgahlar bunun üçünmüş, özünü xilas etmek üçün qolları ilə onlann hər ikisini baş-başa vurardı, fəqət görerdi ki, bir şey çıxmır. Axırda üzüqoylu yerə yıxılardı. Oyun ıştirakçılan onun bu halına xeylİ gülüb zövq alardılar. Sonra Rehimİn qollarım açardılar. Kim zirək idi qaçardt, yerde ktm qalsa tdi, yumruqlaşıııa başlanardı. Bu oyunun üstündə böyük davalar və edavətlər töreyərdi.
“Tağı külah, Nağı sar” oyunu. Bu oyunda on beş, iyirmi nəfər dövrə vurub oturar, başda bir nəfər do “molla” olardı. Hərgah oyunda iştirak edənlərin sayı on beş nəfərə çatsa idi, o zaman onların on dördü araqçınım iki qat büküb öz başına qoyardı. Təkce mollanın başı açıq qalardı. Sonra hamısı bir ağızdan oxumağa başlardtlar. Əvelcə “molla” başlardı:
Tağı külah, Nağı sor,
Oyunçular tokrar edərdi:
Tağı külah, Nağı sər,
Yağış yağar, yel əsər.
Oyunçular:
Yağış yağar, ycl əsər.
Mahnını oxuyarkən əl çalardılar. Ancaq fıkirləri “molla”mn elinde və öz başlarındakı araqçında olmalı idi. Çiinld “molla” lapdan əl uza- dıb yamndakmın araqçınmı götürər və öz başma qoyardı, yanındakı isə cəld yoldaşmın araqçınını alar; o da o birininkini və bu qayda ile çala- çala, oxuya-oxuya papaqlannı bir-birinin başından götürüb öz baş- larma qoyardılar. “Molla” qəflətən: “Lax-lax” - dedikde gərək hamı Öz başındakı araqçını iki ali ile berk tutaydı ki, başından götürməsİnlər vo başı açıq qalmasın. Kimin başı açıq qalsaydı, onu tənbeh edərdİlər, Tənbeh ise belə olardı: başı açıq qalan oyımçunu ortaya uzadıb başmı üzüqoylu “molla”nın dizi üstə qoyardılar, iştirakçılara hamısı əllərini bir-birinin üstüne qoyub tənbeh olunanm küreyine qoyardılar, “Molla” sonışardı:
Tənbeh olunan:
Əkbərin əli.
Bilmodin. Götürün, götürün vurağm.
İyirmi altı ol ağırlığım yazığın kürəyinə endirərdi... Tenbeh olunan ən üstdəki, elin kimin olduğunu tapmasa idİ, bu qayda İlə xeyli vaxt döyülərdi, eger tapsaydı, oyun yenidən başlardı.
“Habudu getdi, Şahbııdıı gəldi” oyunu. Bu oyunda da ya iyirmi və ya on bcş nefər istirak ederdi. Onlar dövre vurab oturar ve qıçlarım özlərinə sarı elə yığarddar ki, dizlərinin altında tağ kimi boş yer qalsın. Oyunçular çox sıx oturmalı idiler ki, aralanndan heç bir şey görünmə- sin. Biri araqçmım “molla”mn dizi altından yoldaşma ötürərdi, başqa- ları da bir-birinə ötürüb bu sözlori deyərdiler:
Habudu getdi, Şahbudu gəldi.
Bu qayda ilə araqçın birindən dıgərinə diz altı ötürülərək dövre vurardı. Oyunçulardan bir nəferi araqçmı uşaqların əlindən almaq üçün ayaq üsto onların arxasınca dövro ıle qaçardı. Bəzən “molla” araqçını öz əlindo gizledib uşaqlarla birgo ollərini tərpədərdi, Ayaq üstdəki araqçının “molla”nm əlində olduğunu başa düşsəydi, o dayanardı, hər- gah başa düşmosəydi yüyürüb, yüyürüb yorulardı. Hergah iştirakçı- lardan bİrinin əlindo araqçın tutulsaydı, o yerini ayaq üstündəkinə verib, özü onun yerino keçməli idi. Birdən biri gizlince araqçını yol- daşımn dizinİn altına qoyardı. Bele ki, homin oyunçu Özü araqçmın onun dizi altında olduğunu bilməzdi. “Molla” gözləyib görerdi ki, araq- çın onıın əlinə çatmadı, o vaxt oyunu saxlardı. Araqçın kimin dizinin altmdan çıxsaydı, o yerini ayaq üsteki oyunçu ile bvöz etməli idi. Arada intizamsızlıq əmele gəlsə ve ya ayaq üstəki yonılsa idi, “molİa” araq- çım havaya qaldırıb, oyunçuları sakit ederdi ve ayaq üstdəki oyunçu yorğunluğunu alardt.
“Usta-şəyird” oyunu. Bu oyun on beş və ya iyirmi uşağtn iştirakt ilə başlanardı. Bir nefər “usta” olardı. Oynayanlardan biri gəlib “usta”- nın qabağmda oturardı. “Usta” onun gözlerini ellərile berk örtərdi. Iştirakçılardan bİr başqası onun küreyine zeif şille vurardı, o zaman “usta” əlini onun gözundən çəkib deyərdi:
Ay canım şeyırd, ay gözüm şeyird, seni kim vurdu, kim gördü?
İştirakçılar həmin sözləri xorla təkrar ederdilər:
Əger tapmasa idi, “usta”:
Ay kor olasan, səni bu vundu, bİz gordük, - deyə vuran adamı gosterərdi. Xor da həmin sözləri təkrar edərdi. Əgər o, vuranı tapsaydı o zaman usta:
Ay barakallah, səd barakallah, səni o vurdu, biz gördük.
Xor da eyni sözleri mahnı ile təkrar edordi. Vuran oyunçu tapıldtğı üçün şəyirdin yerinə keçər, şeyird isə dovreye daxil olardı. Bu qayda İle oyun yenidən başlanardı.
“Yoldaş səni kim apardı” oyunu. Beş nəfərden ibarət bir sıra düzelerdİ. Onlardan beş addım dalda həmin bu qayda ilə beş nəfər də düzülərdi. Hər destenin də bır miyançısı (münsifi) olardı. Arxadakı beş nəfərdən biri barnıaq üstə asta-asta gəlib onlardan birinin arxasma üsulluca bannaqla vurardı. Vurulan oyunçu dala qalmamaq şertile, üç addtm qabağa gedib dayanardt. Vuran adam astaca qayıdıb yenə öz yerini tutandan sonra miyançı soruşardı:
Yoldaş, səni kim apardı?
Həsən.
Əgər tapmış olsaydı, o hemin adamm beline minib müeyyən məsa- fəni gedib qayıtmalı idi. Sonra özü onun yerine keçib, onu öz yerinə göndərmeli idi. Hərgah tapmazsa, o vaxt onu vuran oyunçu onun beli- nə minib müeyyən mesafəni getmeli, qaytdandan sonra isə yenə her kes öz yerində qalardı. Bu qayda ile oyun davam ederdi.
“BənÖvşə” oyunu. Bənövşe oyunu çox qədim oyunlardandır. Işti- rakçılar iki dəstəye bölünüb, on addım məsafani üzbeüz dayanırlar. Hər dəstədə olan uşaqlar bir-birinin əlindən möhkəm tutub sıra düzəl- dİrlər. Dəstələrdən biri oyuna başlardı. Bİr nəfər o birİ dəstəyə müra- ciət edərək dcyordi:
Onlar cavab verərdi:
Bəndə düşə.
Bizden sizə kim düşə?
Sizden bizə Rzaqulu düşə.
Bu zaman Rzaqulu dəstədən aralanaraq bir qedər arxaya çekilər və var qüvəsini com edib qabaqdakdann ollorini “qırmaq” üçün çox süret- lə yüyürərək özünü onların elleri üstünə atardı. Çox zaman əllər davam gətirməyib açıldıqda hemin oyunçu zərbdən üzüqoylu yerə yıxılardt.
Əllori qıran oyunçu, o biri dəstədən bir nəfəri də özü ilə dəstələ- rine esir aparardı. Hərgah qıra bilmesə idi, o zaman özü onların dəs- telsrinde esir qalardı. Bezen axırda bir destə o biri dəstənin oyunçu- larını bütünlüklə çəkib aparardı və iki dəstə birleşerdi.
“A1 bunu” oyunu. Bu oyunda dostə bir ycrə cəmləşerək, özlərinə “ana” seçərdi. “Ana”nm əmrilə dəstə yerə əyləşər və oyuna başlardı. Oyunçular sıra ile deyil, dövre vurub oturmah idiler, oyunu “ana” başlardı. Bir əlini terpəderək cərgədəkilərdən birine deyərdi:
-A1 bunu!
Nədi o?
Bir kələfdir, sar getsin.
Hemin sözləri oyunçu bir əlini terpəderek təkrarən öz yoldaşma, o da o biri yoldaşına söylərdi, ta ki, dövrə gelib anaya çatardı. Sonra “ana” ikı elini tərpədərək deyərdi:
A1 bunu!
Nədi o?
Iki kələfdir, sar getsin.
Uşaqlar sözleri də bir-birine ötürərdi. Haman qayda ilə növbe gəlib ycnə “ana”ya çatardı. “Ana” bu dəfe iki elini və bır qıçrnı tərpederek tekrar edərdi:
A1 bunu!
Nodi o?
Üç kələfdir, sar getsin.
Yenə də uşaqlar hemin sözlorı hir-birino ötiirordi. Bu dəfo isə hamı iki olini vo bir qıçmı tərpodərdi.
Yenə “ana” başlardı:
A1 bunu!
Nədi o?
Dörd kolofdır, sar gctsin.
Iştirakçılann h;ımısı bu sözləri təkrar edib, iki əl ve iki qıçını tərpətməyə başlardı. Yenə “ana” sözə başlardı:
İştirakçılar homin sözləri bir-birinə Ötürərek gərək iki əl, iki ayaq və bədenlerini terpədeydİlər.
“Ana”:
-A1 bunu!
Nədi o?
Altı kolofdir, sar getsin.
Bu dəfə uşaqlar həmin sözləri iki əlini, iki ayağını, bədənini, bir də başını tərpədərək bir-birinə ötürərdilər.
“Ana”:
A1 bunu!
Nedı o?
Yeddi kələfdir, sar getsin.
Hamı oturub baş, bədən, qol-qıçlarını tərpaderək, yerlərində tulla- nardılar. Hamı gülüşərdi, Hər kəs nİzamsızlıq etsəydi, onu corimə cdor- dilər. “Ana” həmin oyunçuya nə desəydi, o əmol ctmoli idi,
“Qundaq-qundaq” oyunu. lyİrmiyə qədər oyunçu dövrə vurub oturardı. özlərinə ana seçerdiler. Onlar bir-birindən bir arşın mesa- fədə olardı. İki çusanı və ya bir yorğanı yumurlayıb qurşaqla top kimi seriyərdiler, O top “ana”nm əlindo olardı. Bir nofor do “ana”nın arsa- smda ayaqüste dayanardı, “Ana” topu gah sağa, gah sola tullardı. Yan- dakılar tutub yoldaşlarma ötürərdilər. Ayaqüste dııran, həmin qundağı oyunçularm olindon almağa çalışardı. Onlar isə topu tez tutub yoldaş- lanna Ötürmoyo cohd edərdiiər. Top kımin əlində tutulsa idi, o, yerini ayaqüstokino vcrmoli idi.
“Çumuruq-çumuruq” oyunu. On; on beş nefer dövrə vurub otu- rard). Birini “ana” seçerdiler. “Ana” onların həresine bir ad qoyardı. Adlar bele idi: çumuruq, yediyin yumruq; senin adm bülbü), yediyin qənd; sonin adm dovşan, yediyin qarpız; sənin adın qoyun, yediyin saman.
“Ana” iştirakçılardan xam, naşı olan birisinə belə ad qoyardu sənin adın eşşək, yediyin arpa. “Ana” “çumuruq-çumuruq” deye-deyə elini yerə sürtərdi. Bu işi iştirakçılar da etmeli idi. “Ana” qəfləten uşaqların birisindən soruşardı;
Dostları ilə paylaş: |
