Hakemli Bu makale hakem incelemesinden geçmiştir ve TÜBİtak–ulakbim veri Tabanında indekslenmektedir
Yüklə 183,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TCMB
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 240
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1 HAKEML
İ II. 5941 Sayılı Kanunun Getirdiği Yenilikler 3167 sayılı Kanun, 5941 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmış, 5941 sayılı ÇK ise 6273 sayılı kanunla büyük ölçüde değişikliğe uğramıştır. Bu durumda Anayasa m. 37/1 ve TCK m. 7 uyarınca zaman bakımından lehe olan hükümlerin uygulanması ve uygulamaya yansıyan diğer farklılıkların ortaya konabilmesi için [53]
5941 sayılı ÇK ile getirilen yeniliklere kısaca değinmek gerekmiştir. A. Bankanın Yükümlülükleri Çek Hesapları ve Defterleri Bakımından 5941 sayılı ÇK ile bankaların çek hesabı açarken isteyecekleri belgelerin kapsamı ve bu belgeleri saklama yükümlülüğü genişletilmiş, hesap sahibine bankaya adres bildirme yükümlülüğü, bankaya ise hamilin talebi halinde bu adresi verme yükümlülüğü getirilmiştir. Yeni ÇK ile tacir çeki, tacir olmayan kişi çeki ve hamiline çek gibi çek çeşitleri düzenlenmiş ve birbirinden ayırt edilmesi sağlanmıştır. Çek defteri almak isteyenlere çek düzenleme ve çek hesabı açma yasaklarının olup olmadığının anlaşılmasını kolaylaştıracak şekilde beyan yükümlülükleri getirilmiştir. Çek defterinin şeklinin TCMB tarafından belirleneceği ve emre yazılı çek ile hamiline yazılı çek arasındaki farkın anlaşı- labilmesi için hamiline çekin maktu olarak basılacağı düzenlenmiştir. Bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutardan beş yıl boyunca sorumlu olması nedeniyle çekin üzerine basıldığı tarih de eklenmiştir (m. 3/9) [54] .
B. Çekin İbrazı, Ödenmesi, Karşılıksız Olduğunun Tespit edilmesi ve Gecikme Cezası Bakımından Gerek 3167 sayılı Kanun gerekse 5941 sayılı Kanun çekin karşılığının bulunmaması halinde hamile bankanın sorumlu olacağı bir tutar ödeneceğini düzenlemiştir. Fakat 5941 sayılı Kanun 3167 sayılı Kanundan farklı olarak kısmen karşılığı bulunan çekler bakımından bankanın sorumlu olduğu tutarın çek tutarının karşılanamayan kısmıyla sınırlı olmak üzere hamile ödeneceğini düzenlemiştir (m. 3/2). 3167 sayılı Kanundan farklı olarak çekin bankaya ibrazından sonra, karşılıksızdır işlemi yapılması sırasında gerçek kişinin ya da tüzel kişinin temsilcisinin de ad-soyad yazarak çeki banka görevlisiyle birlikte imzalayacağı, hamilin imzalamaktan kaçınması halinde karşılıksızdır işlemi yapılmayacağı düzenlenmiştir (m. 3/4). Bir yenilik olarak banka, karşılığı bulunmasına rağmen çek tutarını veya ödemekle yükümlü olduğu miktarı [53] Şen/Malbeleği, s. 65. [54] Öztan, s. 311; Pulaşlı, s. 333, 343-344; Şen/Malbeleği, s. 66-68. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 241
2013/ 1 Ankara Barosu Dergisi HAKEML
İ ödemeyi geciktirirse her geçen gün için binde üç gecikme cezası ödemeyeceği düzenlenmiştir (m. 3/7) [55]
. 6102 sayılı TTK m. 795/1 çekin görüldüğünde ödeneceğini ve buna aykırı kayıtların yazılmamış sayılacağını m. 795/2’nin de düzenlenme günü olarak gösterilen günden önce bankaya ibraz edilen çekin ibraz günü ödeneceğini açıkça düzenlemiştir. Buna karşın ÇK m. 3/8, düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığı, TTK m. 795’e göre kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak icrai takip yapılamayacağını, ileri düzenleme tarihli bir çekle ilgili icra takibi yapılabilmesi düzenleme tarihine göre bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması gerektiğini düzenlemiştir. TTK ile çelişki oluşturan bu durum ÇK Geçici m. 3/5 uyarınca, 31.12.2017 tarihine kadar devam edecektir [56]
. C. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü Bakımından ÇK m. 4/1 bankalara, hamiline çek defterinin bağlı bulunduğu hesap ve hesap sahipleriyle ilgili bilgilerin Gelir İdaresi Başkanlığı’na belirli dönemlerde elektronik olarak bildirilmesi yükümlülüğü getirmiştir. Aynı şekilde ÇK m. 4/3 bankaları özel olarak basılmış hamiline çek yaprağı kullanmadan hamiline çek düzenlediğini tespit ettikleri müşterilerini delilleriyle birlikte Cumhuriyet savcı- lığına ve Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır. Fakat bankaların bu yükümlülüğü ne kadar süre içerisinde yerine getireceği düzen- lenmediği gibi yükümlülüğe uymamaya da bir müeyyide bağlanmamıştır [57]
. Ticari faaliyetle doğrudan ilgisi olmayanları korumak ve ticari faaliyet kapsa- mında tacir olmayanların çeklerinin kullanılmasını engellemek amacıyla [58]
tacir tüzel kişi veya onun faaliyetleri ile ilişkilendirilmek üzere, tüzel kişinin gerçek kişi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu veya tüzel kişinin veya ortaklarının etkisi altında bulundurduğu gerçek kişiler ile tüzel kişinin yönetim organında görev alan veya temsilcisi sıfatını taşıyan gerçek kişiler adına açılmış olan çek hesaplarının tacir tüzel kişiye ait kabul edileceği düzenlenmiştir. Bankalar bahse konu ilişkinin varlığına dair emarelere rastlamaları halinde, durumu Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdürler (m. 4/2). [55] Şen/Malbeleği, s. 69. [56] Pulaşlı, s. 333; Şen/Malbeleği, s. 69-70. [57] Pulaşlı, s. 355. [58] Şen/Malbeleği, s. 70-71. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 242
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1 HAKEML
İ D. Karşılıksız Çek Fiilinin Sorumlusunun Tayini Bakımından ÇK’nda 6273 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik, karşılıksız çek fiili nedeniyle ortaya çıkan ceza sorumluluğunu ortadan kaldırarak idari yaptırım sorumlu- luğuna dönüştürmüştür. 5941 sayılı ÇK, karşılıksız çek fiilinin sorumlusunu tespitte çekin düzenlendiği ana değil, ibraz edildiği ana öncelik vererek, 3167 sayılı Kanundan farklı olarak çeki düzenleyenin ve imzalayanın değil, çek hesabı sahibinin ve çekin karşılığını hesapta bulundurmayanın sorumluluğunu benimsemiştir [59] . Bu değişiklik ileri tarihli çek uygulamasının ÇK’nda kabul görmesinin, karşılıksız çek fiilinin unsurlarına olan yansımasıdır. 6273 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikten önce cezai sorumluluk, tüzel kişilerin mali sorumlularını araştırılması ile tespit edilen bir gerçek kişiye ait olmasına rağmen, fiilin cezai sorumluluk gerektiren bir suç olmaktan çıkarılması nedeniyle, artık tüzel kişilik hakkında da doğrudan idari yaptırım uygulanma- sının yolu açılmıştır [60] .
kişiyi temsilci veya vekil tayin edemezler. Bu kurala aykırı olarak temsilci veya vekil sıfatıyla düzenlenen çeklerden dolayı doğacak hukuki ve idari yaptırım sorumluluğu çek hesabı sahibine ait olacaktır (m. 5/3).
3167 Sayılı Kanun ceza davasının düşmesi ve hükmün ortadan kalmasına ilişkin şartları düzerken, 5941 sayılı ÇK’nda 6273 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle fiilin ve yaptırımın niteliği değiştiğinden, kanunda çek düzenleme ve çek açma yasağının kaldırılması düzenlenmiştir. ÇK m. 6/1, karşılıksız kalan çek bedeli, düzenleme tarihinden itibaren tarihinden 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden işleyecek faizi ile birlikte tamamen ödendiğinde, Cumhuriyet savcısının çek düzenleme ve çek hesabı açma yasa- ğını kaldıracağı düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcısının kararı, TCMB’na göre bildirilir ve ilân olunur. Ayrıca ÇK m. 6/3’e göre, idari yaptırım niteliğindeki çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıt, her halükarda giril- diği tarihten itibaren on yıl geçmesiyle TCMB tarafından karşılığının faiziyle birlikte ödenip ödenmediğine bakılmaksızın kendiliğinden silinir ve bu işlem ilân olunur. 3167 sayılı kanunda düzenlenen çek tazminatı 5941 sayılı ÇK’da düzenlenmeyerek kaldırılmıştır. Fakat bu tazminat TTK m. 783/3’te “Muhatap
[59] Öztan, s. 312; Şen/Malbeleği, s. 73, 77. [60] Öztan, s. 312; Şen/Malbeleği, s. 32, 34, 78.
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 243
2013/ 1 Ankara Barosu Dergisi HAKEML
İ hamilin bu yüzden uğradığı zararı da tazmin eder” şeklinde bir “medeni ceza” olarak düzenleme bulmuştur [61] .
Suçları ve Cezai Yaptırımları A. Çekte Sahtecilik Sahte çek ile kastedilen bir çek üzerindeki imza veya beyanların sahte olmasıdır. Örneğin bir çeke düzenleyenin veya cirantaların imzalarının taklit edilerek atılması halinde çekte imza sahteciliği yapılmış olur. Yine çalıntı bir çekin doldurularak imzalanması halinde çekin tamamı bakımında sahtecilik yapılmış olur
[62] . Sahtecilik eylemine giden süreçte çekin çalınması hırsızlık (TCK m. 141 vd.), çeki sahte beyan veya düzenleyenin veya cirantanın imzasını taklit ederek imzalamak suretiyle resmi evrakta sahtecilik (TCK m. 201; m. 204), sahtecilik yapılmış çeki kullanarak başkalarını aldatmak ve haksız menfaat temin etmek suretiyle de dolandırıcılık (TCK m. 157 vd.; m. 121) suçları işlenmiş olur [63] .
B. Çekte Tahrifat Tahrif edilmiş çek, düzenleyenin elinden çıkmış gerçek çek unsurlarının, imza veya beyanlar bakımından herhangi bir şekilde değiştirildiği çektir. Çekin tahrif edilmesiyle, düzenleyenin beyanları ile tahrifattan sonraki görünüm arasında fark ortaya çıkar. Çekte tahrifata gösterilebilecek en yaygın örnekler, çekin düzenleme tarihinde ve çekin tutarında yapılan değişikliklerdir [64] . Çekte
sahtecilik gibi çekte tahrifat da tamamlanan eylemlere göre başta resmi evrakta sahtecilik (TCK m. 201; m. 204) olmak üzere diğer birçok suçla birlikte değerlendirilebilir [65]
. [61] Öztan, s. 314-315; Pulaşlı, s. 335; Şen/Malbeleği, s. 39, 43, 44, 81, 82. [62] Pulaşlı, s. 311; Keskin, s. 122; Can, s. 155; Çekte yapılabilecek sahtecilik türleri için bkz. Aydın, Sema: “Sahte ve Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Doğan Sorumluluk” Kazancı HEBB (www.kazanci.com, erişim: 20.12.2012). [63] Öztan, s. 311. [64] Pulaşlı, s. 311; Can, s. 155; Çekte yapılabilecek tahrifat türleri için bkz. Aydın, agm. [65] Bkz. Öztan, s. 311. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 244
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1 HAKEML
İ SONUÇ
K arşılıksız çek ekonomik hayat geliştikçe her geçen gün etkisini artıran bir sorun olmaya devam etmektedir. Kanun koyucunun değişik zamanlarda gerek doğrudan gerekse dolaylı olarak getirdiği cezai düzenlemelerin özellikle kriz dönemlerinde yaşanan toplu çöküş sırasında hiçbir caydırıcılığı- nın kalmadığı yaşanarak görülmüştür. Sorunun borcuna sadık olup olmama eğilimi ve ticaret yapmayı bilip bilmemekle doğrudan ilgisi vardır. Borcuna sadık olmayanların ve ticarette başarısız olanların sayısal çokluğu, zamanla bu kesimin sesini “mağdur” olarak duyurabilmesini sağlamış, ortaya çıkan bu durum alacaklıların öngöremedikleri ve fakat mağdurları “sevindiren” düzenlemelerin yapılmasını hızlandırmıştır. Olması gereken hukuk bakımından değerlendirildiğinde karşılıksız çek düzenlemenin ceza hukuku kapsamından çıkarılmasında bir sakınca görülme- mektedir. Ancak bu durum sorunun esas kaynağı görmezden gelindiği sürece vicdanları rahatsız edecektir. Karşılıksız çek sorununun kronikleşmesine “ileri
alarak vurgun yapmak isteyenlere ihtiyaçları olan zamanı sağladığı gibi, düşe kalka bıçak sırtında ticaret yapanların da öteledikleri borçları nedeniyle küçük bir dalgalanmada hesaplarını şaşırmalarına neden olmaktadır. Çek, ülkemizde gerçek fonksiyonu olan ödeme aracı fonksiyonundan fiilen uzaklaşmış, kanun koyucunun günü kurtaran düzenlemeleri, düzensizliği meşrulaştırmış, böylece karşılıksız çek sorunun esas kaynağı uzun süre görmezden gelinmiştir. Bu şart- lar altında önlem adı altında yapılacak düzenlemeler hiçbir kesimi memnun etmeyecektir. İleri tarihli çek uygulaması “gerçek manada” kalkmadan ne idari ne de cezai yaptırımlardan beklenen fayda sağlanabilir. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 245
2013/ 1 Ankara Barosu Dergisi HAKEML
İ KAYNAKÇA
Ağar, Serkan: “Karşılıksız Çek suç Olmaktan Çıkarılıyor!”, (www.yaklasim.com, erişim: 15.12.2012). Ağar, Serkan/Sandal, A. Evrim: Türk Ceza Kanunu ve 5941 Sayılı Çek Kanunu Kapsamında Karşılıksız Çek Suçu ve Uygulaması, Ankara 2010. Alışkan, Murat: “Çek Kanunu Kapsamındaki Çek”, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 2009 Kasım, Aralık S. 63, 64, s. 7-38. Avcı, Mustafa: “Borç İçin Hapis Yasağı” Çetin Özek Armağanı, İstanbul 2004, s. 105 vd. Aydın, Sema: “Sahte ve Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Doğan Sorumluluk” KHEBB (www.kazanci.com, erişim: 20.12.2012). Bahtiyar, Mehmet: Kıymetli Evrak Hukuku, 9. B. İstanbul 2012. Başbüyük, İsa: “Karşılıksız Çekte Hapis Cezasının Kaldırılması Üzerine Bir Değerlendirme”, ABD, 2012/2, s. 305-319. Bilgen, Mahmut: Uygulamada Kambiyo Senetleri (Poliçe, Bono, Çek), Ankara 2010. Can, Mertol: Kıymetli Evrak Hukuku (Ders Kitabı), 2. B. Ankara 2012. Donaniç, Hayri: “Karşılıksız Çeke Hapis Cezası Anayasaya Aykırıdır”, Legal Hukuk Dergisi Kasım 2003 S. 11, s. 2737-2743. Domaniç, Hayri: “Ödenmeyen Çekleri Düzenleyenlere 1-5 Yıl Hapis Cezası ile Çek Bedeli Kadar Ağır Para Cezası Öngören Yeni Kanun Tarihte ve Dünyada Benzeri Bulunmayan Bir Soygun ve Tefecilik Aracıdır”, Manisa Barosu Dergisi, 2002, S. 83. s. 9-44. Donay, Süheyl: “Yeni Çek Kanunu Hakkında Görüşler”, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 2010 Mart–Nisan S. 67, 68, s. 172-194. Gedik, Doğan: “Hamiline Çek Defteri Yaprağını Kullanmadan Hamiline Çek Düzenleme Suçu”, Terazi Hukuk Dergisi Mayıs 2011 Sayı-57. Günay, Meryem/Günay, Mehmet: “5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2010 S. 2, s. 323-346. Helvacı, Mehmet: “Çek Kanunu Tasarısı’nın Genel Olarak Değerlendirilmesi” , Prof. Dr. Reha Poroy’un Anısına Armağan, Ankara 2009, s. 229-251. Kahyaoğlu, Emin Cem: “5941 Sayılı Çek Kanunu İle İlgili Bazı Tesbitler”, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 2010 Mart, Nisan S. 67, 68, s. 140-148. Kayançiçek, Murat: “5941 Sayılı Çek Kanunu’na İlişkin Eleştiriler ve Değişiklik Önerileri (Uygulama ve Doktrin)”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 1, Yıl: 3, S. 8, s. 261-292. Kendigelen, Abuzer: Çek Hukuku, 4. B. İstanbul 2007. Keskin, Sanem Ülkü: Karşılıksız Çekten kaynaklanan Hukuki ve Cezai Sorumluluklar, Ankara 2011. Keskin-Kiziroğlu, Serap: “5941 Sayılı Çek Kanunu’na Göre Karşılıksız Çek Suçu” Kazancı KHEBB (www.kazanci. com, erişim: 20.12.2012). 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 246
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1 HAKEML
İ Kırca, İsmail: 5941 Sayılı Çek Kanunu (Konferans 22 Ocak 2010), Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2010. Narbay, Şafak: “5941 Sayılı Çek Kanununun Getirdiği Bazı Yenilikler ve Bunların Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi Mart 2010 S. 43, s. 65-97. Pulaşlı, Hasan: Kıymetli evrak Hukukunun Esasları, 3. B. Ankara 2013. Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 16. B. İstanbul 2005. Şen, Ersan/Malbeleği, Erkam: Son Değişiklikler Işığında Yeni Çek Kanunu’nda Karşılıksız Çek, 3. B. Ankara 2012 Soyer-Güleç, Sesim: Borç İçin Hapis Yasağı ve Karşılıksız Çek Suçu, 2. B. Ankara 2011. Özbek, Veli Özer: “Karşılıksız İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçu (5941 Sayılı Çek Kanunu M.5/1-3) ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı (5941 Sayılı Çek Kanunu m.5/4-10)” Ceza Hukuku Dergisi Yıl-5 S. 14 12/2010, s. 7-28. Öztan, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2012
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR 247
2013/ 1 Ankara Barosu Dergisi HAKEML
İ KISALTMALAR ABD : Ankara Barosu Dergisi agm. : adı geçen makale AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi B. : Bası
C. : Cilt
CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu ÇK : Çek Kanunu KK : Kabahatler Kanunu KHEBB : Kazancı Hukuk Eserleri Bilgi Bankası m. : madde
RG. : Resmi Gazete s. : sayfa
S. : Sayı
TCMB : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TCK : Türk Ceza Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu vd. : ve devamı Yüklə 183,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|