Həmidli Aqşin Ceyhun oğlu
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
başlamaq lazımdır, hansı ki, sadəcə bu və ya digər funksiyanın göstərilməsilə yox, bir neçə funksiyanın effektiv qarşılıqlı əlaqələrinin qaydaya salınması ilə müəyyən edilir. K.Qilbert qeyd edir ki, məhz bu qarşılıqlı əlaqələr müvəffəqiyyətin həlledici faktorlarını əmələ gətirir (20, s.128). İnformasiya-telekommunikasiya texnologiyalarından istifadənin əsas məqsədlərindən biri müəssisənin mürəkkəb təşkilati-idarəetmə strukturunun sadələşdirilməsidir. Onun köməyilə firmanın ayrıca sahələrinin, şöbələrinin, işçi qruplarının arasıkəsilməz mürəkkəb və dəyişkən üfüqi və şaquli qarşılıqlı əlaqələri təkmilləşdirilir. Müasir dövrdə idarəetməni informasiyadan istifadə etmədən təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Hər xırda bir proses, yaxud amil informasiyada öz əksini tapa bilmir. Bundan əlavə, informasiyada kənarlaşmanın səbəbi barədə məlumat verilmir. Bunun üçün təhlil üsulundan, onun verdiyi nəticələrdən informasiya kimi istifadə etmək lazım gəlir. Strateji idarəetmə sistemi ayrı-ayrı sahələrdə yaranan informasiyanın yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi ilə emal edilərək optimal idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi əsasında qurulmuşdur. Bu bazis hələ idarəetmə anlayışının elmə ilk dəfə məlum olduğu gündən formalaşmışdır. Vaxt keçdikcə qərar qəbulu üçün emal ediləcək informasiyanın həcminin və xarakterinin dəyişməsi, idarəetmə informasiyasının emal texnologiyasının dəyişməsinə, daim olaraq yeniləşməsinə və nəticədə müasir informasiya texnologiyasının yaranmasına səbəb olmuşdur. İnformasiya sistemi idarəetməni ierarxik prinsiplə qurulmasına zərurət yaradır. Bu sistemlər öz imkanları daxilində aşağı səviyyəli fəaliyyətinin idarə edilməsi və koordinasiyasını həyata keçirir. İdarəetmənin yuxarı səviyyələri (sahə, xalq təsərrüfatı) birbaşa məhsulların istehsalı ilə məşğul olmurlar, lakin bu mübadiləni informasiya sisteminin köməyi ilə tənzimləyirlər. Mübadiləni isə birbaşa istehsalla məşğul olan bölmələr həyata keçirir. Bütün bu proseslər informasiya mübadiləsi əsasında həyata keçirilir. Müasir informasiya texnologiyalarının əsaslarından biri verilənlər bazası və onların idarə edilməsi metodlarıdır. Aparat-proqram vasitələrinin inkişafı
23
nəticəsində verilənlər bazasının idarəetmə metodları yeni tələblər meydana gətirir. Bu sistemin tətbiqi nəticəsində işçi qüvvəsinin azaldılması, axtarışın sürətləndirilməsi, kağız kataloqlarının ləğvi və onun yerini müasir kompüter axtarış sisteminin tutuması dövlət büdcəsinə böyük məbləğdə gəlirin daxil olmasına gətirib çıxarır. İndiki dövrdə bu məsələnin ölkə səviyyəsində tətbiqi dinamik inkişaf edən cəmiyyətin tələblərinin bir hissəsini ödəmiş olar. Firmalarda yeni informasiya texnologiyasının tətbiqi üçün iki əsas konsepsiya mövcuddur. Birinci konsepsiya firmanın mövcud quruluşuna istiqamətləndirilir. İnformasiya texnologiyası mövcud təşkilat quruluşuna əsaslanaraq iş metodlarının modernləşdirilməsinə istiqamətləndirilir. Bu zaman iş yerlərindən başqa kommunikasiya vasitələri zəif inkişaf edir, yalnız texniki işçilərlə ixtisasçılar arasında funksiya bölüşdürülür. İkinci konsepsiya firmanın gələcək
quruluşuna istiqamətləndirilərək, mövcud quruluşu təzədən modernləşdirir. Bu strategiya kommunikasiya vasitələrini maksimum inkişaf etdirməyi və qarşılıqlı əlaqələr yaratmağı tələb edir. İdarəetmə fəaliyyətinin ən mühüm mərhələlərində “strateji qərar” adı verilən və ya “strateji proqram”,”strateji planlaşdırma” kimi tətqiqatlar aparılması nəzərdə tutulan fəalyyət növləri sırf iqtisadi məna daşımaqla, müəssisənin potensialınım təkmilləşdirilməsinə və səfərbərliyinə xidmət edir. Cari (taktiki) və çevik (operativ) qərar qəbul etmədən fərqli olaraq strateji qərarın hazırlanması ətraflı tətqiqat, təhlil, informasiya araşdırmaları tələb edir. Təşkilatın iqtisadi siyasəti tam informasiya əsasında qurulur. Bu informasiya təşkilatın cari və perspektiv dövrlərdə təsərrüfat fəaliyyətinin təhlilini əhatə edən tətqiqatların nəticələrini əks etdirməlidir. Beləliklə, səmərəli strategiyanın səmərəli də tətbiqi təkcə biznesdə müvəffəqiyyət qazanmağı göstərmir,o həm də idarəetmənin keyfiyyətliliyni göstərir. Lakin hər zaman yüksək səviyyəli strategiya, onun yüksək səviyyəli tətbiq olunması hələ mütləq uğura gətirəcəyinə zəmanət vermir. Belə ki, təşkilatın fəaliyyəti ərzində gözlənilməz hadisələr səmərəli ttbiq olunan startegiyadan gözlənilən nəticələr əldə etməyə imkan vermir.Belə halda rəhbərin vəzifəsi 24
strategiyada gərəkli olan düzəlişlər aparmaqdan və fəaliyyəti uğura yönəltməkdən ibarət olmalıdır. Təşkilatın strateji mövqeləri müəyyən edilərkən kəmiyyət keyfiyyət göstəricilərindən istifadə olunur. Keyfiyyət göstəriciləri təcrübədə səmt (orientir), kəmiyyət göstəriciləri isə tapşırıqlar adlanır. Səmt strategiyanı haırlamaq yolu ilə təşkilatın əldə etməyə çalışdığı daha uzaq məqsəddən ibarətdir. Səmt, məqsəd və strategiya arasında sıx qarşılıqı əlaqə mövcuddur. Onlar eyni bir təşkilatın daxilin də hazırlandığından yuxarı idarəetmə səviyyəsində hazırlanan strategiya idarəetmənin aşağı pillələri üçün səmt hesab olunur. Ona görə də bütünlükdə təşkilat üçün hazırlanan ümumi və ya qlobal məqsədləri, eləcə də ümumi məqsədlər və səmtlər əsasında istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin əsas növləri və istiqamətləri üzrə hazırlanan xüsusi məqəsədləri fərqləndirmək lazımdır. Müvafiq olaraq “strateji qərarlar” terminini biznesin fəaliyyəti üçün köklü əhəmiyyət kəsb edir və uzunmüddətli, qaçılmaz nəticələrə gətirib çıxarır. Beləliklə, fərqli əlaməti kimi qərarın stratejiliyi iki xarakteristikadan- hadisənin dönməzliyi və uzunmüddətliliyindən istifadə olunur. Bu onu göstərir ki, strateji qərarların reallaşdırılması müəssisənin potensialını dəyişdirir və əgər idarəetmə obyektinin əvvəlki vəziyyətinə qayıdış mümkündürsə, onda daha çox vaxt, resurs və ya güc məsrəfi tələb olunur. Aydındır ki, bu cür qərarlar gec və ya tez hətta strategiya anlayışının özünün istifadə olunmadığı istənilən müəssisədə qəbul edilir. Strateji qərarlar üçün səciyyəvi olan odur ki, onların qəbulu əvvəllər məlum olan odur ki, onların qəbulu əvvəllər məlum olan variantların diskret çoxluğundan seçim yolu ilə həyata keçirilir. Müəssisənin işi təcrübəsində bu cür qərarlara ənənəvi olaraq istehsalın ciddi olaraq yenidən qurulması, genişləndirilməsi və ya ləğvi, müəssisənin profilinin köklü dəyişdirilməsi və ya ixtisaslaşdırılması aid edilirdi. Son illər özəlləşdirmə prosesləri ilə əlaqədar olaraq strateji qərarlar sırasına müəssisənin özünün əmlakına və məhsuluna mülkiyyət hüququnun görünüş və aidiyyəti üzrə qərarlar əlavə olundu. Beləliklə, strateji qərarlar hətta mərkəzləşdirilmiş idarəetmə şəraitində müəssisə səviyyəsində onların hazırlanması və qəbulu zərurəti məhdudlaşdıqda belə, həmişə mövcud olmuşdur.
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|